Rätoromanische chrestomathie XI/Gian Maurizio/La stria ossia i stinqual da l'amur/Atto quinto
 |
Questo testo è completo. | |
| ◄ | La stria ossia i stinqual da l'amur - Atto quarto | Biblia versione di diodati - Biblia versione di diodati | ► |
| [p. 124] | ATTO QUINTO. |
SCENA I.
Sòi. Stüa da la ciäsa parocchiale.
PRÈR DURIG. ASSUNTA, fangela, ca sciüna da splümä üna gallina.
DURIG (bütta sü la tävla ün libbar, e ’s mett e guardä or dal balcun).
DURIG. C’al luf possa majä Santi e Säntan!
Quant pü bell füssal mai incö giò Bräntan
E spass indä, cu e vè là da stä,
E dì sü istorria e čhi ca nui dà trä!
5ASSUNTA. Ecco urmai splümädda la gallinna!
Aja da fä sunä per la dottrinna?
DURIG. Incö in verità gè à tant mangä,
Ca quei pizzoccal m’àn tütt gravagiä.
I’ à tanta vöja incö da fä dottrinna,
10Cu da mett i me pè sü la berlinna.
(Pausa).
Va, ca’ l diavul at porta, e fa sunä!
Ch’il vöja, o no, gè varà ben dal fä.
ASSUNTA (va barbottand):
Iss ch’i sun vela, in quel möd al pärla:
Üna volta am tagniva scu’ na perla.
15DURIG sulet. Dree ca quei cazzar lüttar en pei pè,
L’è ni bier pü difficil fär el prè;
La gent, ca Dio guärda, sa tütt quant
Nus fa e fill quel ca ün à da fär,
20Sempar. C’al diavul possa tö ’l mastèr.
ASSUNTA. Gè à ’vdü ’l monnac sün l’üš, e i’ à ordinä.
Per la dottrinna cal väd’e sunä.
Mä incö al sciur patrun barbott’edünna:
Parchè sev gni tant da cattiva lünna?
25DURIG. Chi mai, chi mai nus vuless rabbiantä,
E ’vdè la religiun e munt indä?
E ’vdè sprezzä la Vergine Maria,
E tütč i Santi? e ’vdè l’eresia
Indä sempar innänz, e ’i toccä drè
30Al pocc rispett pei prèr, e per la fè?
Sa in quest möd tö suramän al vizzai,
Gè creg c’al gnirà prest l’ültim giüdizzai.
ASSUNTA. Gè ’l me rosari dic sü tütč i dì
Trentasett volta dopo ca l’è gnì
35E parè in la vall quest’eresia, —
O Pater noster, o Ave Maria; —
E l’istess oppra l’èn düsäda e fä
Er tütt lan donna, c’àn änch ün po’ d’ fè.
Però s’i à da dir al mee parèr,
40Gè creg ca ün po la còlpa sea dii prèr.
DURIG. O eccaši, ca tü scumenz’är tü
E savairä: gè nul vess mai cradü.
ASSUNTA. As ragordav, incur’ ch’i era giuvnetta,
C’u vevas vers da gè ün’ältra cretta?
45Issa, ca gè sun brütta scu’ na stria,
Er vò’ s vè datč in män e l’eresia.
DURIG. Ah buzzarad’Assunta! Täš, täš, täš!
C’um viva fra do no in sänta päš.
ASSUNTA. Al scumenz’e sunä. Üna baretta
DURIG. Ecco quel maladetto tin, tin, tin!
Pe’ m fä curaggi i vöi bev ün gót vin.
Da dì sü e quei merli e quelan gnocca?
Già tantan volta. Coss’ai da parlä?
Da qua miraccul? da la cunfessiun?
Dal pürgatorrai? da l’assoluziun?
No, no, no, no! Al meiar l’è trattä
60Da l’eresia, e da la santa fè,
Fagiand in möd, ch’im possa trä d’imbroi,
E fär plašer e lan donna da Sòi,
Parland ün pò in latin, e ün pò in gergo.
(Giò la tenda).
SCENA II.
- Prä in faccia el vadregg da la Bondäsca. Giuvan e giuvna da Sòi e Castasegna, ca ’s toccan män in ring, fägiand el raslä. Dopo är donna e omman.
65UNA GIUVNA. Saral segn da bel temp, o da buräsca,
C’al lüš uscia ’l vadregg da la Bondäsca?
70Ni cià cun nò, e fä ün pò el raslä!
AL GIUVAN. Cià, cià, Lünet, lascia la devoziun;
Già c’um incuntra sta bun’occašiun.
LA GIUVNA. Dio ’m cürra! al prèr cossa varall da dì,
S’um stà da quendar iss’es divertì?
75AL GIUVAN. O, sa nul füss pagä, gè scumatess,
Ca pü gügent är lü e spass ingess.
(I entran ent al ring).
ÜN GIUV. Quel päir am pär, ca’ l stea fò ün pò tropp.
ÜNA GIUVNA. Valev avdè, ca i fann ent al gropp.
ÜNA GIUVNA. O, lee l’è zoppa, e lü sgalunä,
80Gè nu savess, cu ch’i vessan da fä.
ÜN GIUVAN. Quavolta i currèr zopp, ca van seguent,
Rivan innänz, cu chi ca corr scu’ l vent.
(Al riva ’l päiar, ch’era cors fora).
AL GIUVAN. As sent varün e fä fracašš fo lendar.
LA GIUV. Ai è barghedda, al pär ch’i vegnan quendar.
85ÜN GIUVAN. In verità, as sent varün ca clamma!
ÜNA GIUV. Corpo d’ün ärbul! l’è lan nossa mamma!
ÜNA GIUVNA. Vulev avdè, c’um sent’ na romanzinna,
Parchè cu n’um sè indatč in la dotrinna.
ÜN’ALTRA. Ma chi vuless vè gezga dai indär,
90Infin ca’ i è quel äsan da quel prèr?
ÜN GIUV. Guardè ’ncusa c’ la vegnan scalmanädda.
ÜNA GIUVNA. Qualchi dišgrazia nu sarà rivädda?
95ÜN GIUVAN. Cu nissas um cradeva e’ s taroccä,
Cà da ni in la dottrina um à lasciä.
ÜNA DONNA. Per quel u n’um sè nida, no, no, no:
Ma’ l füss statč bun, s’u füssas giü la fo;
Ca in quest mument fors’al füss già decis,
100D’introdür la riforma ent al pais.
ÜN GIUVAN. Ma che dgev mai?
ÜNA GIUVNA. Ma coss’am da santì?
ÜNA DONNA. Incusa c’ l’è sücess um av völ dì.
Da dottrina scu’ l sollatt vea sunä,
105Nuältran cradü ben um vea d’andä
In la baselga, e fä divoziun,
E santì la dottrinna e l’uraziun.
Um era tütta belan paragiädda,
E qualchedüna perfin drumantädda.
110Ecco, ca l’è cià ’l prèr plän plän, plän plän,
Cui öil chinä, e cul libbar in män,
Grass e radónd - ca proppi e parlä cläir,
Al pär al salvanur d’ün mulinäir.
Al riva sü daspär i fanč, e in quella
115Ai dà ent i öil al Togn da la Motella.
Lü ai dumanda: «At tü la fede vera?»
