Stóries e chiánties ladines/I
 |
Questo testo è da formattare. | |
| ◄ | Prefazione | II | ► |
I. La Gana dĕ Val dĕ Mesdí.
Chianté ves chianti şëgn dĕ bèla gana;
Ël'abitā l plú gian anticamënter
Val dĕ Mesdí, dormiva tĕ na tana,
‒ Inscí fageova troeč da vèdlamënter ‒;
Les rṓs, dĕ bèl pavé ghél dlonc corides,
Ē só confórt, da tan' d'atri mal'dides.
Gonót da n crëp a l'ater sbalč petāla,
Scèkĕ chiamůrč leşīr, kĕ kīr pizades;
Fosá, valons con pīš asvèlt' pasāla;
Pizes, dal fůc del ton důt spediciades,
Gniva da këla spiades e kirides,
Bëgn kĕ da bůrtes níores soënz corides.
Chiamůrč e lůs ed olps l'acompagnava
Per důt' i crëp, per důtes les valades;
Da bèsties mèstes k'ëla les tratava
Les defenṓla chi da stlopetades;
Bèsties e gana in bèla péž vivóva,
Gana e bèsties dagnòra gian s'odóva.
Tanina ‒ këš l'inom dĕ nósta gana ‒
Nĕ dē plů a mënt ad áicia ed a carëzes;
Crůž tĕ só cu̥r scognṓla e pëna grana,
Kirī da n pèz incá d'i crëp altëzes,
Stē dís intīrz sůn pič scèc incantada,
Vérs la valada in jů fita l'odlada.
Sůn Piz dĕ Boá Tanina fṓ sentada,
Dĕ vigni vérs rodé sů oedli lasciāla;
Dlongia d'ëla na chiòra stē jetada,
Sů bī oedli fit' sůn sůa sciòra, palsāla;
La gana ežaminava les valades,
Dē chi a les pizes soënz cůrtes odlades.
Ten còlp sĕ frëma sů oedli sů na piza,
Fremé n bèl iágher l'oedl á iló a Tanina;
L chiamůrč, bampé l forèst, plů snèl kĕ tiza
Salta sů impè, sů dan la salvergina;
Da i scíorz k'ël pëta, rendenëš pizades:
La půra bèstia tëm les stlopetades.
L iágher, metů a můs l stlóp leşīr, meşůra:
La gana, fat n sbalz, dan l chiamůrč sĕ pósta
Scéc gran regina dĕ la gran natůra;
L iágher, plëgn dĕ mervoia, snèl per respósta
Mët l stlóp a téra, salodan Tanina
Rodan l chiapèl devérs la salvergina.
L iágher ‒ tlamé Gostin da Pecëi fóvel ‒
L stlóp sůl spinè, sen pëia via vérs la gana;
Gonót sůn kī crëp plëgns dĕ nëi l'odóvel
Scrichian incër dër līgra e bèla sana;
Chi rajoné con ëla plů òtes avel,
Mò, šĕ mai k'ël podṓ, sĕ stravardavel.
"N salůt a ti", diš şëgn l iágher atira,
"E n baž a mi! kësta è la penetënza,
Kësta, kĕ tó chiamůrč è vi, la guira;
Dĕ chiamůrč pél inců k'i rèstĕ zënza.
Perchí mai, di, m'as fat kesta ria trůfa?
Dĕ té matades vigni iágher sĕ stůfa."
"Chiamůrč magari důt' per mé copèdĕ,
Mò këš kiló ‒ a sů cór bī blanc' l conëscen ‒
Lascèmĕ in péž, dĕ mal val n'i fagèdĕ!
Con só vadagn les ganes obedëscen;
Desfortonè, crëi mel podès, devënta
Ki k'in val móda mi chiamůrč tramënta."
Inscí digeṓ la gana, jona e bèla.
Gostin intan conšidera Tanina,
Dĕ fa këš ál şëgn dër bèl dĕ la orèla;
Plů dĕ vign' atra i sala inců belina;
Plů k'ël i chiara, plů fina t'i péla,
Plů dĕ vign' atra mu̥ta per l bèl véla.
Dĕ l iágher i pensīrz conëš la gana,
Mò féž, acórta, scèkĕ nia nĕ fòssa.
N'odlada dála ai crëp dĕ Cól dĕ Lana,
Al Nuvoláo, a Půdres e Cróda Ròsa,
Vèga les níores plënes dĕ tempèsta,
Kĕ féž a pizes, crëp, valz, bósc' gran fèsta.
Da lonč brontóra l ton e sĕ berdòra,
Dĕ tëmp in tëmp sdlomina val ria saita;
Şëgn spiza les orëdles chi la chiòra,
Lascian dĕ fa con sůa gana bèla ita;
Dĕ Boá la piza è bèl da dī corida
Da níora důt a fòsc incolorida.
L tëmp manacé da dī ten bót romp fóra;
N tarlůi důt bru̥m les níores bases skérza,
Troep plů fòsces kĕ d'Africa na móra;
Na seconda tarloiada e spó na térza
È da tonades sëches compagnades
E da gran spaventòses gracenades.
