La Zecca di Reggio Emilia/Documenti

Documenti

../Alfonso II ../ IncludiIntestazione 18 marzo 2017 75% Da definire

Alfonso II La Zecca di Reggio Emilia
[p. 486 modifica]

PARTE TERZA


DOCUMENTI


I.



1233 luglio 9. Instromento di società per l’esercizio della zecca di Reggio stipulato fra Pietro dei Millemerci di Milano e Giovanni Russano di Piacenza, rappresentante anche Ruffino Squillano e Ruggero dei Calderai pure di Piacenza. — Quaderno, 1233 giugno-ottobre, di imbreviature d’atti del Vescovado di Reggio, c. (1, b), conservato nell’Archivio del Vescovado stesso1.

Die viiij Intrante Iulio. In concordia fuit dominus petrus de millemercis de mediolano cum domino Johanne Ruxano de placencia pro se et domino Rufino squillano et roglerio de calderaris de placencia. quod dictus dominus Johannes erat eius socius et alii ad monetam Reginam faciendam quam eidem domino petro episcopus Reginus concessit imperiali auctoritate sibi concessa, quam monetam et concessionem monete, dictus petrus confessus fuit se recepisse tam pro predictis in medietate quam pro se in alia medietatem. et eumdem Johannem pro se et predictis in predicta moneta facienda in dannis et proficuis associavit pro medietate habendis et paciendis. promitens predictus Johannes pro se et dictis sociis quod faciet domino episcopo vel eius vicario similem promissionem et obligacionem et iuramentum per medietatem [p. 487 modifica]quemadmodum fecit predictus petrus et ipsum a domino episcopo pro medietate conservabit indempnem. et sine placito et expensis. et sub obligacione honorum suorum. et hanc promissionem et obligacionem faciet fieri sociis suis. quod si non faceret vel non posset teneatur ad medietatem danni pro inde passi ipsi petro restituendam cum omni damno et dispendio pro inde dato seu facto, renuntiando quod possint conveniri ubique.

Coram Gerardino de pigazano. araldino lì Ilo ianoni de porta. de placencia et petro filio donadei de sancto zen.... dicto in pascarola de mediolano.


I (bis).


1233 agosto 14. — Convenzione stipulata fra Nicolò Maltraversi vescovo di Reggio e alcuni monetieri di Milano e di Piacenza per fabbricare moneta in Reggio. — Quaderno cit. c. (2. b — 3 a). — Tacoli, Mem. stor. di Reggio di Lombardia, III, 203-4: ediz. assai scorretta.

Die eodem2. Coram domino Johanne Azulino. domino Jori inne caxoli. domino alliocto. et Guidone camerario. Dominus Nicholaus Reginus episcopus auctoritate imperiali3 sibi concessa [p. 488 modifica]concessit et plenam potestatem dedit petro millemercis (sic) de mediolano. recipienti pro se et duobus sociis quos sibi associare voluevit. et Johanni ruxano de placencia recipienti pro se et domino Thomaxio ruxano et rufino squillano et ruglerio calderario civibus placencie sociis suis. faciendi vel fieri faciendi monetam suam reginam ad modum monete bononie vel panne vel ferarie. de pondere argento et ramo, talem. videlicet qualis invenientur comuniter tempore quo incipietur laborari et monetam de argento grossam que valeat duodecim de predicta moneta, argentum cuius monete grosse sit adeo bonum et legale quemadmodum est ie .... ciorum grosorum. ita quod dictus petrus et Johannes pro se et sociis a modo in antea possint et debeant monetam predictam minutam et grossam tam bonam et legalem ut superius dictum est facere vel fieri facere usque ad tempus ipsi domino episcopo concessum sine contradicione alicuius persone dando dictus dominus episcopus ipsis petro et Johanni domimi ad faciendam ipsam monetam bene aptatam ad omnia officia ipsius monete fabricande necessaria. Dicti vero petrus et Johannes promiserunt et convenerunt pro se et dictis suis sociis predicto domino episcopo dictam monetam minutam et grossam bonam et legalem ut superius dictum est facere et fieri facere. et consigliare et dare dicto domino episcopo vel suis nunciis de lucro exinde percepto deductis omnibus expensis operariorum monetariorum taliatorum saziatorum inblanchitorum fonditorum afinatorum fabricatorum et aliorum mercenariorum et ipsorum petri et Johannis duorum suorum seruientum et omnium utensilium diete monete necessariorum. et carbonis et lignorum. et aliarum rerum mecessariarum. bona fide et sine fraude de octo denariis quinque, et reliqui tres remaneant ipsis Johanni et petro et sociis. et hoc sine honere capitalis ipsius domini episcopi. Consigliando et reddendo dicto domino vel eius nuncio racionem tam de lucro quam de expensis singullis tribus mensibus nisi remanserit licencia ipsius domini episcopi vel eius nuncii. Ita quod duo superstantes debeant eligi per dominum episcopum qui anbo vel unus eorum debeant super intendere si moneta adeo bona facta fuerit sicut superius expressum est. et racioni faciende de lucro et expensis. et hec omnia promiserunt dicti petrus et Johannes pro se et sociis attendere et observare et facere attendi et observari per suos socios. et quod nec furtum facient nec facienti consencient de predicta moneta et si scierint aliquem facientem domino episcopo manifestabunt vel eius nuncio ita quod ipsi petrus et Johannes et socii puniant cimi ad voluntatem suam et domini episcopi et suorum nunciorum. in omnibus et singullis capitullis sub [p. 489 modifica]pena centum marcarum argenti, et proinde omnia sua bona obbligaverunt domino episcopo, ita quod etiam pena soluta pactum nichilhominus maneat ratum. et eo tenore inter eos dicto et expresse intelecto quod si contigerit aliquo tempore quod si aliqua moneta que cureret vel expenderetur cum hac moneta regina alium modum mutaret seu in alio modo fieret quod liceat predictis Johanni et petro et sociis monetam reginam ad eundem modum et valimentum facere et fieri facere sine cuntradicione alicuius persone. Versa vice dictus dominus episcopus promisit et convenit dictis petro et Johanni pro se et sociis dictam monetam minutam et grossam et laborerium diete monete sibi non impedire quomodo possint eam laborari et operari. manutenere et defendere. toto tempore vite sue et omnia supradicta attendere et observare sub eadem pena C. marcarum argenti, quam penam ei solvere promisit si contraveniret. et ea soluta pactum nichilhominus maneat rallini et hec omnia promiserunt sibi ad invicem attendere et observare sine placito danno briga et expensa. et si qua parcium damnum aliquod pateretur seu expensam faceret pro predictis quod pars non observans restituere debeat parti servanti. Qui petrus et Johannes tactis sacrosantis evangeliis omnia predicta attendere et observare et quod facient iilos sucios qui venetint ad laborerium diete monete facicndum liane promissionem tacere et iuramentum prestare.


II.



1233 settembre 14. — Obbligazioni prestate nell’interesse pubblico, " coram „ Parigio dei Tacoli, Alberto dei Guicciardi e Gerardo di Normanno (consoli di giustizia in Reggio?), da Giovanni di Cassolo (vicario del vescovo Niccolò Maltraversi) e dai monetieri di cui nel precedente documento4. — Quaderno cit., c. (7 b). — Tacoli, 1. c.

Die xiiij intrante septembre. Corani domino parixio taculorum. domino alberto de Guizardis. domino Gerardo normani. In concordia [p. 490 modifica]fuerunt dominus Johannes caxoli, Johannes ruxanus de placencia et petrus millemercis (sic) de mediolano cum domino Johanne caxoli vice et nomine domini nicholai Regini episcopi quod ipsi volebant teneri sub pena promissa domino episcopo quod non extrahent monetarci ad exspendendum donec laudata et aprobata fuerit per superstantes domini episcopi et comunis et sazum terminatum fuerit de ipsa moneta exceptis. x. libris rexanorum quas possint exspendere pro suis necessariis exspensis. et de his teneantur facere racionem sicut de aliis exspensis.


III.



1233 ottobre 24. — Capitoli di oneri e diritti stipulati fra i monetieri menzionati nei due precedenti documenti e gli operai da essi condotti. — Quaderno cit., c. (8 b) testo mancante delle clausole finali. — Tacoli, l. c.