Quel diš: «Gè n’à üna blänca, e üna nera;
Ma quella nera um la vol mazzä;
C’ l’à’ l vizzi ent al praseppai da saltä.»
120Aillura tütt la gent as mett e rì,
E’ l prèr stà là, e nul sa cossa dì.
Basta al dumand’el Gian dal Rafadel:
«Chi è’ l c’a creä l’òm? dì mo, chi è’ l?»
Quel al raspond: «L’è giü al prèr Durig,
125C’ai pläš e corr dree lan donna dal vig.»
Nuältran scu salüsstar forra, e’ l prè
Cui fänč tütt quant sulett al rest’indree.
130E s’avdè nò i omman toccan dree,
E tütč quantč um as ferma sott Paree.
Ei omman um ai diš al nos dulur,
D’avdè e ultragiä al noss unur.
E um ai diš, ca u n’am völ savèr
135Ni da la Messa plü, ni da quel prèr,
Ca cui see mäl costüm as veva tänt
Fatč dišunur: c’um völ ün prädicant,
Ca pü banadiziun e nò as porta;
Incusa ch’i àn fatč quei da Sur - Porta.
Però i stan in dübbai, nu savend,
Sa da quel là i sciurri sean cuntent.
Infin al và üna depütaziun,
145E’ n dumandä di sciurri l’opiniun.
E guardä’ n sü, um as è mess e nì,
Quel c’u penza vòältar per santì.
Vòältar giuvan u’ sè quei, ca ’v tocca
155Pü cu ei veil per quel brišar la bocca;
S’u vulè, ch’i voss fänč in bun unur
Crescian e i aggian temma dal Signur,
E ca lan vossa sor, lan vossa mamma
ÜN GIUVAN. Ca quel l’è vero, iv al poss dì mi;
Anzi iv poss dì, ch’i s’en già riformä,
165Doppo ch’i an santi e pradiccä
Cuntar l’idolatria cun gran fervur
Da Guido Zonca, bräv predicatur.
ÜN ALTAR. Nuältar da Sòi, am d’essar i driän
Da tö via la zizzannia e mettar män?
170ÜNA GIUVNA. S’um fä quel là, cossa dgiaran sul Cel
Lan annima beatta di nos vel?
ÜNA DONNA. O, i nos vel i saran ben cuntent,
Sa quel, ca nu stà ben, as töl davent.
Sa um tö prèr, c’aggian la si famia,
175E da corrumpar nu cercan lan fia.
ÜNA GIUVNA. Ailuperforra, quel là s’à da fär
Ca tütč i prèr s’aggian da maridär (riar).
ÜN’ALTRA. Er tütč i ältar, ca nu’ i sea plü
Là tantan matta, ca guärdan in sü! (riar).
180ÜN’ALTRA. Ca senza omman a n’un resta bricca!
ÜN’ALTRA. Ailur, ailur’i sun per la padricca!
ÜN’ALTRA. Er gè!
ÜN’ALTRA. Er mi!
ÜN’ALTRA. Er gè!
185ÜN’ALTRA. Er mi!
ÜN’ALTRA. Er gè! (riar).
ÜNA DONNA. Voältar mačč, gè fora sott Parè,
E ’vdè, s’ l’è nida la depütaziun,
E dì ei omman lan vossa rašun.
190DONNA GIUV. Dgei, ca si vöian indä cul quattarcent,
Ailur’ailur’um függ tüttan davent.
ÜNA GIUVNA. S’i füss ün omm, šì gè nu vess cutèr,
195Dai fä santì, cossa ca l’è’ l duvèr.
ÜNA DONNA. Ma per ca riuscidda u’ aggias buna,
Ai àn völ ün, ca e nòm da tütč rašuna.
ÜN GIUVAN. E chi ai toccarà? chi sarà quel?
ÜN ALTAR. Andrea, tü! ca tü è Ruinell.
200RUINELL. O Dio! ca gè sun dom’ün mattačč;
Ma s’ul vulè, sciavo! c’al sea fatč.
ÜN GIUVAN. Andrea, bräv! sa uscia inänz tü va,
Ün dì da tü dal ben as santirà.
ÜNA DONNA (d’üna banda)
Quel Ruinell al pär ’na gatta morta;
205Ma deghi sott e quella testa storta.
ÜNA GIUVNA. Nul croda l’öf dalonč da la gallinna:
Quei Ruinei i èn tütč testa finna.
ÜNA DONNA. Lašal fä lü! Quel là’ l nirà ün barbis,
Ca fägiarà unur el se pais.
210RUINELL. Voältar giuvan, sev tütč dal parèr
Al culto riformä da adottär?
QUALCHI GIUVAN. Sì, bel e bun!
ALTAR. Sì, šì, šì, bel e bun!
ÜNA DONNA. As sent i omman, ca vegnan fo lendar,
215Per la decidar um pò stä da quendar.
(Al riva i omman).
ÜNA DONNA. E ben, cu la rasposta sev già nì?
Quel ch’i an ditč i sciurri um völ santì.
ÜN OMM. I sciurri nu s’àn ditč ni šì, ni nò.
Quel c’um vol fä iss lascian panzä no.
220Lur i nu völan cu la si’ influenza
Fä forza da nagiün e la cuscenza.
Cum sceglia pò la messa o la padricca,
Lur restan änch in la si fede anticca.
ÜN OMM. Quel là l’è cossa, ca nus pò savè.
Intant cum guärda no, quel cum völ fä.
ÜN ALTAR. Ma s’um scegliess la fede riformädda,
Num risciarà, ch’is töian lan fitčädda?
230ÜN ALTAR. Quel là l’è ün punto, ca dà da panzä;
C’u nu ’m as vess iss’issa da sgrattä
Sü la testa trop tärd, sa um decidess
In möd cuntrarri el noss interess.
RUINELL. Al ben da l’annima e da ciarcä
235Innänz cu tütt, e nu stà là e tramlä.
Cuntar la vit’eterna coss’en mai
I ben da questa vitta e i se guai?
Robba ca düran ün mument o dòi.
Da purtä sacriffizzai u sè bun.
Nuältran donna um völ pütost murì
Da fam e set, cu’ l noss Signur tradì.
Da la planta c’um stà iss per plantä
Lur i en quei, ch’i frütt àn da güstä.
Sev tütč intès uscia?
D’introdür la riforma ent al pais.
255E da tütt quant quellan bellan figürra
Da Santi e d’ la Madonna, cà Dio’ s cürra!
Vandem lan statua per fä päl da vigna,
260O cum lan dröva per scaldä la pigna.
Dio vöja, ca quel cangiament cun fä,
Er i noss cor um possa riformä,
Tulend esempai dal noss bun Gesù,
270Per amär la giüstizia e la virtù;
Ca la si legge as sea sempar norma
Per fär unur e la nossa riforma.
S’i driän um sè statč e l’adottä.
C’um sea i driän är e l’abbandunä.
Per la riforma vè sempr’in panzèr,
280Ca um clamess quest prä al plän Lutèr.
Sev tütč cuntent voältar?
TÜTČ. Sì, šì, šì!
ÜN OMM. Er gè vargót am parmattess da dì:
Già ca dii giuvan l’è giü l’opiniun,
285C’à prevalü in tör la decisiun,
Sì är e quei c’um dea segn d’unur,
E c’um lascia, ch’i sceglian fra da lur
Ün dii noss cinq giürä pel craminäl;
E quel sarà dii giuvan al masträl.