In pè sbalza Gostin, la gana l frëma,
L fa resté sòt al tëmp sůn kël crëp óla
E rí dĕ kël giarina per sůa tëma;
Dĕ varí maratia tala sĕ próla;
Per ëla tons, tarlůis e gran tempèsta,
Vënt, plȯia, granižores è bèla fèsta.
Kël tëmp nĕ důra dī per gran fortůna,
Plů in jů vérs Ágort alden şëgn sůa rabia,
Sòt la Civèta e l Pélmo, iló ál la cůna.
La mont dĕ Boá sĕ vist indṓ da sabia,
Sorëdl dad inozënt ciůtia indṓ fóra,
Les níores despartides va in malóra.
"Gostin", diš şëgn la gana con frankëza,
"Tó la podons, šĕ t'ós, vérs la valada
Důt salvara, mò impó dĕ gran belëza;
Kĕ masa lizia ed ërta sī la strada,
Mĕ tëmi stérc, mò t'as na bona maza
E t'ès ‒ chiamó troe mīch ‒ de bona raza."
Val dĕ Mesdí vè longia bëgn důs òres,
Dal nòrd al sůd a bisca stórta vala,
Ërta da vigni pért da gi a berdòres,
Důt róa, saš, crëp, d'inrè d'érba na pala,
Strënta t'a mèz, per l plů dĕ nëi corida,
Ma sòl al pè dĕ salvergin saorida.
Plů in it k'an va, la vèghen plů salvara;
Dlonc crëp, pizades kina al cīl alzades,
Per l plů corides dlonc da gran chialvara;
Dlaces vigni momënt, sů a l'alt stacades,
In mil tóc' spediciades sprinza a téra;
Půr kël kĕ růa sòt itĕ, ël la paia chiéra!
La fin dĕ kël valon pé dlonc sërada:
Dlacia e nëi dant, a dërta e ciampa pizes,
Tra këstes dòi chiamins con nëi dlaciada,
Da vigni pért sbojada da gran spizes;
Un a ciampa, l second vèghen a dërta,
A mèz kiš dòi la dlacia lizia ed ërta.
Tanina lascia piz dĕ Boá contënta,
Dal bon Gostin důt mól acompagnada,
Sĕ trapina jů pért per na val strënta,
Pasa tòc dlongia n léc dĕ nëi dlaciada,
Inců chiamó tlamé "léc dĕ la gana"
E růa pró n bůš, kĕ pé dĕ la òlp la tana.
"Këš è kiló mi albérc", diš şëgn Tanina;
"Dĕ půr aspèt ascògnel gran belëza,
È laoré da it da man espérta e fina,
Dĕ vigni vérs forni dĕ gran rikëza;
Dĕ d'ël plů tért tĕ mòstri pa la strada,
Šĕ tůa senzeritè sará porvada."
Gean despó inant, arjongi la forcèla,
Kĕ féž corona strënta a la valada,
K'è per gi jů la strada la plů snèla,
Bëgn k'ërta e bůrta e strënta e dlonc dlaciada.
Dant va la gana, giama ála leşīra,
Dṓ spó l chiamůrč, tlamé dad ëla Zira.
L stlóp sůl spinè, la maza bëgn tegnida,
Féž zënza pòra l iágher na sbrisciada,
Sĕ tëgn sů dërt t'la val dĕ nëi corida
E féž kina j'a pè na gran slitada;
La strada, a gi sů longia e prigoròşa,
É jů pért cůrta e a l'espért nia sfadiòşa.
Revá jů tĕ la val důt' trëi sĕ frëmi,
Vèga nó lonč dad ëi na gran fontana;
Da tëmp, da crëp, da pères nĕ sĕ tëmi;
Per këš palsa iló l iágher e la gana,
Intrami dòi la sëi tĕ m'i tormënta,
Bèl tòc ůn dlongia l'ater şëgn sĕ sënta.
Scèkĕ crestal locënt è l'èga tléra,
Cër ía dĕ bèla véža bèla frëscia,
Kĕ spizorëia da iló fóra dĕ téra,
Mil òtes plů gentila kĕ nó lëscia;
Iló sentá la gana e l iágher fóvi,
Iló dṓ ria fadia sĕ la godóvi.
Gostin prešënta chièz k'ël á tĕ tascia,
Féž tra d'ël e la gana pérts valives,
Mò vëla n'ó del bon chiažó e t'il lascia,
Nĕ mangia ‒ inscí digeṓla ‒ k'érbes vives;
Dláşenes, piries, můies ed inch nicióres,
Paròmores a móda dĕ les giaióres.
Intrami dòi fṓ plëgns dĕ contentëza,
Boióva, mangiā, vignůn a sůa manīra;
Zënza savëi perchi fṓi důt ligrëza,
Scèc gënt da mont kĕ vëgn cola baskīra;
L chiamůrč inch féž cër ëi via sůs matades
E devertëš sĕ instës con gran scrichiades.
Scèc gran sason da crëp bëgn mól sĕ staca,
Berdòra con šešůr dĕ piza in piza,
E va rodan tĕ l'aria e ignó nĕ taca,
Mò sprinza e salta e va in mil tóc' e stiza,
Tiran con sé na róa dĕ saš intīra
E va a feni t'la val in gran magīra:
Con té šešůr dòdeš chiamůrč odóven
Sprinzan şëgn dal chiamin, kĕ sta a man dërta;
N salvan con gran mazon odëi podóven
Fagean la chiacia t'nëi dlaciada ed ërta;
Chiacia paróva këla desperada,
Důta la val nĕ fṓ kĕ na fomada.