Die octavo. excunte octubre. Nos Omnebonum de benveliis et Johannes bonus catanus et Johannes bonus de stafullis et leonardus de Gabiis et ottolinus de benveliis et zuchais de Cremona Johannesbellus vicemontis et lanterolus fratres qui dicuntur calderarii de panna Jacomus de dexio. ugo alliarius de mediolano. et [p. 491 modifica]opizo calderarius de placencia operarii monete regine promitimus et convenimus et Juramus vobis dominis Johanni ruxano et petro millemerciis dominis illius monete recipientibus vostro nomine et sociorum vestrorum omnia que hic inferius Ieguntur et continentur in omnibus capitullis et singullo eorum attendere adhinplere oservare et tacere et non contravenire sub obligacione nostrorum bonorum que vobis iure pignoris obligamus ita ut ubique quilibet vestrum in solidum nos et nostras res convenire possitis cum effectu renuntiando privilegio fori si predicta non facemus et attenderemus et specialiter quod vobis dabimus pro pena. C. solidos imperialium si contraveniremus cum damno et dispendio facto in dieta pena exhigenda. et pena soluta pactum nichil minus vobis conservare promittimus. In primis promitimus et convenimus vobis dominis quod bona fide et sine fraude comissa monetam Reginam quam melius et legalius poterimus vel sciverimus operabimus laborabimus et requoquemus. Item quod furtum fraudera nec falsamentum in ipsa vel de ipsa moneta seu in opere illius monete vel de rebus ipsi monete pertinentibus non faciemus nec ipsam ledemus nec alicui facere volenti vel facienti consenciemus et si sciverimus aliquem facientem vel facere presumentem contra predicta quod ad modo infra terzium diem vobis dominis vel alterutri vestrum seu vestro nuncio dicemus et manifestabimus. monetam vero et omnia eius pertinencia specialiter autem carbones bona fide custodiemus et servabimus. Item quod a dieta m meta non nos manebimus nec discedemus seu ab opere illius ocasione alterius monete seu aliqua alia ocasione sine parabola et licencia nobis data per vos dominos vel aliquem vestrum vel vestrum nuncium preter si per comunia nostrarum civitatum sine fraude citati pro moneta fabricanda in nostris civitatibus vel pro aliquo officio quod liceat nobis eas adhire et preter si contingerit quod staremus ultra tres dies frustra quod non haberemus ad laborandum et etiam laborando minus tribus marchis pro quolibet operarlo quod liceat nobis transactis tribus diebus predictis ubique tradere absque parabola vestrum dominorum. quod s’: a moneta receserimus de presenti obligatione et promissione nullatenus vobis dominis nos teneri inteligatur et si contingeret quod postea reverteremus quod simili modo quo ante discesionem meam tenebar (sic) vobis obligatos nos esse in omnibus et per omnia inteligatur et sic obligatos esse in omnibus promittimus et convenimus. Item quod pro aliquo operarlo vel aliquibus operariis quem vel quos vos domini velletis recipere ad dictam monetam operandam non desinemus nec dimitemus operari et laborare ut predictum est. et similiter pro aliquo operano vel aliquibus [p. 492 modifica]operariis quem vel quos velletis expellere seu revocare a laborerio diete monete non desinemus operari ut predictum est. Item quod sarcuscum (?) raixam (?) comunicationem seu conspirationem dum erimus operarii diete monete que veniant aliquo modo contra dictam monetam nec contra vos dominos non facemus nec fieri pertractabimus. Item quod prepositum consulem seu alio nomine aliud caput non eligemus nec faciemus sine parabola vestrum dominorum. vel alterius vestrum seu vestri nuncii. et si per socios nostros operarios diete monete eligeremus vel statueremus prepositum vel consulles seu alio nomine eorum capita quod de dominatione illa vel officio non nos intromitemus sine parabola nobis data a vobis dictis dominis vel aliquo vestrum seu vestro nuncio. Item quod super quibus seu de quibus rebus pertinentibus il li monete apellati fuerimus a vobis dictis dominis vel aliquo vestrum seu vestro nuncio veritatem respondebimus et diciemus et mendacium cellabimus remotis proficuo honore dampno vel dedecore nostro vel alieno precio vel precibus nobis datis seu socis. Item quod predictam monetam ad voluntatem vestram videlicet de numero denariorum in uncia taliabimus. Item quod novem unzias marchi regini argenti quod datum nobis fuerit et ponderatum in moneta laborabimus et operabimus pro precio viii. reginorum. et bolzonum sive quadrellos pro precio quatuor Reginorum. Item quod precium aliquod seu operagium ultra quam superius determinatum est nobis dari vel adiungi non potemus sed pro eo sicut supradictum est operabimus et laborabimus.

Versa vice nos predicti Iohannes et petrus nostro nomine et sociorum nostrorum promitimus et convenimus vobis dictis operariis cura operati fueritis et requoqueritis et minus finieritis denarios predicte monete et coram nobis eos ad tabullam portaveritis et in crivello ad nostrani voluntatem scuasaveritis. quod de illis tenemus bona fide et sine fraude sazium vel sazia unum vel duo ad voluntatem vestram et non plura si nobis non placuerit et si invenerimus eos taliatos secundum formam talii a nobis vobis datam etiam de uno denario pro unza forciores ipsos recipiemus videlicet quam illarum duarum unziarum volueritis et denarium ipsius unzie ad levem trabucabimus et omnes denarii qui reperti fuerint in illa unzia esse debiliores ultra duos supra talium vobis a nobis datum. circatis illis omnibus denariis debilibus ad dinaiale inter nos et vos consolatum condempnabimus et pro cesaliis computabimus preter tres illorum quos abssolvemus. de quibus operagium tamquani nectorum vobis persoluemus. nobis vero contradantibus pro nullo precio ad totum vestrum calamentum [p. 493 modifica]omnes denarii fortes qui reperti fuerint in vestris zornatis et si contingerit quod aliqua zornata reperta fuerit forcior esse plus medio denario pro unzia quam debet esse talium quod non teneamus ipsam recipere sed vos operarli teneamini et debeatis ipsam zornatam ad fornacem reportare et emendare ita quod bene et recte ad balanziolam ut determinatum est veniant denarii illius zornate et factis et finitis predictis denariis tam de zornata quam de fortibus bene et optime ut predictum est vobis promitimus et convenimus dare pro mercede vestra octo denarios Reginos pro qualibet marcha videlicet marcha unziarum novein Reginorum. detractis zesaliis et debilibus denariis ut predictum est de quibus non debetis habere. operagium. et ita vobis attendere promitimus sub pena solidorum. C. imperialium. et ea soluta predicta occasione sub obligacione nostrorum bonorum.


IV.



[R. Archivio di Stato di Reggio Emilia, Sezione Comunale. Provvigioni 1460, 7 Febbraio, c. 392. r.]. Fra i capitoli presentati al duca Borso vi era questo:

17. Item quia minor moneta quae currat in ipsa ci vitate est moneta quae valet quinque denarios quod cedit in magnimi prejudicium totius Reipublicae tamquam pauperum dignetur Sua Excellentia velit tacere quod condantur libre mille vel millequinquecentum denariorum parvorum vel concedat ipsi Comunitati quod possit hoc fieri facere . . . . contentatur Dominus quod illa Comunitas sic faciat fieri illas monetas parvorum et sic scribatur.


V.



[Arch. cit. — Provvigioni 1460, 6 Marzo].

Convocatis et congregatis, etc.

Preterea cupientes dare principium monetis parvis que construi facere vult hec Comunitas cimi auctoritate de qua supra elegerunt Lucam de Fontanella, Gabrielem de Calcagnis et dominum Paulum Zamaronum qui habeant conducere in civitate Regii unum benuni idoneum et sufficientem magistrum qui habeat facere et fabricare dictas parvas monetas pro usu istius comunitatis Regii usque ad [p. 494 modifica]quantitatem librarum duomilia : dantes eisdem arbitrium cum auctoritate de qua supra arbitrium et facultatem faciendi pacta capitula et conventiones cum dicto magistro conducendo magis proficua Comunitati Regii prout fieri portat et melius videbitur ipsis ellectis.


VI.



[Arch. cit. — 24 Aprile 1460 — Carteggio del Reggimento].

Regimini nostro Regii

Borsius dux etc.


Dilectissimi nostri. Quanto il siano facte quelle monete de che havemo concesso licencia a quella nostra Comunità approbate che le sieno per bone et sufficiente. Siamo contenti che le se expendano per tanto quanto le se ritrovarano tenire de arzento et valere debitamente et iustamente: Cussi seremo contenti che ne faciati fare una crida publica. Ita tamen che non intendemo ni volemo che de tale monete se ne expendi ni se ne accepti niuna per pagamenti et per conto de le Intrade nostre.

Ferrarie, xxiij Aprilis 1460.


VII.



[Arch. cit. — Provvigioni — 3 Marzo 1477, C. 17, e seg.].

Die tertio martii.