(Giò la tenda).
SCENA III.
Sòi. Ciäsa parocchiala.
DURIG, ASSUNTA; pö RUINELL e ün OMM.
C’al diavul sea enträ in quella gent,
295Ca in ün boff i en tütč függì davent?
E quel mattačč, čhi mai ài varà ditč
Da svargongiä uscia’ l prèr Durig?
S’il tröv sulett, quel al la pägarà,
E üna tratcia d’urela al ciaparà.
Assunta! Assunta! E’ l är quella davent?
O eccašì, ca l’örc a l’à purtädda
In quà barlott är quella dišgraziädda!
Assunta! Assunta! Indu’ et; c’al trun
305At mazz’är tü!
Salvev in qualčhi böčg! corrè, corrè!
(Al trantunament as fà pü grand).
Giò per la motta la van e tupicca;
I nu vöjan plü messa, ma padricca.
DURIG. Che diavul è nì in testa e quella gent?
Ch’i s’èn risolt uscia in ün mument?
315ASSUNTA. Vò’ l savè ben, senza m’al dumandä:
Quel là l’è nì causa dii nos paccä.
DURIG. Come! dii noss tü diš?
ASSUNTA. Per quel là pò
La pü gran colpa u la vè giüda vò.
320S’um vessas datč ün pò pü trä e gè,
Sì quest imbroi a nuv füss capitä.
Lur da quei prèr i nu vöjan plü vè,
Ca nun àn al parmess da’ s maridä,
Ma ün pradicänt, c’aggia la si famia,
325E nu corra dree donna, ni dree fia.
Issa zoppev ben prest! Gè vöi indä
E ’vdè quel ch’è da növ ont al sagrä.
DURIG (spasseggiand innänz e indree e’ s piccand sü la testa).
As zoppä am giovess dom’ün mument,
E pö la mi prebenda füss davent.
330No, no, no, no! L’è meiar da guardä,
Sa gè l’ort e la chevra poss salvä.
Per la pell e’ l buttačč gè tänt e tänt,
Ca Dio’ m parduna, niss är pradicänt;
E per trär da la buna i riformä,
335Dabot i’ m risolvess d’am maridä.
Sa l’è per quel ca i m’an vöjan dree,
Ge’ n spusarà magarri du’ o tre.
340RUINELL. Per incumbenza um à dav fä savèr,
C’u n’um av völ ni pradicänt ni prèr.
OMM. Quel c’a fatč la parocchia, u vè capì.
DURIG (as lasciand crodä giò sü ün scabellun)
Diavul! Madonna! coss’ai da santì!
(Giò la tenda).
SCENA IV.
MATURO e TUMEE STAMPA.
Ma nus tocc’e nualtar giüdicär,
E l’è già giüdicaa. Casa pom fär
Nualtar mai? altar cu Dio pragär,
Ca in la si grazia al la vöja accettär?
Je ’v preg, s’u vè ün cor, ca sent pietà,
E s’u vulè, ch’i stima i riformaa.
Je sa, ca vò duman u vè d’indär
355In la prašun da lee, e la cunsulär,
La paragiand e fär l’ültim camin,
Ca da la vita al la mena e la fin.
Ch’i väd’ent je invece am lascià,
E i voss vastii per quel am imprastà.
Da mettar in ün mazz lan nossa šort,
E nus abbandunär fin e la mort.
E ben? num trova forsa in condiziun,
Dai där in quist mument cunsulaziun?
370Sa i nos cor u vulè fär cuntent,
As lascià gnir insemal quel mument!
Fin sott la forca? da l’avdeir spirär,
375Senz’av där da cagnosčar, gni tramlär?
380Pardunum tü, s’i manc el me ufizi,
E üsum grazia ent al dì dal giüdizi!
E ben, c’al sea! Duman u pudè gnir
In la mi ciäsa, e in quel’av vastir,
Per ca tant manc u deas da suspatär,
385Sa d’altran banda iv avdessan rivär.
Infin in iss je veiva dübitaa:
Issa je stun cun chi c’à carità.
Iss’i à d’indär. Duman es bun avdeir!
Dav essar ütal je varà plašeir.
(Al va).
Dam la grazia, ch’i possa riuscir,
Da’ m la salvär, o in vece sia murir,
(Giò la tenda).
SCENA V.
Prašun. Al prüma ANIN suletta, pö TUMEE STAMPA travastii, ün Giüraa e’ l Dagan. L’ANIN santäda giò è dree e sciünar das fär sü i cavei.
400C’al pär ca’ s sea divis di see panzeir,
E c’as l’à fatč quasi nus al pò creir.
Dabot ch’i à da riar da me stess:
Je’ m sun drizzaa i cavei, tancu ch’i vess
Da spatciär al Tumee — e in vece sia
(Quasi cridand).
405Al gnirà’ l boja e’ m cumpagnär per stria.
(Pausa).
Curius, c’am sea gnii quel’ilüsiun
Dalunga ch’i à giù fatč la mi uraziun!
È’ l ün bun segn quel lò pem cunsulär,
O ün cativ forsa per m’ingannär?
(La sta lò ün zic sanglottand tagnind i man sü la faccia, pö la s’ingianöila e prega).
Inspirum tü
Forza e virtü,
Da suportär
415Senza tramlär
Quel ca vulü
Bab, tü a tü.
Gnirani giò per am manär davent?
420C’al sea inciö, o c’al sea duman,
Al mee spirat tö, bab, ent i tee man!
C’uv pareggias e tö la vossa šort,
425In ün’uretta d’indä e la mort.
Pe ’v cunfortä e ’v dä cunsulaziun
Al nirà ün prèr d’ la vossa cunfessiun.
S’u vessas änch vargot da declarä,
Sì e quell’istess av è cuncešš dal fä.
Di Dio sea fatč la vuluntà.
(Pausa).
Almanc ca Dio am vess e Lü clamäda,
435Incura ca da tütč i’ era sprazäda!
E quel povret, ca tant ben am vuleiva,
O quant mai la mi šort ai sarà greiva!
440Pü greiv’e lü, cu e je — ca s’il perd lü,
Almanc, o mama ciära! i’ vegn per tü,
Per tü e’ l mee ciär bab, ch’era inšì bun.
O quist’almanc l’è üna cunsulaziun!
Incur ch’è’ l temp, am toccarà är dree
445Al mee bun frär, e al me ciär Tumee;
E innura insemal um as truvarà
In quel gioir, ca mai fin nu varà. (Pausa).
Quel panzeir lò am à sligiaraa ’l cor.
(Pausa).
Je vöi guardär, sa je sa anc dador
450Quel vers, ca, mama, tü m’à mossaa tü,
E tü’ m fagea dree l’uraziun dir sü:
Ama Dio, e nu falir,
Fa pür ben, e lascia dir,
Lascia dir čhi ca dir vol,
Ama Dio da bun cor.
(Dopo qualčhi riflešš).
D’amär Iddio je poss ben sparär;
Ma lasciär dir — quel pö l’è pü mäl fär;
Ca e panzär am vegn dabot spavent,
Quel ca da je dgiarà issa la gent.