La gana chiara, vèga e spó comana:
"Ingigna l stlóp e véga na fomada,
Mò kĕ la chiòra dant rèstĕ pa sana!
Meşůra frëm a l'ůltim dĕ la squada!
Kël è, mĕ pél,n dër bëc dĕ gran parůda;
Meşůra e tòca e prëš sarála odůda."
Iůst è sté l bót, del lonc è l bëc a téra;
Sů cór è zënza fal, la bérba longia;
Půr bëc, sůa gran belëza i á costé chiéra.
L salvan con gran saltons růva jů dlongia
E féž dŏ s'orëi tó l chiamůrč şëgn mòstra,
Mò só tórt èl la gana k'i desmòstra.
Tan bèla k'ē la gana dĕ natůra,
Tan bůrt fóva l salvan, důt plëgn dĕ ciórda;
Só můs, sůs mans, só córp corī coltůra,
Plů sgriciorůs asà fṓl kĕ na córda;
Sůa pèl da gran' polans griš důt corida
È sòt na bérba spësa sepolida.
Só bůr gran chiè coriva longies tlines,
Mai in vita sůa da pītĕ destlotades,
Mò sůra důt som'nades dad odlines,
Sů i chiavëis, dĕ largiè dlonc plëgns, tacades;
Les aondles fóva fosces, longies, bůrtes,
Sůs giames důt plënes dĕ bòrba, cůrtes.
L sën per l chiamůrč copé da man forèsta
Fageṓ chiamó plů bůrta sůa ria odlada;
Dĕ ban porvā la gana bèla mèsta
Del traté con manīra bëgn stodiada,
Mò n rī bodèl, kĕ nĕ capëš la crianza,
Nĕ convertëš nó grazia nó pošanza.
Da rī salvan manacel gran vendëta,
Tira crist', cospetons, scraions e blastëma;
‒ Da blastemé fṓl bon, ah marcadëta! ‒
Vignůn ès a l'odëi e aldi abů gran tëma;
L bèl, l bůrt, l bon, l rī, l sant, l mal, l dërt, l stórt moscëdel,
Důt chièz kĕ dësa sté scognů descëdel.
La gana ascòlta dī con gran paziënza
Kestes paróles bůrtes sconveniëntes,
Mò a la finada digela: "Con lizënza,
Scòlta şëgn, bòchia lérgia! Tů tĕ mëntes,
Digean kĕ kiš chiamůrč è in tůa baldanza
E kĕ t'as d'ëi tů sòl la padronanza.
L mich dĕ důt èl lascé i chiamůrč in vita;
Ëi fòrma dĕ nůš crëp la maiů belëza,
Nĕ féž a d'gůn' dĕ mal e sĕ merita,
K'an i defënĕ důt' cant' con frankëza
In pè d'i fa la chiacia con na maza
E desdrů půc a půc důta la raza."
"Ah, sciòra gana, chiara, tan scicada!"
Respògn l salvan con rabia mal scognůda;
"A degůn' n'ái metů mai val tĕ strada,
Da mé plů kĕ dad atri a důt' segůda;
Dĕ salté dṓ a chiamůrč ái bëgn la orèla,
Sī spó kiló o magari in Crën dĕ Sèla.
Picera gana, scòlta na paróla!
Tĕ pënses masa a gënt dĕ la planůra,
Atramënter la cósa èster nĕ póla;
Zënza comé nĕ fòsses şëgn tan důra;
Dĕ tó bèl iágher ès t'inamorada,
Ël è kësta oritè a mé desmostrada.
Nòs, salvans, tĕ son masa stlèt', Tanina,
Da n pèz incá bèl l vèghi e mĕ n'intëni;
Mò sopérbia gonót á fat revina;
Tĕ gran desgrazia, š'i vèg dërt, tĕ mëni
Ki ëi sòt kiš crepons, oh půra gana;
Mò chiara bëgn, segů sai, k'ëi t'ingiana!
Ki k'abitëia sòt kiš crëp la planůra,
È sta conòs e falč e rī dagnòra;
Sopérba e ria sĕ mòstra sůa natůra
A vigni tëmp, a vigni sažon e òra.
Tĕ sònşi per n consëi bon? Sīs acórta,
Skiva dĕ këles chiaşes vigni pórta!"
Sòl sen va spó l salvan sů per la dlacia,
K'ërta sĕ vërč tra i dòi chiamins e lizia
Ed è gonót dĕ prigo, bůrta e riácia,
Cīs per kī kĕ sůn dlacia tòma e slizia;
Mò l bůr salvan con giama dër leşīra
La ponca a dërta sů e è sů insom atīra.
Jů pért sen va la gana da contënta,
Con ëla va Gostin per la valada
Salvara, bůrta, longia asà, mò strënta;
Cůrta i féž l chiacolé la longia strada;
Revá sůl póst, k'an vèga la planůra,
I vëgnel dĕ mesëi sĕ lascé ér sůra.
"Va", diš la gana, bèla e dër saorida,
"Mò masa dī, prëi bèl, nĕ sté pa fóra!