Convocatis et congregatis etc.

Insuper cum diverse et ingentes querelle diversimode et multifariam, doliate fuissent ibidem ad prefatos dominos consiliarios quod monete parve currentes ìamdudum in hac civitate prò uno mezano prò qualibet appellate Crosales sive crosalini vel bagattini in presentiarum refutentur et acceptari recusentur in grave damnum multorum cumque dicatur id non fieri re predicta sed ex aliqua iusta et rationabili causa.

Quando quidem ipsi Mezani sint tales quod etiam decem eorum non sint valloris unius denarii et sint parvi leves falsi et de malo ramo, tandem ipsi domini consiliarii multis disputationibus et longo Consilio habito inter eos superinde prò bono publico providerunt et ordinavantur omnes unanimiter item quod infrascripti duo Cives quos ad hoc concorditer ellegerunt faciant periculum et experientiam de huiusmodi bagatinis quot in veritate vadunt ad unum denarium [p. 495 modifica]quo facto dentur litere eorum parte ad Ill. D. n. Ducem quod Sua Ex. tla velit facere alterimi de duobus vel quod ipse sit ille qui faciat cudi de monetis parvis usque ad quadringentas vel quingentas libras dispensandas hic per manus sui massarij de talibus qui teneant de argento vel sit contentus faciat cudi illam quantitatem quod eidem videbitur faciendo illas de mero ramo et de duabus sortis videlicet Bagatinis sive Mezanis quorum duo sint valloris unius denarii et de aliis quorum quilibet sit valloris unius denarii sint tante masse et quantitatis rami quod sit eiusdem valloris vel paulominus ita quod non possint lucrative falsificari et super quibus ab uno latere imprimatur adumas insigne Ill.mi d.ni Nostri, ab alio vero crux insigne sive arma Comunis Regii. Accernentes et ordinantes tamen unanimiter item quod interim et donec sit indemnitati huius reipublicae altera viarum predictarum predicti Crosalini sive bagatini comuniter currant et expendantur videlicet quatuor pro uno denario et non possint refusari ad nunutum usque ad tres denarios per quempiam in solutionibus non in pagamentis faciendo in grossura edam non possint refusari dummodo non dentur ex iis ultra denarios sex pro qualibet libra committentes hoc intimari per publicum proclama ne quis de predictis possit ignorantiam pretendere.


VIII



[Arch. cit. Provvigioni, 18 Marzo 1477 c. 20]. — Nella relazione degli ambasciatori al Consiglio trovasi:

Item subiunxerunt quod incidentibus ipsis oratoribus in sermonem cum sua excellentia de Bagatinis et exposito per ipsos quantum intersit huic reipublice habere in hac civitate monetas parvas expendibiles et bonus, sua Celsitudo disputata et consultata dudum ipsa re tandem de ore dixit eis presente magnifico Paulo Antonio Trotto qualiter erat et est bene contentus quod haec Comunitas pro eius libito faciat cudere denarios minutos sive bagatinos et numos quorum duo sint valloris unius denarii qui sint de ramo et tanti ponderis quod pro ramo valeant siami pretium nec suspicari possit illos posse vel debere falsificari et quod ab uno latere imprimatur effigies capitis ipsius D.ni nostri ducis vel insigne suum appellatum il Maxenino alias la Maxeneta ab alio vero insigne sive arma Comunis Regii et de his fiat Illa, quantitas quae videtur ipsi Comunitati . . . . . . . . . . . . . Pro facto autem Bagatinorum cum multi sermones et [p. 496 modifica]varie disputationes habite fuissent inter eos retulissentque eis predictus Grisantus Scayola et Julianus Levalossus alias ad hoc ellecti eis videri bonum esse facere cudi et fieri de bagatinis talibus quod duodecim faciant unam ontiam rami ad pondus et longo esamine habito inter eos tandem fuit positus partitus de elligendo qui debeant cudi facere huiusmodi monetam videlicet ammisso partito licet pluries instaurato aliud non fuit superinde conclusum.


IX.



[Arch. cit. Provvigioni, 1477, 23 Marzo].

Convocatis et congregatis, etc.

Posto hoc reminiscentes prefati Domini Consiliarii de his que pridie relata fuere per oratores huius Comunitatis parte Ill.mi Domini Nostri Ducis super facto bagatinorum sine denariorum parvorum et dignoscentes pro se clara et apta et pro utilitate conducere et bene pro esse pro hac civitate et pro tota hac regione ut hic habeantur et currant monete parve, expendibiles et bone et maturo Consilio inter eos habito, vigore licentie date per prefatum Dominum nostrum Ducem, sicut retulerunt infrascripti oratores, omnes unanimiter et ut supra pro bono publico providerunt et deliberaverunt quod infrascripti deputati cives quos ad hoc concorditer elegerunt, confisi de eorum sufficientia, prudentia et fide, faciant cudi sive fabbricari in hac civitate usque ad quingentas vel sexcentum libras predicte monete Mezanorum sive bagatinorum aut denariorum minutorum de ramo sub cunio et stampo ac eius ponderis quod et prout et quemadmodum eis videbitur, et illis modo et forma quibus eisdem magis et melius videbitur pro bono publico, quibus fabricatis currant et expendantur communiter in hac civitate sicut bone et approbate monete etc.

Quarum ellectorum hec sunt nomina:


D. Aliprandus de Arlotis — Barnabas Caprarius — Grisantus Scayola — Julianus Levalossus — D. Paulus Tamaronibus.


X.



[Arch. cit. 1486. —? — Carte di corredo alle Provvig.].

A vuy spectabili electi e soprastanti a l’opra di fare fare li bagatini, conpare Jacopo quondam di francesco martelo vostro citadino e dice corno za sono ani 8 in 9 luy se continuamente exercitato a quela opera a nomo de la magnifica Comunità di [p. 497 modifica]Rezo avegna che parise che Antonio quondam de Marcho Magnan fusse stato luy lo conditore, siate certi che dicto antonio e dicto iacobo erane conpagni a quella opera corno se crede che cosi siate certi, lo qualo dice e prega voiate intendere lo dire suo.

primo adimanda li voiate dare e conzedere questa facultade di podere fare li bagatini per ani 4 e da li inanza ad bene placitum a ciò luy posa confermare e locho dove sono consueti a farli e de trovare de li rami a suticentia a li tempi acti.

Item luy promete et vole essere obligato a darli compiti e facti a raxon di soldi seve per livera de onze dodexe e serane a numero 146 bene lavorati e stampicti in tale modo che non sia homo in rezo che li sapese melgio farli e questo si e per aver bene imparato a suo eosto ma principalemente vole avere honore.

Item luy promete e vole essere obligato a lavorare tanto quanto che parerà a vuy puro che luy sia avixato. Certificandove che da poy la morte de dicto antonio magnan fuy restituyte le stampe in le vostre mane.

Item che ogni fiata che quando averà facto una quantità di bagatini luj sia obligato a consigliarli a quale bancho dove a luj sera dicto e deputato, e consignerali per iuxto pexo e numero per quelo modo eh e dito di sopra. Coni hoc pacto che a ciucili a chi li consignerà che e li paga a rax ni come e dito ogne Hata che li consigliera. Caxo fuse che lo dito deputato non volese acetare e pagare, che li sia licito a smaltirli per altro modo, con licentia di dui electi o sia de la più parte e contrafacendo a questo per ogni fiata che lui fusi atrovato in falò li sia posto quela grave pena che sera tasata per vuj.

Item che le stampe se operano a fare li bagatini debane stare continuamente in le mane de el dicto Jacopo durando la sua conducta e che luy non le posa imprestare ad altra persona e ogni fiata che eli fuse dicto e advixato che più non dovese lavorare e stampire che in tale caxo luy sia obligato a consignare le dite stampe in le mane de vui deputati, e contrafacendi a questa luy cascha in pena di L. dexe e de esserli tolto la dieta concessione.


XI.



[Arch. cit. Provvigioni, 9 Novembre 1486].

1486. Die nono mensis Novembris.

Spectabiles et egregii viri D. Aliprandus de Arlotis legum doctor. D. Paulus de Tamaronibus iurisperitus et Grisantus de [p. 498 modifica]Scayolis et Julianus Levalossus Mercatores et cives Regini habentes curam et arbitrium a magnifica Comunitate Regii cudendi sive cudi et fieri faciendi monetas parvas sive bagatinos, quorum duo constituunt unum denarium ut constat ex provisione facto super eorum ellectionem sub die.