460Nul pò essr’altar, cu ca qualčhi fia
Agia mess ora e posta, ch’i sea stria;
E’ l mee bun nom inscia dišunuraa
E qui ca vegnan dree al passarà.
(Pausa).
Massima je nul poss, s’am vegn e ment,
Quelan, ca la mossävan veir gügent,
D’am avdeir e la mort je cundanäda
Cun dišunur. — Sa quelan dišgraziäda
470Vessan pruvaa är leir quel c’al vol dir,
Davant Iddio essar per cumparir,
Forsa la vessan fatč altar panzeir;
C’ai toccarà da murir är e leir.
(Pausa).
Ma eppür čhi sà, ca nu l’agian panzaa,
475Ch’i sea colpevla, e i l’agia maritaa?
Oh, ca pür trop e avdeir altran fia
Ent al mee cas, är je panzäva inscia!
O quantan stria, e quanči striun
En statč mazzaa — e fors’i eran bun!
480E pür tütč quanči dišan mäl da lur,
E al see nom l’è nom da dišunur.
(La sta sü e s’ingianöila).
Pardunum, ciär Signur! al mee pacaa!
Ca är je, s’i poss, är je pardunarà:
Ma al mee cor l’è debul per al fär;
485Sì dam la forza tü da pardunär,
Ca davant tü je possa cumparir
Senza tramlär. S’al corp à da perir;
Fa ca l’anima mia sea salväda,
O ciär Signur dal Ceil!
Issa gni pür em manär e la mort!
(As sent e battar ura).
(Pausa).
495Oh, s’i pudess avdeir al mee Tumee!
S’il pudess veir anch’ün mument cun je!
Ch’ii pudess dir: «O ciär, nu temer mia!
Nu creir, nu creir, ca je sea üna stria.
Pel Ceil je sun eletta dal Signur,
500E je sarà’ l tee angial protetur;
Sü la via dal ben je’ t guidarà,
Infin ca är tü sül Ceil cun je gnirà,
Indua ca bricat colpa gni murir,
Gni altran raba as pon mai plü spartir.»
(Pausa).
505Am è parü, c’as sent’es muantär,
Casa ca l’è je vöi ün zic tatlär.
Er c’al mee cor se’ issa pü ligeir,
Sempar l’è greiv da la mort al panzeir.
(La mett l’ureila e l’üšc).
As sent fracašš — as sent e zapär fort!
(Cun stremizzi).
510Iss’i gniran e’ m manär e la mort!
O ciär Signur! pardunum i paccaa!
O Signur ciär! abbia da je pietà!
Sustegnum tü in quist mument tremendo!
O Dio, ca l’è ciò’ l sciur reverendo!
515Nu tramlà mia: jè vegn ev purtär
Parola da la vita, e’ v cunsulär.
STAMPA. Cul vos Signur as vev ricunciliäda?
520ANIN. D’indär da Lü je sun ben paragiäda.
STAMPA. Dgemal, Anin, dgemal cun cor sinceir,
È’ l propi Lü al tütt di vos panzeir?
ANIN. Sciur reverendo, as vev vò dasmancaa,
C’um as cunfessa e Dio no, riformaa?
525STAMPA. Je vulea dir, s’u vulè cumandär
Vargót pel mond, o varün salüdär?
(Pö rivolt el Dagan).
Ma fagiem al plašeir, ciär ser cumpär,
Cun lee sulet ün mument d’am lasciär.
530Tütt quel, c’u vè sül cor, o in la ment.
ANIN. E ben, je’ v vöi dir tütt, sa vò giürà,
Da nu dir e nagiün quel ch’iv dgiarà.
STAMPA. Sì, je’ v prumet, ca tütt quel ca vò’ m dgè,
Al restarà sacret fra vò e je.
535ANIN. Je ricognošc al prüm al mee pacaa;
C’ l’è tütt manzonga quel, ch’i à cunfessaa;
Je l’à fatč dóma per essar sagiüra,
Ch’i num turmentan tant cu la tortüra.
Je nu sun stria, e je nu sà gnär je,
540Quel c’al vol dir quel lò, gni casa c’ l’è:
Ma c’al mee nòm resta dašunuraa
Dree la mi mort, quel lò gran pen’am fà.
STAMPA. Ma nu vulessus, ca je väd’e’ l dir
E la giüstizia, e’ v salvär dal murir?
Šì fagiel pür, pel mee unur salvär.
Massima iv preg, dal dir e üna parsuna,
550Ch’ii vöi forsa trop ben, ca Dio’ m parduna!
STAMPA. Per quel nun abià tema dal Signur,
Ca Lü l’è quel, ca cumanda l’amur;
Pür ca l’amur sea fedel, sinceir,
Sì per quel là nu l’è da veir panzeir.
555Da dašmancär čhi èl c’u nu sè buna?
Je nul poss dašmancär gnanc’ün mument,
Lü l’è quel, ca el me cor prem’al da plü;
560Perfin ent al pragär je penz e lü.
Sì dgei, o ciär, dgei, ca nul crega mia,
Ch’i agia fatč dal mäl, gni ch’i sea stria;
Dgei c’al me cor lü sempar amarà,
E la mi ment mai nul dašmancarà
565Infin ch’i viv, e in l’ura dal murir
Al sarà lü al mee drian sušpir.
STAMPA. No, nu cridär, tü dulč’ anima mia!
No, je nu creg, ca tü sea üna stria!
ANIN (as tir’in dree spavantäda)
Sciur reverendo! è ’l quel lò l’esempi,
570C’u det ei altar da nun essar empi?
STAMPA. Ma num cagnošat, o tü ciär cor mee?
Guardum ben ben! Je sun al tee Tumee.
ANIN. Ah, casa dgev? Nu sev al tentament,
Ca trasformaa vegn e’ m torblär la ment?
ANIN. O ciär Signur dal Ceil! o bun Gesù!
Ma et propi tü? et propi, propi tü?
STAMPA. Pudessat dübitär anc dal me dir?
580ANIN. Je dal plašeir . . . im sent . . . . dabot . . . murir!
(Tumee al la sustegn).
STAMPA. Dal cor de l’om curiusa è ben la šort;
C’al dulur e ’l plašeir menan e mort.
ANIN. Iss’al me cor as trova sulevaa;
Ma, o Dio! c’um sarà preist separaa!
585STAMPA. Sa da tü e da je pietà tü sent,
Um sarà separaa dom’ün mument.
ANIN. Casa ca tü vol dir je nu cumprend.
STAMPA. E quel, ca je’ t dgiarà, dà ben e ment.
Incusa ca tü vè, chilò i’ sun gnii
590Cun quisti pagn, ch’i à e doss, travastii;
Ch’i sea’ l preir da la ti religiun
I an cradü; e inscia in la prašun
Senz’essar cagnošcü je sun rivaa.
Chilò in quist fagot je à purtaa
595Ün vastii giüst cufà quel ch’i à ent.
Tü va ent là, e quist chilò tir ent.
Pö dam al tee, ca tü varà tratč or;
Ch’il tir’ent je. Innura tü gnir or
Sagiüra pudarà da la prašun,
600Tancu fa ca tü ingess e culaziun,
Per pö ün zichett dopo ritornär
La stria e la mort per cumpagnär.