Da té gonót orèssi èster kirida
Sů per kiš gran' dlacions, kĕ tëgn a tóra;
Óimĕ dër bon insci k'iů a ti dagnòra,
Spó gnarál chi per nòs val iadĕ l'òra!"
"Solamënter a ti dal dí trés pënsi,"
Respògn Gostin bèl snèl con gran frankëza;
"Chi la noet, crëi mel pós, nĕ mĕ despënsi
‒ E fa l fégi có gian e con ligrëza ‒
Dal somiè dĕ té, bèla piča gana;
Les stëles, šĕ důt këš n'è vëi, damana!"
Dites kestes paróles sĕ tralasci;
La gana féž da nu̥ la strada fata,
Per kël dĕ rajoné d'ëla şëgn lasci;
Dĕ nóš iágher la stória èl şëgn kĕ trata;
Conté ves mësi a důt' con chiantia cůrta
E di jů al bas tĕ ki plans ki k'ël ůrta.
Gostin, l chiamůrč sůl cól, tól la valada,
Saltan da n sas a l' ater scèc na chiòra,
Kĕ va sů per i crëp dlonc arpizada,
Asvèlta, bëgn leşīra e zënza pòra;
Ten cůrt èl jů ed arjont ál la planůra,
K'è tĕ ki paíš e zënza ůa e zënza ordůra.
L'èga partëš dal bósc la gran planůra,
K'ē denant per Colfòsc dĕ gran rikëza
E lonč e lérc la plů bèla pastůra,
Sī per la qualitè sī per larghëza;
Plů tért á fat na bérta mal stodiada
Pra venůs dĕ la bèla pascentada.
Gostin, con trëi saltons ál pasé l'èga,
K'è tléra plů kĕ spīdl e da bëi bona,
Dĕ fontana, mai nó dĕ nëi kĕ dlèga,
‒ Bon féž lapró dĕ bon ciócio na sona; ‒
Per Plan da Merí vál invérs la vila,
Mò sĕ frëma sòt Ru̥n dlongia na pila.
Chi k'á fermé da iló só var, aldidĕ!
A mèz ki chiamp sòt Ru̥n vèghel na mu̥ta,
‒ Na plů bèla Ladina nĕ kiridĕ! ‒
Dĕ córp dobliòşa vèla scèc na ru̥ta,
Só můs, plů ròst kĕ kël dĕ na bambina,
Fagèssa gran invidia a na Trentina.
Só vestimënt, nó ric, dĕ gran netëza,
Féž, per i gi dër bëgn ad ëla instësa
Dant e dṓ, dĕ longhëza e dĕ larghëza,
Gran onòr a la man dĕ sartorësa:
N gormél, bru̥m plů kĕ l cīl, cu̥r la gonèla;
Les chialzes è dĕ lana dër morjèla.
Les manies, dĕ bī záindli bëgn fornides,
Fóva plů kĕ la nëi bèl frëscia blanchies,
Itĕ insom cër les sciables důt corides,
Sciables lérgies e mai dal rī laúr stanchies;
Cër l cól bèl blanc sdlomína na morona,
Per këš èl soënz l bon prò kĕ la sdlomona.
I chiavëis, scèc chiarbon fòš, pingolava
In důs bèles e longies, gróses trëces
Jů per l spinè dër bëgn formé e revava,
Sĕ devertian con érbes e con vëces
Askéš inkina ai pīš dĕ la Ladina,
K'ā per inòm, š'orès gian savëi, Tina.
Plů lominůš kĕ dĕ variúl fṓ sů oedli
E da temëi per sůs vives odlades
Tan bëgn a důt' i jon' k'a důt' i vèdli;
Bëgn fat só nés, les cëies a fòsc tirades;
Só front pé dĕ crestal, sůa piča bòchia
Féž a pérles preziòšes blanchies lòchia.
"Có vala", diš Gostin, "mia bèla Tina?
Chi féges pa kiló tĕ keš chiamp sòla,
Sconan la gënt, a móda salvergina?
Nĕ tĕ sal bèl, ola k'ël è gran fòla?
Èl fóš amòr, kĕ tĕ croziëia e tormënta?
O kires ciůf, val érbes o val mënta?"
"Mat dĕ Gostin", respògn ad ël la bèla,
"Nĕ sas pa, k'ël è inců na bèla fèsta,
K'an pórta dlonc in mëşa tĕ scodèla
Chiér, ròst, tůrtes, crafons, giái còla crèsta?
Dlonc è nósta gran sègra renomada
E dai forèsti scialdi gian chiantada!
A l'ostëria va důt' inců o důt' bala,
Vèdli, jon' pësta fóra la terdéca;
Degůn' a na té gran fèsta nĕ fala;
Inch a ki k'ëla zënza gonót scéca
Abina per keš dí da s'la dé bona,
Mangian pró n gót dĕ vin dĕ důt na sona."
Mervoia per kël mĕ fégi tan plů grana,"
Respògn Gostin, "kĕ t'ès kiló perdůda
A mèz kiš chiamp, sentada sů na mana;
Ël è bëgn vëi, inch kiló féges parůda,
Mò inců tó póst, mĕ pél sī sůn sorara
Dĕ l'ostëria, k'è dlongia Cogolara."