Nomine infrascripte Comunitatis sive communis Regii ex una parte et Jacobus filius Francisci de Martellis Civis Regii ibi presens ex altera se convenerunt ad invicem de et supra cussione et fabricatione dictarum monetarum iuxta formam capitulorum de quibus infra, quorum capitulorum utraque pars solemnibus stipulationibus hinc inde intervenientibus, videlicet dicti ellecti pro iis que spectant ad eos sive ad dictum Comunem; infrascriptus vero Jacobus pro iis que spectant ad eum promiserunt observare et adimplere sub poena ducatorum quinquaginta auri, solemni stipulatione premissa, obligaverunt etc. renuntiaverunt etc.

Quorum capitulorum tenor talis est videlicet. Primo. Teneatur ipse Jacobus facere et cudere suis sumptibus et impense de Bagatinis sive parvis qui medio numero extimantur in quantitate et ad sufficientiam pro usu Civitatis, discrictus et ducatus Regii et manutenere in tali copia quod non desint sub cunio consueto et cum cunio infrascripte Comunitatis Regii et hoc de Ramo bono et laudabiliter et ad laudem infrascripte Comunitatis sive agentium pro ea.

Item teneatur taliare facere et cudere quod de ipsis vadant centum quadraginta sex ad libram et pro libra qualibet ponderis et non minus nec pluris si possibille erit et hoc usque ad unum annum proximum dumtaxat, quo tempore finito intelligatur ex nunc finita facultas ipsa cudendi, nisi tunc fuerit reformatus ipse cussor.

Item teneatur dictos sic cussos presentare ipsis agentibus nomine comunis de tempore in tempus sicut cudentur ita quod non desint aut illi quem ordinabunt ipsi ellecti ac relapsare ponderando et assignando sibi per pondus et numerum, pro quibus recipere habeat pro qualibet libra ponderis illorum sic cussorum et factorum ut pensetur soldos sex monete currentis et quod semper quando portabunt usque ad libras octo ponderis denariorum predictorum de una vice ad alteram semper recipere debeat vallorem relapsando tamen absque receptione pretii stampe libras octo ponderis usque ad finem conducte.

Item quod non possit per se nec per alios aliquam quantitatem ex ipsis alicui alteri vendere, dare vel assignare aut permutare in parva vel magna quantitate sub poena, pro qualibet vice, librarum decem presentis monete Comuni Regii applicanda.

[p. 499 modifica]Item quod in quantum ipsis ellectis videretur quod non bene serviret et observaret, quod liceat revocare et alii dare dictam facultatem et conductam.

Actum Regii sub palatio Notariorum ad banchum mei notarii presentibus Nicola de Trignolis notario et Lazaro de Prandis calzolari, civibus Reegii, etc.


XII.



[Arch. cit. di Reggio, Provvigioni, e. 264. v. 149 1 21 Ottobre.].

Die xxj octobris.

Convocatis et congregatis etc.

Subinde cum prefatus D. Capitaneus exposuisset longo sermone suffulto quamplurimis rationibus eidem videri quod multum produceret huic comunitati habere monetas argenteas quae hic current maxi ne duarum maneriarum, alteram vero valloris unius soldi, alteram vero valloris sex denariorum, quarum prima appellaretur soldus, secunda vero rexanus et Consilio habito inter eos omnes unanimiter ut supra providerunt dari literas eorum parte ad Ill.mum D. N. in opportuna forma ut velit ipse concedere et dare licentiam quod hic possint cudi diete monete pro quantitate quingentorum ducatorum auri usque ad mille vel prout deiudicaverint expedire et scribi non tantum semel sed postea etiam quatenus expedierit ut ordinabunt infrascripti spectabiles et egregii cives, quos ad hoc concorditer elegerunt confisi de eorum probitate et fide videlicet Domini:


Obizo Rugerius — Aliprandus de Arlotis — Franciscus de Taculis.


XIII.



[Arch. cit. Registri delle lettere, c. 14, v.].


Dux ferrariae etc.


Dilectissimi nostri. — Per satisfar a quanto ne havete scripto et ne ha etiam in nome vostro exposto Baldassar de la yata nostro cittadin et nostro ambasciatore circa queste parte et per honore comodità et benefitio di quella nostra citade de gratioso animo et volunta siamo contenti et cussi per questa nostra vi concedemo amplissima licentia et facilita che per quella nostra Comunità da [p. 500 modifica]qui inanzi se possi battere et fare batere in quella nostra citade monete d’arzento de quattro sorte come meglio ad essa parerà le quali se abiano ad spendere ale Intrate, Datio et Gabelle di epsa nostra citade come per tutte le altre terre et lochi nostri ita tamen che se farano de arzento fino et bono come se costuma in li altri luochi a ciò che cussi facilmente non vengano falsificate et che migliore corso et recapito habino in ogni altro loco come etiam ne la conventione che vi facessimo adii passati vi fu dicto et concesso . . . . . . . . . . . . . .

Ferrarie xxviiii Martii 1492.


Egregiis et prestantibus fidelibus nostris dilectissimi Antianis Civitatis nostre Regii nunc adiunctorum Consilio.            Regii.


XIV.



[Arch. cit. - Gridario, 7 Giugno 1494].

Essendosi cominciato cnm la Dio gratia a battere le Monete d’Arzento le quale tuttavia se batteno qui in la cecha di questa magnifica Comunità di Regio a laude de Dio, a honore et memoria del nostro glorioso patrone et protectore san Prospero; a gloria et perpetuitade del nostro illustrissimo principe et excellentissimo Signor M. l’Hercule duca di Ferrara de Rezo et Modena, Marchese da Este, et conte de Rovigo et a beneplacito universale de la cita et de tutto il populo et del paese insieme le quale monete sono de diversa stampa et valuta et procedendo la cosa cura tale ordine et modo che cadauno cussi in particulare come in comune et cussi forastieri come terreri può valersi a la dieta Cecha in fare battere ogni suo arzento et quello affinare et partir l’oro dalParzento senza suspicione de inganno ni de fraude alcuna: per tanto da parte de li spectabili et circumspecti deputati ellecti a la dieta Cecha per la presente crida sono invidate tutte quelle persone cussi citadini come contadini et Mercadanti et Artesani tereri et forestieri li quali volessero dare soy arzenti a battere in queste Monete a la dieta Cecha in piccola ou grande ou mediocre quantitade vengano realmente da mo inanti ou mandino a suo piacere et serano serviti fidelmente et sinceramente et cum ogni diligentia et senza suspicione de fraude et ingano alcuno per li boni ordini posti et scripti sopra li quali cadauno potrà vedere et intendere a suo piacere.

mcccclxxxiiii. Inditione duodecima, die septimo mensis Junii. Pubblicatum fuit proclama etc.

[p. 501 modifica]

XV.



[Arch. cit. Registri delle lettere — 1505, e. 82 r.].


Alfonsus dux Ferrarie.


Dilectissimi nostri. Havemo per buon rispecto determinato che in quella nostra città non si batti monete più di alcuna sorta d’oro o di argento; però provedete che non se gli ne batta ne stampisca più, prohibendolo per quello miglior modo che vi parrà.

Ferrarie 24 Marzo 1505.


Egregiis et prestantibus fidelibus nostris dilectissimis Ancianis Regii.


XVI.



[Arch. cit. Carte della zecca, 24 Marzo, 1505).


Cause et ragione per le quale se debe lo Ill.mo S. N. inclinare ad revocare le lettere per le quale prohibisce e! battere le monete ne la Cicha di Regio.

P.o Essendo stato cussi maturamente et cum bono examine concesso di potere batere per lo Ill.mo quondam S. patre di Sua Ex.tia da la quale se è di poi hauto la confermatione sopra ciò.

Et perchè è cossa che cede ad honore de sua Ex.tia perchè in dicte monete se ha da mettere le imagine et diuise de quella cussi se pò dire esser et è cecha de sua ex.tia

Et perche se hano ad battere secundo l’ordine già preso a la bontà et liga de la Cecha sua de Ferara.

Et come più monete se fano in nume de sua Ex.tia tanto più li è di gloria et honore.

Et è utile de sua Ex.tia perche diete monete pigliano camino ale intrate sue et è modo de hauer monete ad proposito perchè qui capitano poche monete de altre sorte che milanese.

Et è edam utile che suoi Citadini et Artefici qua quali se inzegnano cumulare qualche argento et compartire et per altra via guadagnando covello (sic per qualche cosa).

Et perchè li argenti de qui rimaneno nela cita et quelli de li Ebrei che andariano a Bologna.

Et da circumvicini Parmigiani et altri sono portati argenti et oro ad fare battere qui che pigliariano altra via che quella di Ferara.