Tü tö la via dalunga da Pungel,
Pö passa sü. Daspair al tublaa Del
605Doi bun amig da je as truvaran,
Infin e Bevi, or pel Gian Plachett.
Al Gian Plachett al stà giò’ n dim al vic,
L’è ün òm stagn, e l’è mee bun amic.
615E panzär ei see poin e’ i see martei
Nagiün nut toccarà gnanc ün cavei.
Quista nötč o duman je sper rivär
Là or er je.
Ma per quel là nut där nagiüna ciüra;
Ca je peršuadarà la dirittüra,
Ca tü è innocenta, e lee sarà
Cuntenta ca tü sea in libertà.
Sa tü nu vegn är tü, nu creir ch’i väda:
Je da murir sun giò ben paragiäda.
Pütost e tocc je’ m fagiarà taiär,
Cu e la mort at lasciär tü manär.
Ma infin ch’i poss, cun quist im fagiarà.
(Al tö or ün stilett).
Lan mosca stär davent, in verità.
(Anin tö e met in la si cinta al stilett).
(Al scumenz’e sunär la campanela).
Iss nu l’è ura da fär cumpliment:
Prezius plü cu üna perla è quist mument.
650Vè cià, e i tee pagn bütum chi ent.
(Dopo üna pausa, Anin vegn mezza vastida, e bütt’ent la si rassa e altar vastii, pö tornand es ritirär la diš):
(Tumee sbračč ora senza essar avdü).
STAMPA. Tira sü i te cavei vi da dree’ l cop,
E ligai ferm, ca nus dašfagia ’l grop.
655Ca qualchi novità sea riväda?
D’ün colp la campanela s’è farmäda.
STAMPA (da dent)
Samai quel pit segnin vea scumanzaa
Per clamär dom’insemal i giüraa.
(Anin vegn ora d’üna banda, Tumee dall’altra).
ANIN. S’al füss ün altar lög, tü pudess rir,
660Quist reverendo e ’vdeir cumparir.
STAMPA. Em avdeir je tü riess pü da güst.
Vè cià, o ciära, e fam ent al büst
(Anin ai fa ent al büst).
Iss’al servizi it rendarà e tü,
Lascia ca quista barba it metta sü.
(Ai mett sü la falsa barba).
665Ben sur i öil al capel tira giò,
E ent ün man tegn quist libar chilò.
(Ai dà ün libar).
ANIN. Vè ciò, ca quist fazöl je ’t metta sü,
Ch’i nu vezan dalunga, ca tü è tü.
(L’ai mett sü al fazöl).
STAMPA. As sent, ch’i vegnan. Iss nu dašmancär,
670Dal manistar la vuš da cuntrafär.
Sü, sü la cappa, e nut där panzeir.
(Ai mett sü la cappa).
Sta ben, Anin!
675La dirittüra, Anin, am manda e dì,
Ca davant quella u vè da cumparì;
Ma ün mumentin as vè änch da farmä,
Cul pradicänt innänz la völ parlä.
(Vers l’Anin).
Sciur reverendo, al ser pudastà
680Af fa pragä, c’u aggias la buntà.
(Al Giüdaš e’ l Dagan van evant).
Nui importa nagota, ca fugir
685Pudess la rea? o stani e guardär
Giò bass, ca lee davent nu poss’indär?
Al füss per je üna buna occašiun.
Aia da sortir iss da la prašun,
O da spatciär infin ch’i vegn clamaa?
690Da la lasciär suletta am fa pacaa.
Casa mai fagiarà quela povretta
E ’s veir da presentär tütta suletta
Davant la dirittüra, e ’l pudastà,
E fär da òm? Lee las cunfondarà.
(Giò la tenda).
SCENA VI.
Stüa dal pretorio. Al PUDASTÀ cui see GIÜDAŠ, in ornato.
ÜN GIÜRAA. Al Signur in eterno sea lodaa,
Ca el claiar l’à fatč gnir la verità!
PUDASTÀ. Al me cor d’ün gran pes è sulevä,
700Ca l’è indatč inscia, Dio lodä!
ÜN GIÜRAA. Quel là’ l cumprova, ca e där tortüra
Nu l’è al vero mezz da procedüra.
ÜN ALTAR. In verità, am vegn sgrišal e panzä
Quantči innocent ca gniran cundannä,
705Ca, šforzä per quest möd da procedüra,
Preferišcan la mort e la tortüra.
Cum sè ent al cas, dav vè d’incomodä.
Santev giò là, e abbià la buntà,
710Da dä ascult e quel c’um av dgiarà.
(Anin as senta giò tramland).
ÜN GIÜDAŠ (e mezza vuš vers ün altar):
Quel reverendo l’à tant dundunä,
Ca ün ciochera pegg nu pudess fä.
ÜN ALTAR. S’i en uscia tütč i prer di lutar,
As à da dì, ch’i èn ben povar futar.
AL SAGOND. E da tagnì i öil uscì’ sbassä,
Ca in la faccia nus ai pò guardä?
PUDASTÀ. Siccome al gran plašer pò fä stremì,
720Mi’ v preg, ca e poc e poc u vöias dì
E la giuvnetta sentenziäda e mort,
Ca tütt d’ün colp s’è cangiä la si šort.
L’à vulü Dio in la si clemenza,
Ca vegna palesä la si innocenza.
STAMPA (ca corr ent da l’üšc)
Cas’è success, Anin! cas’è, cas’è?
ÜN ALTAR. Ma chi gniffa en mai questa, e questan vuš?
ÜN ALTAR. Madonna! Cristo! C’um faggia la cruš!
(Dòi o tre fan al segn da la cruš).
730ÜN ALTAR. Nus pò plü creir casa c’as vè e ’s sent.
ÜN ALTAR. Dio’ s ciüra lü! Quel là l’è striament!
S’ l’è viva, o morta je à da guardär.
ALTRA VUŠ. Je dumand’al permess: spatcià chi or.
735PRÜMA VUŠ. No, no! Indu’ et Anin? Indu’ è mi sor?
ÜN GIÜRAA. Chi nu vol creir, c’al sea striament?
ÜN ALTAR. Um fagiess ben e fuggì tütč davent.
740ANIN. O Dio dal Ceil! O chi surpreisa è quista
E tü, al mee ciär frär! al mee Battista?
STAMPA. L’è propi lü, ca in quist mument al riva!
BATTISTA. O ciära sor! Et propi propi viva?
PUDASTÀ. Ma e la fin, am da perd tütč la testa?
745Silenzio là, e dgè, che roba è questa?
STAMPA. Nu’ v agità, e nu’ v spavantà tant.
In du parola iv spiegarà tüt quant.
(Al tö giò ’l fazöl).
Chi ca je sun, iss’um cagnoščarassus,
E, s’um santì, je sper, c’um scusarassus.
750Per salvär la mi spusa travastii,
Av ingannand, in la prašun sun gnii.
Là ent i nos vastii um à barataa,
E in quel mument voaltar sè rivaa.
BATTISTA. Ma or dal dübi tulem je alfin:
755Ala d’indär e mort la mi’ Anin?
PUDASTÀ. Dev dom’ün pò d’ pazienza, la mi gent!
Quel ch’iv dgiarà av rendarà cuntent.
Da l’Anin nì el cläir l’è l’inocenza,
E per quel là l’è rotta la sentenza.