"Gian bala vigni mu̥ta", respògn Tina;
"Inch iů son dĕ balé e salté důt mata,
Mò dĕ kël sonşi bëgn plů k'atres fina,
K'i mĕ stravérdĕ per l plů d'èster trata
Da n piz a l'ater, š'ël n'è da persona,
Kĕ sī́ valënta, pròsa, bèla e bona.
Mò scòlta şëgn ed alda mia propósta!
Ès contënt, š'i tĕ féž da balarina?
Balé podons inců, la sègra è nósta,
Per mé, kĕ n'atra fégĕ la chietina!
Iů kīr la bona vȯia e la contentëza,
L divertimënt adu̥m col'inozënza."
"Col chiamůrč salti a chiaşa şëgn, aspèta!
Dī nĕ stai fóra nó, mia piča Tina;
Granmënter scèc a ti l balé m'indlèta,
Cīs š'i l pó fa con bèla balarina;
Inců dĕ bona vȯia důt' orons èster,
Insci k'ël fòssa dí dĕ san Silvèster."
Tina e Gostin fṓ n pér da fa parůda,
Tirā per këš sů ëi důtes les odlades,
Revá k'ëi fóva a l'òra dad ëi orůda,
Olá kĕ les ůž scraiā důt destonades.
Gostin comana zënz' ater na mèşa,
Senté pró Tina zënza val stramèşa.
Avişa scèc n san d'ḗs, š'ëles somëna,
Va fóra ed it tel sant e důt rabiòşes
Jóra sů e jů dĕ vigni vérs e şëna,
Scèc ëles fòs con důt' dër desenòşes;
In ůltim pë́ileles l jór leşīr e lascia
L pighér e va e sĕ taca sů na dascia:
Avişa inscí sa Ru̥n kël dí fageóvi;
Důt' giva sů, spó jů, giva itĕ e fóra;
Èga dĕ vita e vin, chi bira boióvi
‒ Bëgn ma dĕ ki paorons tòc' dĕ lāfóra ‒;
Dṓ këles mëşes n'ēl chi kĕ chiantava
E magari valcůn kĕ brontorava.
Les bèles jones féž da dër scicades,
Nĕ bëi kĕ půc e féž trés bòchies agies;
Ai jon' dáles datrái cértes odlades,
Inscik'ëles mangiès granates o agies;
Sabies èles, dĕ chi sapráles ëles,
Mò an mësa perdoné, k'ël è mèfo ëles.
Tina al contrario féž důt atramënter,
Nĕ féž pró mëşa nët nia la scicada,
Mangia e bëi, scèc an dës, senziramënter;
Senzīra e libra è chi sůa bèla odlada;
Nĕ féž la stru̥ma, diš důt con manīra,
A rí nĕ cigh'la scèc vèdla cevīra.
I balarins, les bèles balarines,
Ki fóva tĕ mažon ëi sůn sorara;
Dĕ les bèles rodava iló les fines
Dĕ důt Colfòsc, Pescósta e dĕ Corvara;
Cër i pérz, kĕ da iló trés salta e róda,
Féž la coriositè na bèla róda.
An bala bólzer, pòlca bavarèža,
Inch maşůrca con pè peşóc e incómper,
La quadril ón balé a moda franzèža,
Mò troep pèşo s'astilen kĕ nó clómper;
I joblèri féž gran mé a les orëdles,
Můžiga sal dĕ fanes e dĕ sëdles.
Gostin, l iágher, sen va da iló k'an bala,
Con ël va gian la bèla balarina;
Nó jon, nó jona iló kël dí nĕ fala,
Vignůn kīr sů del bal la gran fogina,
Per ki laorant' iló adu̥m masa strënta
E, bëgn kĕ daérta, impó dal chialt lorënta.
Sů l'ara gròia, spinòşa bala Tina;
Ëla bala zevíl e con sveltëza,
Róda bèl e dobliëia sůa vita fina,
Leşīra scèc na plu̥ma, con ligrëza;
Sů oedli důt lominůš tradëš la flama,
K'è grana tĕ só cu̥r per kël k'ël'ama.
Tina, kĕ dĕ balé n'è mai contënta,
Damana n'ater bal, dit la "Forlana";
Per plů pérz şëgn devënta l'ara strënta,
K'an fégĕ al plů bèl pér lérc, důt' comana;
Ai joblèri damanen şëgn n'atra aria,
N'aria del důt salvara e straordinaria.
Gostin e Tina bala la Forlana
Con salt', con scrichiamënt' del důt salvari,
Róda e salta a manīra veneziana;
O, scèkĕ féž datrái i bī Carbonari,
Salti e sciampa e sĕ kīr indṓ e s'abina,
Sĕ pëia e sĕ lascia spó, kĕ nia nĕ fina.
Scèc tlaparëč dĕ bīsces sůn pastůra,
Ad aldi n chian ladran, ten còlp s'abina
E desmentiè l mangiè e vigni tleşůra,
Olá k'ëles gonót féž gran revina,
Sòfla e chiara bèl frëm důt spaventades,
Batan col pè, devérs l nemic oltades:
Inscí lascia ten còlp i jon', les jones,
I balarins, les bèles balarines,
I gran patrons e důtes les patrones
Só póst, só vin, la bira e chi les bines,
Chiara e ciůtia, coriůš důt' vérs la pórta,
L'oedl fit sů na figůra bůrta e stórta.