[p. 502 modifica]Nè per questo proibir tale battere se ingrassarla più la Cicha de ferrara; perchè questi argenti [che] se bateno qui non ui andarian a dicta Cecha per la incomodità et spesa; essendo per la maggior parte ad uno tracto da più persone poste in cecha che non andariano altrove.


XVII.


[Arch. cit. Registri delle lettere, 1505].


Alfonsus dux Ferrarie.


Dilettissimi nostri, havemo ricevuto la lettera vostra et veduto quanto mi scrivete circa la determinatione nostra che ne la Cecha de quella nostra terra non se batano monete. Chiedendomi vui che vogliamo esser contenti di rivocar tale nostra deliberazione adducendone assai rasone per indurne a ciò; in risposta dela qual lettera vostra dicemo che noi consultatamente se movessimo a fare tale deliberatione et pero non vi potemo compiacere di rivocarla; ma volendo quelle nostre Brigite fare fare delle monete, poterano ridursi qua chel si gli satisfarà in questa nostra cecha.

Ferrarie 11 Aprilis 1505.

Egregiis et prestantibus fidelibus nostris dilectissimis Ancianis Regii.


XVIII.


[Arch. cit., — Provvigioni, 1532, e. 12 v. e seg.].

In Christi nomine amen. Anno circumeisionis eiusdem millesimo quingentesimo trigesimo secundo Indicione quinta die quinto mensis Januarii.

Congregatis in simili in Camera cubiculari Magnifici Domini Nicolaj Marie de Areostis ducalis Massarii Regii et corani prefato

D.no Massario infrascriptis Spectabilibus Dominis electis presidentibus ad curam Ciche, conficiende in civitate Regii, videlicet.

D.no Nicolao de Paciis honorando priore D.num Antianorum

D. Galeoto de Bosiis honorando Syndico generali Magnifice Comunitatis Regii.

D. Bonifacio de Rugieriis

Alexandre de Zobolis

Hieronymo de Cambiatoribus

Marco Antonio de Cataniis, — omnibus ad cicham predictam deputatis ut supra et volentes, et Intendentes in dieta cicha monetas

[p. 503 modifica]cudi ipsi ab una parte nomine diete comunitatis et Pandulphus de Cervis et Hieronymus de la Penna ferrarienses aurifices ab alia parte per dietos agentes conducti ad cudendum monetas in dieta cicha Regiense devenerunt et deveniunt solemnibus stipulationibus hinc inde intervenientibus ad infrascriptas compositiones conventiones et capitola int’rascripta videlicet.

Primo che la Magnifica Comunità preditta, o agenti per lei ritrovino la casa atta et idonea ad exercitare et habitare allo predetto mestiero a spese di essa Comunità alli preditti Pandolfo et Hieronimo coiiduti Malestri di la Ceeha di Reggio.

2 Item che li delti Maiestri siano tenuti et obligati ritrovare tutte le masse-riccie et useviglii andarano in fabricare le monete et anchora tutte le stampe, che per li Signori Antiani gli sarà imposto a sue spese et quelle mantenne.

3 Item che li conduttori soprascritti debbano dare al malestro che gli cazara le pilete et li torselli per suo salario uno soldo per libra de once 12 de tutte le monete si levarano di Cecha et chedetti Maistri gli diano gli truselli et le pilete.

4 Item che deti maistri possino, et debano fabricare lulii mezi Iulii grossi da soldi tri, de quelli che al presente si spendono per dodeci quatrini e se.sini, quatnni et soldi.

5 item che li Julii che si fabricano siano in bontà de on. 11 dejusto senza altro remedio, et clic in poso se ne cava in numero novantasei julii pre hora, et quandi so ritrovasino mancare tanto in peso quanto in bontà siano destinati et guasti alle spese di detti maestri.

6 Item che li grosseti da soldi tri siano a bontà tic onc. 6 d. cum il remedio de denari dui per bora, ita che ritrovandosi onc. 5 d. 22 debbano passare per buoni, et ne vada in numero 190 columbine per libra in peso, et ritrovandosi mancare tanto in peso quanto in bontà siano destinati come ti i sopra.

7 Item che li sesini siano in bontà di once 1 1/2 d. per libra cum il rimedio de denari 2 per libra, et siano in numero 332 sesini per libra in peso et mancando tanto in peso come in bontà siano destinati come ti; sopra.

8 Item chel soldo debba essere in bontà de once tre cum denari duy di rimedio. Ita che ne vada numero 300 per libra in peso et inanellando tanto in peso, (pianto in bontà siano destinati cume di sopra.

9 Item che li quatrini siano in bontà de onc. 1. d. o per libra cum il rimedio de denari dui per libra in peso et siano in numero 448 per libra in peso et inanellando tanto in peso quanto in bontà siano destinati ut supra.

[p. 504 modifica] 10 Item la Magnifica Comunità habia a fare li officiali di dette cecha quali serano questi videlicet, quattro cittadini periti quali siano deputati alla cecha et siano domandati da li Maistri quando vorano levare de cecha i compagni delli soprastanti et del sazadore, et sia eletto come ex nunc se elege maestro Petro da Cremona sazatore, qual habia a fare detti Sazi et uno ou dui soprastanti et ex nunc, si elege Petro Jacomo Affaroso et Marco Antonio Catania cum Salario de libre cinque il mese per ciascuno, quali habbino la cura della cassa dove si chavarano le monete acciò non se facia fraude alcuna:

11 Item che per li Maestri sia in cecha messo una cassa forte cum doe buone chiavadure, et una chiave tengino li maestri et l’altra li soprastanti et questo per chiavare tutte le monete, et le stampe, et quando essi maistri havrano le monete per far bianche che debano domandare el soprastante et in sua presentia farle bianche et fatte che siano bianche siano obiavate per stampare et sia obligato uno de li soprastanti a stare continue fermo apresso il stampatore quando se stampara tanto chel stampa et quando vorano andare a disinare, chel sia chiavate le monete cum le stampe accio non si possa fare fraude in dette monete et cossi la sira, et non si possa stampare sina a un’hora de di, et la sira sin ad hora vintiquatro.

12 Item che quando lo malestro de cecha vora levare alcune monete facia invitare tutti li soprastanti et sazatore, et per quello siano dete monete bene mesedate et diligentemente pesate una libra, et due, et puoi sia data al sazatore che è maistro Petro da Cremona tanto che habbia fatto lo sazo et cadendo caso che lo sazo primo sia cativo se ne facia un altro et quando quel altro pur sia cattivo non se ne facia più altro ma siano destinate et guaste, et per niuna via siano licenziate, et acadendo caso chel secundo sazo fusse buono, se facia il terzo et quando il terzo fusse cativo sino guaste ita che per dui sazi cativi siano guaste et per duj sazi buoni siano licenziate et acadendo chel primo sazo fosse buono, non se ne faccia altro et per quello la moneta sia licenciata.

13 Item che li Maistri de la Cecha siano obligati fabricare ogni anno libre ducento de Julii, libre trecento de grosseti libre trecento de sesini L trecento de quatrini cum licentia tamen superstitum de maiori vel minori quantitate.

14 Item che li detti Maistri siano obligati pagare alla Magnifica Comunità soldi duj e meggio per libra di tute le monete se leuarano di Cecha.

15 Item che se assigna a Petro Jacomo Aìfaroso et a [p. 505 modifica]Marc’Antonio Catania duj soprastanti eletti per suo salario libre cinque per uno al mese, et a Maiestro Petro da Cremona Sazadore uno quatrino per libra de la moneta si levara di cecha. Ita tamen che detto salario de li dui soprastanti siano pag iti de li denari della Comunità su li duj soldi e mezo provenene a quella.

16 Item perchè si possino pagare li soprastanti se obligano li Maestri della Cecha a pagare li dicti quatrini per libra de libre 1100, et pro rata se manco o più tanto se li fabrica ci une se non li fabrica.

17 Item chel maiestro debba dare al sazadore quando levara de cecha per sua mercede per uno sazo soldi sej et de duj 011 più uno Julio.

18 Item che acadendo che li dicti maistri vogliano fare le stampe sapendoli, sia licito a farle dummodo che quando le aura finite uno punzono, che ditto punzoni) non possa temperare senza la presentia de uno de li soprastanti, et temperato chel sia, chel soprastante lo chiava nella cassa, e quando lo maistro vora cazzare ditto punzono, chel soprastante sia alla presentia, et come sia cazzato nella pileta non lo possa temperare senza la presentia di uno delli soprastanti, et temperata che sia chiavata, et sic de singulis.