760BATTISTA. O ciära sor!
ANIN. O frär!
STAMPA. Iddio lodaa!
O ciär’Anin! — Chi è’ l ca’ s à salvaa?
PUDASTÀ. Sa dav fä dann varün al vess ciarcä;
765Fussas buna, vò Anin, dai pardunä?
ANIN. Sustegnum cul tee spirat, Gesù ciär!
Cul se aiüt je sperass ben dal fär.
770E’ s truvand iss’in pericul da mort,
L’à cunfessä, c’ l’à ’v à mess ent e tort.
ANIN. La Menga! . . . Dio ai parduna’ l see errur!
L’è da scusär, s’al l’à fatč per amur.
PUDASTÀ. Ecco’ l motiv, ch’è statč rott la sentenza.
775STAMPA e BATTISTA. Gloria el Signur!
AL MAGISTRATO. Unur e l’innocenza!
PUDASTÀ. Anin, s’al nos dover as à sforzä
Tanur la procedüra dav trattä;
Al vos unur vulessas forsa dì,
780Incusa riparä c’al pudess nì?
ANIN. S’um vulè där üna riparaziun,
Sì tralascià da fär inquisiziun
Vers chi, ca cuntar je à macchinaa;
Tagnil e tütč sacret, e ’i pardunà.
785Cuntenta i sun, sa la vossa sentenza
Müdand, u dichiarà la mi’ innocenza.
PUDASTÀ. Vo sè üna bräva giuvna, in fede mia!
Füssas cuntent tütč quantč in cumpagnia
La giunfra Menga gnir e saludä?
790Al vos pardun la pudess cunsulä.
TÜTČ. Sì, šì, c’um fagia pür quel opra buna!
PUDASTÀ. Chi ca parduna ai ältar, Dio ’i parduna.
Vo, ser Tumee, s’u nu vè gelosia,
Mi’ m permettess dav fä ün pò cumpagnia.
Sciünassan tütč i process da lan stria!
(Giò la tenda).
| [p. 154] | SCENA VII. |
Stüa ün zic bizara. La MENGA sün ün banc mezza drumantäda.
Si MAMA e l’AND URSINA. Pü tard är al PUDASTÀ, l’ANIN,
TUMEE STAMPA e BATTISTA, pö la MAMA dal TUMEE.
URSINA (toccand al frunt e lan mascela da la Menga)
Nu l’è plü insci ferza, e tanta feivra
Nu l’à; as fa pü bela är la si ceira.
MAMA. Sa Dio vuless, ca la pudess palzär!
800Al sonn è quel, ca la pò ristorär.
URSINA. La zera ün öil, avdè ca las muventa.
MAMA. Al pär ca qualčhi sömi la spaventa.
MENGA (con späsum)
Santì . . . santì! . . . santì la campanela!
(Torna giò, e dopo ün zic torna es alzär).
Ecco c’ la vegn! . . . Sarala propi quela?
805 MAMA. O ciära Menga! tant nu t'ingosciär
URSINA. Avdè, nui’ è nagot das spaventär.
(Menga torna e s’insopir).
MAMA. Sempar la diš quel’istessa canzun.
URSINA. Lan raba ai fan da spess trop impreššiun.
MAMA. Gnär quela polvra róssa nu l’à giovaa nagot:
810Chi sà üna pezza’ d räša, sa la fagiess vargot?
URSINA. O ün zic seiv camočč dasfatč in la padela?
MAMA. O’ i ongiar al bumblic cun grass da muntanela?
815MAMA. Avdè, avdè, c’ la torn’es muantär!
URSINA. Lascia mo ca um senta, s’ la vol anca cianciär.
MENGA. Avdè . . . avdè . . . povra dunand’Ursina,
Al vos cunsei . . . as mena . . . e la ruvina.
(Torn’e s’insopir).
MAMA. Casa vol dir quel là, dona cumär?
820URSINA. Zitto! ca in l’üšc as à santii e piccär.
MAMA (va e zarär)
Avanti pür, avanti! ma fagè e planin.
URSINA. Oho, cul pudastà l’è cià’ l Tumee e l’Anin.
Sì um tornarà pö dopo, e intant um va davent.
825URSINA. No, no, no, no. Du volta nu v’incomodà
Ma comodav tütč quantči, e ün mument spatcià.
MAMA (e l’Ursina)
Ma cas’è quistan raba? ma je nu capiš mia,
Casa ca l’à da fär chilò la mata stria.
Je’ m pär dabot dabot, ca quel sciur pudastà
830Cu lan stria, ch’en bela, agia troppa buntà.
URSINA. L’è statč la Menga stessa ca l’à desidaraa,
Cas fagiess gnir insemal l’Anin cul pudastà.
C’as à clamaa la Menga?
Je vea cradü dai där ün cunsei bun.
Je nu vess mai panzaa ca d’ün’asment
Tant pita füss gnii or tantal furment.
840Je dumand scüsa är el sciur pudastà,
E’ m racumand tant e la si buntà.
PUDASTÀ. Ma, la mi cära donna, in quanto a mi
Nu sà cumprend quel, ca vo vulè dì:
La cuscenza av fa dì quel, c’u num sà.
845STAMPA. Stet sü, stet sü dunanda!
ANIN. L’è giò tüt pardunaa.
(Tumee al la giüda sü).
PUDASTÀ. Vessas forsa giù pärt e mett fo mäl
Cuntar l’Anin, o ei rump al scusäl?
URSINA. Pür trop, pür trop, je l’à da cunfessär,
850Ca je sun statcia je e’ l cunsigliär.
PUDASTÀ. L’Anin e titul da riparaziun
Dii mäl sufert, à fatč intercessiun
Per quei, ca cuntar lee an mess fo mäl;
E per quel, l’à decis al craminäl,
855Per questa volta da usä indulgenza.
Cuntantev dii rimors da la cuscenza.
URSINA. O grazi’ Anin! Tü e propi üna bunetta;
Iss’it vöi ben, är ca tü sea povretta.
ANIN. Avdè, avdè, ca la Menga’ s muventa!
860MAMA. La vol anch dir vargot. Tašè, c’um senta!
MENGA. Mett davent . . . quela späda . . . o mazzum je!
(Pausa).
Corrè . . . stüzzà quel fög! corrè! . . . corrè!
ANIN. Ei toccär man forsa la torn in ciò.
(Lai tocca man).
ANIN. Ma ciära Menga! cas’è’ l ca’ t spaventa?
MENGA. Chi vuš è quista mai? chi mai am tocca?
MAMA. Avdè, c’ai torna’ l riar sü la bocca!
URSINA. Issa nu la pär plü insci scunvolta.
870MAMA. Sa Dio vol, al mäl à datč la volta.
MENGA. Fai veir, o ciär Signur, da je pietà!
ANIN. Menga, dat päš! Je t’à tütt pardunaa.
MENGA. Oh, casa senta? . . . Anin! et propi tü?
Et tü . . . quel angial . . . gnì giò da la sü?
875PUDASTÀ. Menga! u savè, ca um vè fatč pragä
Da dì e l’Anin, c’ la’ v vöja pardunä.
L’è nida e temp la vossa cunfessiun,
Evant cu ca niss fatč l’esecüziun:
Da l’Anin la sentenza è urmai müdäda;
880Da l’innocenta la vita è salväda.