Perchí donca na modazion tan grana?
L salvan dĕ Pisciadů vèghen sůn pórta
Conšideran l bèl pér dĕ la Forlana,
Gostin, sůn só chiapèl na plu̥ma stórta,
Tina, la bèla picera Ladina,
Cu̥cena dal balé scèc na bambina.
"Dĕ gni jů a sègra n'ái zënza l'aoşanza,
Kës m'è proibi da mia vita salvara;
Mò kest an n'ái podů plů fa sconanza
Per chièz afári, k'i á da fa in Arlara;
I son bèl scialdi vèdl e stanc atira,
Per këš òi palsé e bëi şëgn n gót dĕ bira."
Inscí digeṓ l salvan: důt' i féž vives;
Dlon chiacolan damanen les nevèles,
K'è sů per Pisciadů e këles gran rives.
L salvan da maladët les diš důt bèles,
Conta dĕ Boà, dĕ Pisciadů e Col Cèdla,
Dĕ Mëşores, inscikĕ na ria vèdla.
Da nu̥ scomëncia l bal, da nu̥ les ródes,
Da nu̥ la pësten fóra la terdéca
Dër da catif, inscikĕ l'ó les módes
E k'an fageṓ a la nóza dĕ Rebéca;
Da nu̥ indṓ i salt', da nu̥ les zeremónies
Dër mal odůdes soënz da les calónies.
Gostin, nóš iágher, salta a mèşa l'ara,
Con ël salta na bèla balarina,
‒ Š'i nĕ m'ingianĕ, fṓla da Corvara
Ed ava, segů l sai, inòm Tarina ‒;
Intrami dòi con şèlo ródi e bala,
Saltan da n piz a l'ater, nia nĕ fala.
Tina dlongia l salvan è sòla e pënsa;
L salvan dĕ la gaožion sĕ n'aprofita
E sĕ tól dĕ fa l stru̥m şëgn la despënsa.
A Tina i dál na odlada cůrta e fita
Ed ëla fòssa prëš da nèscia gnůda,
Mò pró les ëles důt bèl snèl sĕ můda.
"Picera", diš l salvan, "perchi tan šéria?"
As fóš da mé, půr salvergin, val tëma?
Bèl troepa gënt librè ái da gran meşéria,
Bëgn kĕ gonót kiló mi var nĕ frëma.
Consiè sai chi dër bëgn n'inamorada
Scèc té, kĕ tĕ tradëš tůa viva odlada.
Şëgn chièz k'i diš, tëgn bëgn tĕ tůa memória!
Ós èster dĕ tó amòr franca e segůda,
Nĕ sté kiló a ciaoriè val longia stória!
A tó crestian diras şëgn da d'insciůda,
Kĕ t'ós avëi dad ël, š'ël nĕ t'ó manchia,
L bèl chiamůrč da la cornadůra blanchia."
Tina, la bèla, pënsa šériamënter,
Chi kĕ pó di paróles tan stodiades;
Mò in ůltima mināla vèramënter,
Kĕ l salvan èssa dit, coionan, matades;
Chiamůrč, kĕ fòssa blanc' dĕ cornadůra,
Credóvela banis da la natůra.
L salvan vèga la mu̥ta pensiròşa,
Lascia līgher la gënt līgra e contënta,
Lascia la mëşa e l'ara důt spinòşa
E jů per bósc, la cīra dër contënta!
Meritè s'èsl na dërta polifada
E bëgn t'i fòssa geůda na scasada.
La lůna plëna e blanchia è intan levada,
Dĕ mil corůš sdlomina şëgn les pizes,
Kĕ chiara scèc signái tĕ la valada;
Per këles chiaşes vèghen lu̥mz scèc tizes;
Da l'ostëria sen vai jů per Stangiades
Od ía per Brëies důt ròtes e sbogeades.
Val jon resté sa Ru̥n sĕ la dá bona,
Val půr chiocon ten piz sòl sĕ la conta
O brontòra, š'ël è tĕ na dër ria ona;
Valcůn dĕ ki dër rī la kīr e imponta,
Š'ël n'è tan da zocon da i mët a vérda,
Mò dĕ kësta sórt n'èl půc' sůra Vérda.
Dlon ciancantan bëgn tért per këles strades
Sen va i chiocons con ū́ž důt salvergines;
Pensé nĕ pënsi k'a gran strambades;
Nó gënt, nó bèsties, nó alchies, nó giarines
N'è da té bůr lotrons sgriciůš segůdes;
Këles skīres, da důt' èles temůdes.
D'i jon' senzīrz na pért á n'atra oşanza,
A cri vai les crestianes sůn finèstra,
Kĕ dī bèl t'lèt aspèta con speranza,
Ciaognan, per sĕ paré la son, ria maèstra.
A dĕ noet gī i Ladins anticamënter,
Nůš jon', bī pròš del rèst, n'ó fa atramënter.
Këla sëra kīr chi Gostin fortůna
E va bèl sòl da olá kĕ sta la bèla;
L'òra dĕ dlīža bat mèfo dër la ůna,
Can k'ël bèl plan, ‒ san bëgn con gran caotèla ‒,
Tlocorëia tĕ finèstra digean: "Tina,
Déora l vider, despó ès pa pròsa e fina!"