19 Item chel non sia persona alcuna che osi ni presuma portare ni fare portare oro ni argento fuora de la citta di Reggio, ni di suo territorio, sotto la pena de perder lo argento et oro applicati alla Camera per lo terzo l'altro terzo allo accusatore, et lo altro terzo allo Inventore, et de questo si ne facia fare una publica crida al Sig. Governatore.

20 Item si concede ahi elicti maestri di cecha che per sua mercede possino tuore de oro denari quatro per ducato.

21 Item che tute le robe pertinente per uso della cecha siano condutte dentro della citta senza alcuno datio.

22 Item che per fattura de Julii dopii Julii puossa tuore per libra soldi vintisej, et così de quatrini soldi et sesini.

23 Item che acadendo che fosse portato arzento oli oro da forastieri alla cecha et non remanendo daccordo cimi ditti maestri, che in quel caso sia licito al mercadante riportare il suo oro, ou argento ove a quel parerà.

24 Item che se alcuno della citta bavera boro ou argento sia obligato portarlo alla cecha et non remanendo dacordo cura ditti majstri, esso lo possa vendere ad altri dentro la citta, et non a forastieri sotto la pena contenuta di sopra nel 19 Capitulo.

25 Item quando alcuno forastiero portasse oro, ou argento [p. 506 modifica]alla Cecha, et presentandolo lo possa portare, senza alcuno datio et non (sic) et non remanendo da cordo cum li ditti maistri lo possa riportare senza gravezze di alcuno datio.

26 Item che li detti maistri siano obligati consignare una bilanza justa per levare di cecha qual habia a stare chiavata nella cassa delle monete, et anchora piombo per lo sazo delle monete, qualo sia probato per il sazadore e deputati.

27 Item siano tenuti li maistri de la cecha ad osservare tuti li ordini che se tarano per il Signore Governadore di questa città et deputati a fine non si possa commettere fraude alcuna.

28 Item che niuno deputato possa bavere parte in detta cecha tacite nec expresse, sotto pena de ducati cinquanta a chi contrafara et esser privato de l’officio.

29 Item che detti Maistri siano obligati dare idonea sicurtà per osservatone delli suprascritti capituli. Per li quali Maestri e stato sicurtà messer Celso Zobolo come consta per Istrumento rogato per me Cambio Cambiatore notaro et Cancellerò.

E predicta omnia et singula capitula et contenta in eis dicti contrahentes promiserunt et solemniter convenerunt nominibus quibus super invicem et vicissim rata grata et firma habere, tenere, atendere, et observare et non contrafacere etc. sub pena scutorum centum etc qua etc. obbligatione etc. refactione etc. Renunciantes etc.

Acta et gesta fuerunt supra scripta in loro antedicto Presentibus Potrò Jacobo de Affarusiis, et Magistro Petro de Cremona testibus notis habitis. etc.


XIX.



[Arch. cit. Provvigioni, 15 gennaio 1540, e. 212 r.).

In Christi nomine amen, anno circumcisionis eiusdem millesimo quingentesimo quadragesimo, Ind. XIII, die quinto decimo mensis Januarii.

Magnifici Officiales Cichae civitatis Regii, videlicet D. Albertus Pancirolus, — I). Antonius Bovinus, — Io. Franc. Parolarius, — D. Barnabas Caprarius, prior, — D. Prosper Arlotus, syndicus, omnes ibi praesentes nomine magnifica? Comunitatis Regii, locaverunt cicham prsedictam magistro Alberto de Signoretis et Nicolao eius filio ac Joanni, filio quondam Joannis Magnani, civibus Regii, praesentibus et conduccntibus ad cudendas pecunias in civitate Regii per unum annum proxime futurum et deinde ad beneplacitum partium, modis, ’conditionibus et capitulis factis de anno 1532, [p. 507 modifica]Inditione V, die quinto mensis ianuarii, et rogatis per D. Cambium Cambiatorem notarium, quae capitula hic habeantur pro reperitis et de quibus bonam dixerunt habuisse et habere notitiam de uno in unum et ea bene considerasse, excepto capitulo domus praestandae dictis conductoribus, ad quam domimi proestandam dieta magnifica Comunitas non teneatur, et salva semper reformatione fienda per electos praedictae magnificae Comunitatis diebus proxime decursis circa pondus et ligas monetarum; cimi hoc (amen quod dicti conductores teneantur infra octo dies proxime futurus praestare idoneas fideiussiones seu fidejussores de adimplendo omnia contenta in dictis capitulis et se obligare habeant principaliter et in solidum cum eis in amplissima forma, alias elapso dicto termino et non paestitis dictis fideiussoribus presens locatio et contenta in praesenti instromento fiat nulla et inualida. Quae omnia et singula dicti domini officiales ibi praesentes nomine dictae magnificae Comunitatis ex una et dicti conductores per se etc. ex altera, mutue et vicissim ac mutuis et solemnibus stipulationibus utrinque intervenienti bus promiserunt semper rata et firma habere, tenere et observare sub poena dupli etc, qua poena etc, item reficere etc, pro quibus obligauerunt, videlicet dicti officiales dictam Comunitatem etc, et dicti conductores se et sua haeredes ac omniae sua bona etc; renunciantes etc, iuraverunt dicti conductores manibus propriis, tactis scripturis in manibus notarli etc.

Actum sub lobia a latere superioris plateau Rcgii subttis palatami magnificae Comunitatis praesentibus ibidem D. Joanne Baptista de Bosiis, D. Roberto de Mexoribus, ambobus civibus etc.


XX.



[Arch. cit. — Provvigioni, 11 febbraio 1542].

In Christi nomine amen: anno a cireumeisioni eiusdem millesimo quingentesimo quadragesimo secando, Ind. XV, die undecimo mensis februarii.

Magnificus iureconsultus D. Fcdericus Rugerius et magnilìcus artium et medicinae doctor D. Philippus Farusius cives regienses, ambo Praefecti cichae a cudendis monetis juris magnificae Comunitatis sive Comunis Regii, electi et deputati per cosilium generale dictae Comunitatis iuxta formam statutorum regiensium, nomine et vice dictae Comunitatis ac et nominibus et vice et ut vices gerenti s magnifici iureconsulti D. Gabrielis Trenti et Spectabilis D. Cambii Cambiatoris et praefectorum et consotiorum suorum in hoc munere, [p. 508 modifica]vigore auctoritatis et facultatis sibi ex forma decretorum statutorum concessae; dederunt locarunt et concesserunt magistro Alberto filio magistri Joanis de Signoretis civi et aurifici regiensi presenti et conducenti pro se et suis haeredibus hinc et per totum praesentem annura 1542 tantum et non ultra dictam cicham a cudendis monetis in civitate Regii cura omnibus et singulis pactis, capitulis et conditionibus, de quibus in istrumento locationis ipsius Cichae alias eidem magistro Alberto factae rogato per D. Petronium Parisetum siue D. Antonium Raymondum notarios apparet ac et aliis pactis et capitulis de quibus infra diretur:

Promittendo dicti D.ni locatores nomine et vice predictae Comunitatis sive Comunis et ut supra predicto Magistro Alberto acceptanti pro se et eius haeredibus presentem locationem fìrmam et ratam habere et tenere ac observare et nullam aliam locationem de ipsa Cicha facere durante presenti locatione, cuius pretextu presens locatio infrangatur aut ipsi M. ro Alberto conductori damnum aut preiuditium generetur, ut quominus ipse M. l’Albertus dieta re locata uti et fruì possit usque ad decursum tempus, et hoc ideo fecerunt domini prefecti locatores quia ipse M. l’Albertus conductor per se et eius haeredes solemniter promisit et convenit predictis dominis prefectis et mihi notano infrascripto uti publicae personae stipulantibus et recipientibus nomine et vice dictae comunitatis ac omnium aliarum et singulorum quorum interest et intererit in futurum observare omnia et singula contenta in capitulis cichae et in dicto instrumento locationis descriptis et registratis ac omnia et singula statuta loquentia circa ipsam cicham et unicuique personae reddere bonam rationem auri et argenti et de quibuscumque aliis eidem magistro Alberto consignandis tempore huius modi conductae pro cudendo monetas et alla facicndo ad eius offìcium spectantia et precipue servare ad unguem capitula superrime facta per ipsos dominos prefectos quae quidem capitula noviter facta sunt haec, videlicet.

Primo che detto Maestro Alberto conduttore sia tenuto et obligato dare con effetto a detta comunità ou al suo thesoriero soldi vinti per ciascuna libra d’oro batuto, così di quello che si batterà in detta Cicha per lo avvenir durante la presente locatione come ancho di quello s’è batuto per il passato dal di della sua locatione sino nel presente di et fare et mantenire tutti li osevilii necessarii a detta Cicha a tutte sue spese.