MENGA. Iss je poss respirär. Dio sea lodaa!
Pardunum, ciär Signur! al mee pacaa!
E tü, Anin, am pot tü anch avdeir?
ANIN. Sì, ciära Menga, šì: tema nu veir,
885Mett in päš al tee cor; ca’ l bun Signur
Pardunarà’ l tee fall fatč per amur.
Sent, s’al cunsent dal fär al mee Tumee,
Je’ l ceid e tü, je laš, c’al sea tee:
Dopo ch’i à santii üna certa vuš,
890Dal mond je sà purtär pü ben la cruš.
MENGA. No, no, no, no! Je num voi maridär
Mai cun nagiün, sa nul füss cun tee frär.
ANIN. Sentat, Battista? Casa dišat tü?
MENGA. Casa? Al Battista? El chilò är lü?
BATTISTA (toccand man e la Menga)
895Inscia la nozza vegn evant l’amur;
Ma’ l pär, c’al sea’ l vuleir dal Signur.
MENGA (c’as alza sü cridand da gioia):
O čhi cunfort, c’u vè datč el mee cor!
900Um sarà tütči tancu frär e sor!
STAMPA (toccand man e tüttan dua)
Sì, vöi c’um spera, sempar das cordär,
Tütč quantč insemal, tancu sor e frär!
(Al riva la Mama dal Tumee).
MAMA. E quista feista i vöi tör part är je.
Ma qual’è la ti spusa, al mee Tumee?
STAMPA (mossand l’Anin)
905El mee amur sempar custant je sun.
As dev, o mama, la banadiziun?
URSINA (mossand l’Anin)
Avdè, l’è ün angial! c’al vos cor gioišča!
MAMA. Je’ v banadišc, e Dio av banadišča!
MAMA da Menga. Lan si banadiziun Iddio av dona!
910Iuhee! Je poss sparär da gnir preist nona!
(Giò la tenda).
SCENA VIII.
Plazza davant la baselga da Nossa - Dona.
- P. P. VERGERIO, GUIDO ZONCA, PLEBAN ANDRIANI, al BENEDETTIN da S. Gadenz, e gent.
VERGERIO. Mi felicito teco, o Guido mio,
E grazie rendo all’Altissimo Dio,
Supremo reggitor di tutto il mondo;
Che la luce largendo a quei di Bondo,
ZONCA. Or non riman che questo nido ancora,
Della riforma ad offuscar l’aurora.
La festa a celebrar dell’assunzione
920Di Maria, terran quì processione.
Opra quest’oggi saria meritoria,
Degli idolatri riportar vittoria.
VERGERIO. Di convertir al culto del Signore
Di Andriani tenteremo il core.
925Uom di coscenza egli è; e se ancor crede
Nella Madonna, il fa di buona fede.
Se luì dato ne fosse convertire,
Le tracce sue vedresti altrui seguire.
ZONCA. La processione ora dal tempio parte;
930Tiriamci ad osservarla quì in disparte.
Laudantes benedicunt Dominum.
BENEDETTIN. Sancta Maria!
CORO. Ora pro nobis.
ANDRIANI. Stabat Mater dolorosa
Juxta crucem lacrymosa,
Dum pendebat Filius.
BENEDETTIN. Mater divinæ gratiæ!
CORO. Ora pro nobis.
940ANDRIANI. Cujus animam gementem
Contristatam et dolentem
Pertransivit gladius.
BENEDETTIN. Mater purissima!
CORO. Ora pro nobis.
Mater unigeniti!
BENEDETTIN. Virgo prudentissima!
CORO. Ora pro nobis.
950 ANDRIANI. Santa Maria, ca assunta in Ceil
Tü è statcia! Per la fede dii nos veil
Interced tü davant al bun Signur,
C’al cunvertišča i cor, ch’en in errur!
BENEDETTIN. Virgo fidelis! . . .
955CORO. Ora pro nobis.
ANDRIANI. Quis est homo qui non fleret,
Christi matrem si videret
In tanto supplicio?
BENEDETTIN. Regina confessorum!
960CORO. Ora pro nobis.
ANDRIANI. Dà e tütci ün cor pür,
Santa Maria da Castelmür!
Tö da la via da l’errur
Quii, ca negan al Signur!
965BENEDETTIN. Regina sanctorum omnium!
CORO. Ora pro nobis.
VERGERIO. (ca s’è fatč evant)
Buon Gesù! Ai fratelli smarriti
Apri gli occhi, che, in fede contriti,
Di lor mente confessin l’errore!
970La tua luce infondine al core!
ANDRIANI. Parciee vegnat, Vergerio, es impedir
La processiun? . . . O Dio! sa cunvertir
Per grazia da Maria je’ t pudess,
Gügent al reist da la mi vita i dess.
975Ricognošc al tee errur, al mee ciär frär!
E in perdiziun i altar plü nu trär.
Ma esamina il Vangelo, e allor vedrai,
980Che la via dell’error calcando vai:
Vedrai, che sete d’oro e d’ambizione
Indusse a adulterar la Religione,
La Chiesa, che appellar s’osa di Roma,
D’avidità d’impero, e d’error doma.
985ANDRIANI. Insultär lašcat tü la verità,
Ca per ferma i concilj àn approvaa?
Doma in grembo e la Chiesa è salvaziun.
Abbanduna la via da perdiziun.
(Sclarizzi e trun).
VUŠ DA ALT. Or chi se’ tu, che vuoi sedere a scranna,
990E giudicar da lungi mille miglia
Con la veduta corta d’una spanna?
(I restan lò spavantaa).
ANDRIANI. O Dio! I mee ciär frär, c’um as ümilia.
VERGERIO. Io sento un non so che, che il cor m’affanna.
ANDRIANI. O ciär Signur! Putenta è la ti vuš.
995C’um as inchina tütč davant la cruš.
(I s’ingianoilan).
BENEDETTIN. Manda’ l tee fülmin, Dio! e fa tramlär
Quii, ca la verità lascan negär:
Sterminai da la terra, e esalta tü,
Quii ca la mama unuran da Gesù!
1000ZONCA. Soffoca e sperdi il seme dell’errore!
Fa trionfare il Vero, o buon Signore!
Odio e vendetta nu pläš el Signur!
VERGERIO. Al peccator, che dell’error si pente,
1005Del Vero il raggio infondi nella mente!
ANDRIANI. Sclarišč la nossa ment e i nos panzeir,
E quel, ca tü vol tü, as fa saveir.
(Sclarizzi e trun).
VUS DA ALT. Quel c’u vè da saveir, l’è, c’u sè frär,
E fra voaltar ca us vè d’amär;
1010E quist l’è, i mee ciär fanč, fidei examen.
- (I restan lò ün pezz estatic, cumbatend cun sè stess; finalmente Andriani e Vergerio, Guido Zonca e’ l Benedettin as vegnan incuntar e’ s’abbracciär e i dišan):
- Sì, c’um as vöja ben, e c’um dig’: Amen!
- (As sent ün eco da Amen, ca va e zic e zic as perdend e’ l continua al sclarur).