Půra Tina, dormi nia nĕ podṓla,
Del salvan les paróles la scecava;
Ía e ca tĕ só pič lèt trés sĕ straogeṓla,
I cór blanc' del chiamůrč la tramentava.
Bèl snèl levada déorla la finèstra,
Dĕ keš afar espérta asá e gran maèstra.
Iló sĕ l'ái despó bī sůš contada;
Mò Tina intan pensā a la cornadůra,
Kĕ dës avëi n chiamůrč dĕ blanc signada;
Savëi dër gian orèsla la pastůra,
Olá kĕ bocolëia na té chiòra,
E del piè la manīra, l tëmp e l'òra.
Dṓ n pèz digeṓla, scèkĕ nia nĕ fossa:
"Gostin, bèl kīt sta şëgn, conté tĕ mësi,
Chi k'i á somiè: Iů fṓ sa Pèra Ròsa,
Ten bèl chiamůrč iló, k'i vèg, m'inrësi;
Š'i n'á sůa cornadůra bèla blanchia,
Mĕ sal tel son, èl důt cant kĕ mĕ manchia."
Gostin respògn: "Kĕ důt sī oritè proada,
Kël kĕ t'as şëgn conté, di nĕ n'orèssi,
Mò k'ëla sibĕ in gran pért dërt stomada,
Zënz'ater desmostré, š'i orès, podèssi;
Tan dĕ sigů k'i sta sů na paranchia,
Na chiòra vèl da cornadůra blanchia."
"Mi bon Gostin, kël k'i tĕ diš şëgn, alda:
Šĕ t'ós mi amòr senzīr, gran plů kĕ zënza,
Mi bon pič cu̥r, k'a aldi tó inòm sĕ scialda,
‒ Gonót per këš brontòra mia cosciënza ‒
Kël salvergin vi o mórt da té damani,
Per důt mi amòr val d'ater nĕ comani."
"Tina, nĕ damané val kĕ nĕ pó èster!
Këla bèstia mës èster bëgn sconada,
Tan segů k'i òi dër bon a san Silvèster;
Donca, mia bèla Tina, sīs tan priada,
N'orëi vèster insnoet tan capriziòşa
E per kël k'i t'á dit nia permalòşa!"
"Vëi sará důt kël tan kĕ tĕ mĕ diges,
Inchiĕ dĕ tĕ sforzé a val nĕ m'infidi;
Bëgn fat sará důt chièz kĕ tĕ deziges,
Mò dĕ mi amòr per té tĕ n'indesfidi,
Šĕ nĕ tĕ mĕ consëgnes toš la chiòra,
Dĕ këla kĕ t'as, pél, na té gran pòra."
Gostin sen va plëgn dĕ pensīrz a chiaşa;
Bon ól a důs crestianes, a Tanina,
La gana kĕ da n piz a l'ater pasa,
Mò n bon da mat inch ól a l'atra, Tina,
Līgra, dĕ bona vȯia, bèla e contënta,
Bëgn kĕ půra ed in mèz a na gran stënta.
Nóš půr Gostin, tomé èl tĕ la panicia,
Dĕ sĕ trá fóra a gran fadia sĕ próvel,
Mò důt dĕ ban; scèc pëš te na baricia,
Kĕ nóda e kīr val bůš, mò nia n'i jóvel,
Kīrel ch'ël dĕ sciampé fóra la strada,
Mò la véga da vigni pért sërada.
Tan kiš pensīrz aldel la gran chiampana,
Kĕ con son tlér ed alt l pastorëč kërda
Dĕ şiòr plovan devót a mësa grana;
Gostin sĕ vist dĕ bóta la braia vërda
E tól da bon e dër crestian la strada,
Kĕ mëna in dërt n pů sòt Cósta Borjada.
La devozion tĕ dlīža è tóš revada;
Fóra in plaz van spó, insci l'ó vèdla oşanza;
I pru̥mz kĕ růa na brëia ciafi impontada
Per sĕ senté bèl tòc in radonanza;
I devót' růa plů tért e in penitënza
Mësi sté impè iló in důta gran prešënza.
Dṓ spó sen van a bëi l'èga dĕ vita
A l'ostëria, gonót a gran tlapada;
Impè dĕ bëi féž soënz na pért bèla ita;
Ki k'è dĕ bona vȯia, la tól chiantada;
Mò là plů pért con kértes mocorades
Dá con scraions dĕ dër bèles trionfades.
Gostin inch fóva iló pró na gran mëşa,
Pró d'ël dĕ bī jon' n tlap con bona cīra;
Chi kĕ l chiamůrč copé da Gostin pëşa,
Del còlp spó trat la móda e la manīra,
Del nůmer d'i chiamůrč cër les pizades,
Dĕ té cóses tratā les bravatades.
Tra důt' vëgn şëgn Gostin con la plů bèla,
Contan dĕ chiòra a cornadůra blanchia;
Ël nĕ diš nia dĕ gana o dĕ gonèla,
Mò zënza contel důt, kĕ nia nĕ manchia;
Degůn' tra i jon' aldi n'á mai na tala,
Grana a důt' da spavënt per këš i sala.