Item che detto M.ro Alberto o altro a suo nome non possa ni debba per alcun modo o via battere o far battere sesini, quatrini e bagatini di sorte alcuna in detta cicha o fuori di quella. [p. 509 modifica]Item che sia tenuto et obligato esso maestro Alberto dare ad ogni persona il suo ritratto nel tempo che prometterà darlo.

Item sia tenuto dar et consigliare ogni libra de scudi che batterà o farà battere in detta cicha al peso della libbra di Ferrara.

Item che detto maestro Alberto sia tenuto et obbligato infra meggia quaresima prossima haver saldato tutti li suoi conti et ragioni con detta comunità di tutto quello che per causa di detta cicha ha havuto da fare con essa comunità et haver pagato al detto comune ou al suo tesoriero subito che havrà saldato tutto quello che restarà debitor di’ detto comune senza eccetione alcuna

Quam quidem locatione pacta et quae omnia singula scripta et intellecta praedicti D. Praefetti nomine et vice dictae Comunitatis et ut sopra locatores ex vna et M. l’Albertus conductor per se et eius haerebes ex alla promiserunt siai ipsis inuicem et mihi notario infrascripto, viti publicac personae, ut supra stipulantibus perpetuo firma et rata habere et tenere, attendere et observare et non contrafacere vel venire per se vel alios aliqua ratione, causa, modo vel ingenio de iure vel de facto: sub poena soluta vel non, rata nihilominus et firma maneant omnia scripta et intellecta et sub mutua refectione damnorum et expensarum ac interesse litis et extra. Pro quibus omnibus et singulis fin.iiter et inviolabiter attendis et observandis, obligaverunt et obligant elicti contrahentes nominibus quibus supra sibi invicem et vicissim, sciiicet ipsi D. Praefecti eidem magistro Albertus dictis dominis praefectis et mihi notario ut supra stipulantibus .se eiusque haeredes et omnia sua bona mobilia et immobilia praesentia et futura etc.5.

Acta fuerunt haec Rcgii sud palatio Notariorum ad banchum residentiae mei notarii infrascripti, praesentibus ibidem venerabile domino Alberto Lippo presbitero, spectabili domino Dionysio Rugerio et Matheo Maria Bartolotto ambobus notariis, omnibus civibus regiensibus testibus ad praemissa vocatis et rogati».


XXI.



[Arch. cit. Provvigioni — 16 Agosto 1542, c. 185, r.].

Convocatis e congregata etc.

Exposuit praetcrea praedictus D. Prior qui etiam est unus ex superstibus Cichae quod ad aureas ipsorum superstitum pervenit [p. 510 modifica]multas fore querellas in hac civitate, tam inter mercatores et artifices quam in cetero huius civitatis populo ob penuriam bagatinorum deficientium, propterea quod in merchatis et cambiamentis denariorum minime non fieri possunt restitutiones rexiduorum in damnum et preiudicium tam vendentium quam ementium et aliorum, propter quod necesse esset fieri facere bagatinos in comune conimodum et utilitatem et quum quamplurimi magistri se offerant huiusmodi bagatinorum facturam maxima cum instantia quaerentes et petentes ad plurimas et diversas oblationes in utilitatem huius Comunitatis offerentes, utile dixerunt fore huic comunitati dicti domini superstites si huiusmodi factura bagatinorum subastetur et solemniter incantetur ac plus offerenti concedatur cum pactis modis et capitulis per ipsos superstites nuper diligenter factis et ibidem porrectis et per me Bonfranciscum alta et intelligibili voce lectis, quorum capitulorum tenor hic seguitur, videlicet:

Capitula pro bagatinis stampandis etc.

Primo che detti bagatini s’abbiano stampare in un sol loco et pubblico, purché non si stampino in cieccha con le porte over rebalze aperte et solum di giorno et non di notte incominciando alla messa del populo insina a ore xxmr et contrafacendo detto maestro s’intenda esser privato di poter far essi Bagatini perdendo anchor quello havrà promesso di dar alla comunità per far li sopradetti Bagatini.

Item che detto maestro havrà far essi bagatini non possi stampar se prima non havrà monstrate le stampe alli soprastanti alla Cicha quale non piacendogli l’habbi ad far secundo il loro parere.

Item che per libra ne vada soldi xuii et non più et casu quo ne facessi soldi xim et mezo over xv o più quanto si voglia, s’intenda predetto Maestro esser privato della facultade di far detti Bagatini et di novo s’abbiano da incantare perdendo anchor quello ch’havrà promesso dar alla Comunitade per fare sopradetti bagatini.

Item casu quo che sudetti bagatini siano sbanditi in altri lochi et in gran copia a indicio di detti soprastanti fossero riportati a Reggio, s’intenda detto Maestro qual stamperà over farà stampare detti bagatini esser obligato ripigliargli adietro da quelli che gli portarano et dargli il cambio di moneta d’argento come se detti bagatini avessero suo buono valore, et subito lassare di stampare detti bagatini, perdendo anchor quello ch’havrà promisso dare alla comunitade per far detti bagatini et questo s’intenda durante la Condutta predetta et non più.

[p. 511 modifica]Quibus auditis et intellectis predicti dominii Anciani, Adiuncti et de numero quadraginta consiliarii intenti semper publicae utilitati habitis inter eos colloquiis, tandem maturo Consilio omnes unanimiter et nemine discrepante ac obtenti sic prius ad suffragia fabarum albarum ac nigrarum cum auctoritate de qua supra ordinaverunt quod predicti superstites Cichae debeant publice et solemniter subbastare facultatem cudendi dictos bagatinos et plus offerenti deliberare cum capitulis suprascriptis aut aliter prout melius ipsis domini superstitibus expedire videbitur ad pubblicani utilitatem et comoditatem.


XXII


[Arch. cit., Provvigioni, 9 Giugno 1543].

In Christi nomine amen, anno circoncisionis eiusdem millesimo quingentesimo tertio. Indictione prima, die nono iunii.

Magnifici et clari viri, videlicet: D. Gabriel Trentus, — D. Philippus Affarusius, — Co. Vincentius Fontanella, — D. Cambius Cambiator, — D. Antonius Raymondus, — D. Vincentius Scaruffus.

Omnes superstites Cichae regiensis, electi et deputati pro anno praesenti supra scripto, per magnificos praesidentes curae reipubblicae regiensis, negotia magnificae comunitatis sive comunis Regii gerentes, secundum formam statutorum regiensium, omnes ibi praesentes, concesserunt nomine predictae magnificae comunitatis Regii licentiam potestatem et arbitrium cudendi bagatinos de ramo Nicole filio magistri Alberti Signoreti Conductori dictae Cichae ibi presenti et acceptanti pactis modis capitulis et conditionibus inferius vulgari sermone annotatis, videlicet.

Primo che di detti bagatini ne vada soldi quattordici alla libra di peso

Item che ne vada cinque alla Terlina

Item che non si possano stampar se non di mattina e di sino alla sira ad ore 23 la estade et l’inverno sino ad hore 24 et che si debbano stampare in la cecha publicamente con le porte aperte Item che detto Nicola sia tenuto pagar alla predetta magnifica comunità Cavaloti dieci per ciascuno peso de ditti bagatini stampati

Item che la presente concessione habbia a durar a beneplacito de tutti i soprastanti et suoi successori.

Quae omnia et singula scripta et infrascripta proviserunt sibi et invicem dictae partes, videlicet dicti domini superstites nomine dictae Comunitatis et dictus Nicola pro se et suos heredes mutuis [p. 512 modifica]stipulationibus intervenientibus rata, grata et firma perpetuo habere etc. sub raffectione damnorum expensarum et interesse litis et extra. Pro quibus omnibus etc. obligaverunt sibi ad invicem dictis nominibus videlicet dicti domini superstites dictam Comunitatem et eiusdem comunitatis omnia et singula bona etc. dictus vero Nicola se et suos aeredes et omnia et singula sua bona etc.

Renuntiantes etc.

Rogantes me notarium etc.

Actum Regii in domo habitationis dicti Nicolae sitam retro stratam regalem in vicinia sancti Michaelis et in salla dictae domus praesentibus spectabili Nicolao, filio Joannis Baptiste Trenti et Jacobo quondam Johannis de Saxo civibus Regi testibus etc.


XXIII.



[Arch. cit., Provvigioni, 1544 30 Gennaio, c. 106, r.].

In Christi nomine amen, anno circumeisionis eiusdem millesimo quingentesimo quadragesimo quarto, Indictione secunda, die trigesimo Januarii.