- (Ent al calär la tenda as sent vušina da angial e cantär):
- (I restan lò ün pezz estatic, cumbatend cun sè stess; finalmente Andriani e Vergerio, Guido Zonca e’ l Benedettin as vegnan incuntar e’ s’abbracciär e i dišan):
Pürezza d’ün cor pio,
Concordia e vera üniun,
En pü gradida e Dio,
1015Cu dogmi e cunfeššiun.
En pü gradida e Dio,
Cu dogmi e cunfeššiun.
1020Lü nul dumanda offerta,
Lü al dumand’amur.
Lü nul dumanda offerta,
Lü al dumand’amur.
Plü cu la forma esterna,
1025D’incensi la savur,
La carità fraterna
È gioia dal Signur.
La carità fraterna
È gioia dal Signur.
SCENA IX.
| Säla in la ciäsa dal TUMEE STAMPA. GIAN B. SALIS, GIACUM CASTELMÜR, ANDREA RUINELL, al Pudastà PIGNET e’ l Masträl TORRIANI. Pö ANDRIANI, VERGERIO, ZONCA e ’l BENEDETTIN. In seguit RADOLF PRAVOST; pö al preir DURIG e ASSUNTA, ca stan in ün cantun. As vè indär ent e ora l’AND URSINA cun fatč ent lan manga, in costüm da cušineira, e’ l BARB INTONI cul scusäl in costüm da camerier. |
1030SALIS. Inciö’ l me cor e tütt plen da letizia.
CASTELMÜR. L’è ün triunf inciö per la giüstizia.
PUDASTÀ. Al bun Signur à propi fatč avdè,
Ca Lü nu l’abanduna mai i see.
MASTRÄL. Chi ca nus ralegrass, vess cor da glačč:
1035L’è ciò preir e manistar bračč e bračč!
VERGERIO. Serto gradito a Dio di puri fiori
E carità, che unisce i nostri cuori.
(Ai toccand man).
SALIS (egualmente) Chi buna steila av à chilò manaa,
E tör part el plašeir da quist bel dì?
PRAVOST. Da la Vultlina e posta je sun gnii.
Ma chi è quist giuvan, ca m’è tütt nuvel?
1045SALIS. Quest l’è da Sòi, Andrea Ruinell.
Da nì al fa sperä per plü rašun
Ün ornament per al pais Grišun.
PRAVOST (ai toccand man)
Am fa plašeir la vossa conoscenza.
RUINELL. E gè la vossa.
1050MASTRÄL. Ecco’ l festin scumenza!
C’ las ferma ün mumentin;
Ca e nozza da la stria
Um beiv ün bucäl vin.
ANDRIANI (bavend) Lodaa sea’ l Signur!
PUDASTÀ (bavend) Ecco la mi sentenza:
Viva di špus l’amur!
- 1060L’i sempar stàtč la mi marusa ciära.
Incur ch’ingieiva per la dumandär,
La dgeiva sempar, c’ la veiva da fär.
Incur ch’ingieiva per ai där al pegn,
La dgeiva sempar, ca la num vol ben.
1065Incur ch’ingieiva per tör la rasposta,
La dgeiva sempar, c’ la fagieiv’e posta. 1
(I ballarin fan tre o quattar giri).
PRAVOST. Sciünaa la treisca, vöi c’um bala e prova.
ÜNA VUS. Alto! farmav! Issa l’è treisca nova.
(I ballarin as ferman e is lascian indär).
ANDRIANI. Dal vos amur lascià c’um congioišča!
1070TÜTČ. Evviva i špus!
PREIR e MANISTAR. Iddio ai banadišča!
PUDASTÀ (tö ora üna ghirlanda da flur blanch e föia, e ’l la mett sü e l’Anin).
Lascè, Anin, ca da tütč in presenza
Mi rend’unur e la voss’innocenza.
Quista ghirlanda issa in segn portä
1075Da la mi stima e quella dii giurä.
TÜTČ. E l’innocenza sea datč unur!
E la giüstizia, e l’innocent amur!
PUDASTÀ. Sa mal vuless parmett al ser Tumee,
Mi vuless fä üna tresca cun lee.
Füssus disposta d’am fär üna treisca?
(Al la tö sottabračč).
URSINA. Ah buzzarado! nun at dasmancaa,
D’am fär gnir ediment i temp passaa?
PRAVOST. L’è giò ün temp, ca je nu sol balär;
1085Ma issa je nu poss lasciär dal fär.
(Al va e tör üna ballarina).
ÜN GIUVAN (invidand üna ballarina):
O ciäretta, dim ün pò,
Sa tü’ m vol, o šì, o nò.
GIUVNA. Mi nu sun per dì ca nò,
Già c’as tratta giüst d’ün pò.
1090SALIS. Cal väda e tupicun la signoria!
Ge stun elegar cun la cumpagnia.
(Al tö üna ballarina).
CASTELMÜR. Sa l’essar nobal nun è da sprezzär,
Anca pü bel l’è d’essar frär cun frär.
(Al tö üna ballarina).
RUINELL (invidand üna giuvna)
Er ch’i aggia i pè da Sòi,
1095Vulev fär ün salt o dòi?
GIUVNA. Ben gügient ser Ruinell:
Ma c’um salta ün zic bel bel.
INTONI. Issa je vezz cai è merit pü bei,
Cu dodaš vacch’e quattordaš avdei.
(Al tö l’Assunta e’ s mett är lü in riga).
ALTRAN. Viva la cumpagnia!
ALTRAN. E’ l pudastà, ca bala cu la stria! (riar).
1105PUDASTÀ. Oh, ca tütt quant lan fia
Füssan da quistan stria!
URSINA. Oh, ca tütč quantč’ i giuvan
Füssan da sti striun!
TÜTČ (alzand i capei e i bucäl)
Oh, ca tütt quant lan fia
1110Füssan da quistan stria!
Oh, ca tütč quantč i giuvan
Füssan da sti striun!
(Tütč as tiran indree formand ün semicircul, e ’l vegn evant al barb’Intoni e l’and’Ursina, e dree dree lur al prèr Durig e l’Assunta, e pö al Masträl).
URSINA. In verità, s’as penza e quist’istoria,
As à da dir, c’ l’è degna da memoria;
1115E je scumett, ca ent i temp e gnir
Tantči varan plašeir da la santir.
E altar minchiun, ca nu san casa fär,
1120I pruvaran da la rapresentär
Davant al püblic — fagiand stort o dretč,
Cercand però da fär edinindretč.
Però du paroletta i ’v vuless dì,
S’um vulè fä ’l plašer da lan santì.
Sa, per tö part e quest divertiment,
1130Av rincrescess da vè giü ün pò da spend,
Gè’ v preg, da nu stä là e fä misun;
Ma da santì innänz lan mi rašun.
Quel ch’è enträ (per ca nuv dea surpresa)
Servirà in prima per pagä lan spesa.
1135S’an vänza, quel c’um fa, ge ’v al vöi dì:
Ün quärt um an tö no, pes divertì,
Ün quärt um an darà per opra pia,
E la mità e l’autur da la Stria;
Per ca nu l’aggia, oltr’el temp impiegä,
1140Da la gajoffa änch dal see da giuntä.
Quella gallina, c’à splumä l’Assunta.
A rivederci per ün’altra volta!
FINE.
- ↑ Decurtins, Rätoromanische Chrestomathie, Bd. IX S. 254, 158; B. X,
S. 726, 10.