Tĕ këla gran mervȯia diš Páol La Pòza:
"Kesta cósa mesons pa impó odëi fóra;
‒ Plan rajonāl, la lënga avel n pů mòza ‒
Doman, sī la nëi lůžia o tëgnĕ a tóra,
Fageondĕ důt' adu̥m na dërta chiacia
Corasú 'n këles pizes cër la dlacia!"
Këstes fóva paroles bëgn pensades,
N té consëi, per důt' fṓl dĕ contentëza;
Gostin solmënter déva cër odlades,
Kĕ desmostrā důt ater kĕ ligrëza,
Tért penti dĕ sůa bòchia masa lérgia:
Nia nĕ para plů l'èga, kĕ sĕ slérgia.
Scorënta noet chiamó èl per la largůra,
Sů per Sasongher, Boá e Crëp dĕ Crespëna,
Kĕ nůš bon' iágri lascia la planůra,
K'è longia e lérgia e bèl da dī terëna.
E tól con var leşīr vérs Boá la strada,
Dĕ pères, saš, barantli e róa flastrada.
Sůn Plan dĕ Sůra Saš cůrta fermada
Fégi důt' cant' t'a mèz a këles crëpes,
Nó per fa iló na picera palsada,
‒ Ëi ava bon flè, chi bëgn sanes les rëpes ‒
Mò dĕ sĕ desparti l' ái destinada
Per fa la chiacia plů grana e slargiada.
Gostin tól dĕ Mesdí la gran valada;
Só var è pëigher, pëigher plů kĕ zënza;
Da ciampa a dërta va gonót sůa odlada
Per spicolè val vèdla conescënza;
D'odëi spèrel sůa bèla salvergina
Sů insom na pala o sůra val levina.
I grif spizá da nu̥ mazel t'la dlacia
Con coragio e con fórza meşorada;
Ël nĕ skiva nó crëp, nó èga kĕ tacia,
Inch i saš nĕ, kĕ vëgn con gran şenada;
Iló, olá kĕ la dlacia è bèl manco ërta,
Sĕ frëmel tĕ na risa vérs la dërta.
Scèkĕ setů, kĕ palsa dṓ marëna
Da ria fadia, sů l'érba sdraiè morjèla,
Sbalza sů dĕ spavënt plëgn e dĕ pëna,
Mórt da vipra scognůda sòt rodèla:
Inscí sbalzava sů Gostin atira,
Şëgn k'ël odṓ la bèla chiòra Zira.
I cór, k'ël vèga blanc', t'i féž la gòla;
Avëi tĕ m'i ól, sī a rīs o sī chi a bones,
Pensé pënsel a këla cósa sòla.
Col stlóp chiariè t'la man: "L pones o l scones?"
Sĕ digel bèl da plan: "şëgn èl la vòlta;
Na bala véghi a odëi, šĕ l destin s'òlta."
Kestes paróles ál apëna dites,
Kĕ n bót sëc rendenëš dlonc per pizades,
Per les valades scèkĕ féž les saites,
Kĕ stlèfa důt adu̥m con gran tonades.
Ah, bót fatal, ah, bala desgraziada,
Chi bérta as fat iló con tůa jorada?
Půra Zira, da còlp mortal tocada,
Dṓ důs ródes cër ëla instësa fates,
Con scrái scèc kël dĕ chiòra scortelada
Tòmela ‒ bošëgn n'ála d'atres trates ‒,
Berdòra spó con bůr šešůr per dlacia
E sprinza jů, důt tóc', t'la gran valacia.
Tratan kĕ Zira cògora e berdòra,
Alden n bůr scrái, n gran ůrl devérs la tana;
Scrái fṓl kël dĕ spavënt plëgn e dĕ pòra,
Kĕ gniva da Tanina, nósta gana;
Dṓ plů da degůn' n'èla stada odůda,
Da kël momënt incá per důt' sparůda.
L bůr salvan, plëgn dĕ blòta cativéria,
La gáoža dĕ kël gran tormënt e pëna,
Sòla origin dĕ këla gran meşéria,
Sůn Piz dĕ Boá ál aldi l rī bót apëna,
K'ël sĕ dá sůn kël alt na dërta riůda;
Mò n bót tel chiè t'i a tůt vigni godůda.
Nóš půr Gostin, spari èl inch da kël'òra,
Odů mai plů n'èl sté da val persona
Da degůna sažon, nó tért nó adòra.
Revë sůn ki dlacions èl tĕ na ria ona;
Kĕ sůa anima sī iló t'ki crëp bandida,
S'ó tó a di dĕ Colfòsc la gënt saorida.
Na man plů tért ciafé an sůn këla dlacia
Půc dṓ kesta desgrazia sozedůda;
Mò can kĕ l tëmp sůn ki crepons dlonc tacia
E důt va iló ad in fu̥m da gran nevůda,
Can kĕ důt gonfedëia e sòfla con rabia
E kĕ sta gian a chiaşa inch la gënt sabia:
Vèghen datrai n bèl pér, kĕ róda e salta
Fóra per ki dlacions e gran pizades,
Fóra per këla nëi gonfedada alta,
Fagean gonót dĕ dër bèles slitades:
Ëi bala con gran şèlo la Forlana,
Ëi la bala con fůria veneziana.