Magnificus D. Annibal Cartarius, — D. Thomas de Maro, — D. Raphael Lippus, — D. Antonius Raymondus, Superstites ad cicham regiensem pro anno praesenti 1544 ibi praesentes infrascriptas fecerunt provisiones et ordinationes servandas super bagatinos cudendos. Et in primis elegerunt concorditer Simonem de Burgo et Joannem Baptistam de Maro cives regienses absentes ad curam pondeeandi dictos bagatinos cudendos et dictum pondus describere habeant supra libro ad id deputato:

Et qui non possint accipere aliquam quantitatem pecuniae tam pro eorum salario quam aliter nisi cum licentia in scriptis eis data subscripta manu ipsorum Dominorum superstitum, vel eorum maioris partis et ipsi Johannes Baptista et Simon teneantur accedere ad cudentes semper et procumque volent elidere et toties, quoties opus fuerit et videre qualitatem et quantitatem dictorum bagatinorum et ponderare eos ac bonum computimi tenere ut supra.

Item teneantur habere penes se alteram ex duabus clavibus capsae ut reponuntur et reponi debeant singula die bagatini, alteram vero dimittere debeant cudentibus ne commitatur fraus.

Item dicti Simon et Jo. Baptista habeant pro salario suo deputato per suprascriptos snperstites soldos quatragenta imperiales singulo mense pro quolibet eorum et solvendos de emolumento et lucro comunis pro elisione dictorum bagatinorum.

[p. 513 modifica]Item praedicti domini superstites nomine magnificae Comunitatis Regii concesserunt et dederunt licentiam et facultatem cudendi dictos Bagatinos Bernardino quondam Alexandri Signoreti presenti et acceptanti et conducenti per unum annum nunc inchoandum pactis, modis et conditionibus infrascriptis et aliis capitulis vulgari sermone registratis in instrumento rogato per D. Bonfrasciscum Arlotum tunc cancellarium Mag. M Comunitatis Regii sub die nono Januarii 1543 et registrato in libro provisionum Folio 273 a t. ecc.

Capitola addita per superscriptos superstites et acceptata per suprascriptum condurtorem.

Item si contingerit quod durante conducta dicti Bernardini conductoris quod huiusmodi bagatini in magna quantitate in civitate Regii quae quantitas semper intelligatur esse magna arbitrio ipsorum dominorum superstitum teneatur ipse Bernardinus conductor cusionis recipere omnem ipsorum bagatinorum quantitatem ad rationem predictam videlicet cinque alla terlina et solvere ad dictam rationem quibuscumque dantibus eidem bagatinos equivalentiam ex comissione superstitum.

Item quod teneatur ipse Bernardinus conductor elidere seu cudi facere pondera centum ad minus dictorum bagatinorum hoc anno hodie inclioando alias teneatur de suo solvere dicto comuni pro quantitate dictae quantitatis ponderum centum defìcientem ad rationem predictam etiam si tot non cudisset. Declarando tamen quod si revocaretur beneplacitum cudendi dictos bagatinos, dictus conductor non teneatur nisi atl ratam et per ratam temporis.

Item teneatur prestare patientiam quod D. Anna uxor Nicolae Signoreti, cudi faciat ad suum libitum de ipsis bagatinis, diversa tamen impressione seu stampa.

Item ipse conductor Bernardinus teneatur facere pulchras impressiones seu stampas iudicio ipsorum superstitum.

Item quod ipse conductor et quicumque alii in futurum teneantur praestare fideiussionem idoneam de rite et recte ac legaliter exercere et gerere officium dictae cussionis ac solvere predictae magnificae comunitati ad rationem praedictam.

Quae omnia et singula scripta et infrascripta promiserunt sibi ipsis invicem dictae partes, videlicet dicti superstites nomine Magnificae Comunitatis et dictus Bernardinus conductor per se et suos haeredes mutuis stipulationibus intervenientibus rata grata et firma habere et non contrafacere sul) refectione damnorum et expensarum litis et extra, pro quibus etc, obligaverunt dicti nominibus etc, videlicet dicti superstites dictam comunitatem et omnia eius bona, et dictus Bernardinus conductor se et suos haeredes et [p. 514 modifica]omnia eius bona mobilia et immobilia presentia et futura renunciantes etc.

Actum Regii in camera magnificae comunitatis post noiarios, praesentibus D. Dionysio Rugerio, D. Vincentio Boccatio civibus Regii, testibus etc.


XXIV.



[Arch. cit., Provvigioni, 1543 5 Marzo, c. 254, v. e segg.].

In Christi nomine amen. Anno circumeisionis eiusdem millesimo quingentesimo quadragesimo tertio, indictione prima, die quinto mensis marcii, congregati infrascripti magnifici et spectabiles cives Regii:

D. Gabriel Trentus, — D. Philippus Affarusius, — Co. Vincentius Fontanella, — D. Cambius Cambiator, — D. Vincentius Scaruffius, — D. Antoninus Raymondus, omnes cives Regii et superstites ad cicham, partim extracti ex bussolis officiorum magnificae Comunitates Regii et partim substituto loco defunctorum extractorum per magnificos D. Antianos et Praesidentes Reipublicae Regii ex provisione rogata per me notarium infrascriptum de anno praesente qui omnes prassentes ibi, nomine eiusdem magnificae comunitatis in executione provisionis hodie inter eos factae et obtentae fabarum suffragio rogatoe per me notarium infrascriptum omni meliori modo dederunt, concesserunt et locaverunt magistro Nicolas filio magistri Alberti de Signoretis civi et aurifici Regii praesenti et conducenti per se etc. suprascriptam Cicham et seu officium et ministerium dictae cichae per unum annum proximum futurum nunc inchoandum et finiendum ut sequetur cum factis, modis, conditionibus et conventionibus contentis et descriptis in capitulis hic annexis per ipsos D. superstites editis et cumpillatis quae capitula hic habeant pro expressa et de quibus capitulis dictos conductor dixit et protestatus fuit ibidem in praesentia mei notarli et testium infrascriptorum se de eis et quolibet eorum plenam et claram habere notitiam et scientiam prout de eis per me notarium fuit bene certificatus et informatus et cum pacto expresso solemni stipulatione vallato, Quod dictus conductor teneatur et obligatus sit praestare optimam et idoneam fideiussionem ad plenam satisfationem omnium et singulorum supradictorum dominorum superstitum in termino octo dierum proxime futurorum pro observatione et manutentione omnium et singulorum in presenti instrumento et Capitulis contentorum alias dieta locatio habeatur pro infecta et nulla et nihilominus [p. 515 modifica]teneatur dictus conductor de damnis et expensis ut supra et hoc fecerunt dicti domini superstites qui dictus Magister Nicola Conductor promisit dictis dominis superstibus stipulantibus nomine predictae magnificae Comunitatis et mihi notario infrascripto ut publicae personae stipulante et recipiente nomine et recipienti nomine et vice omnium et singulorum quorum interest aut quomodalibet intererit in futurum dietimi misterium officium et exercitium exercere fideliter et legaliter etc. et pro affictu dicti officii dare solvere et actualiter numerare tempore debito thesaurario eiusdem Magnificae Comunitatis et pro ea recipientes libras sexaginta imperiales pro dicto anno ut supra prelìxo ultra taxam librarum tercentum in dictis capitulis contentarli et expressam anni exceptione remota et omnia alla et singula facere et observare quae in predictis continentur capitulis, quorum tenor hic sequitur, videlicet.

Capituli et ordini della ciecha della Mag.ca Comunità di Reggio. Primo che li Maestri di detta Ciecha ritrovano la casa atta et sufficiente ad exercitare et habitar al predetto mestiere a spese d’essi maestri che condurano detta Ciecha.

Item ch’essi maestri siano tenuti et obligati (sic) tutte le Massaritie et osevigli andarano a fabricar le monete et anchora tutte le stampe che lì Signori Anciani li terà imposto ritrovar et quelle mantenire.

Item che li conductori soprascritti debbano dar al Maestro che gli cavara de pillete et torselli per suo salario soldo uno per libra de onde 12 de tutte le monete si levarano de ciecha et che detti maestri gli dicano (sic) gli torselli et pilleti.

Item che detti maestri possimi et debbano fabricar Bianconi, Julii, Mezi Julii quanti a loro gli parerà et quatrini secundo parerà necessario et bisogno alli soprastanti et deputati.

Item che li Bianconi Julii et mezi Julii siano de bontà de onde 9 d. 18 visto senza il rimedio, il Biancone da soldi 15, il iulio da soldi 10, il mezo iulio da soldi 5.

Item che li detti Bianconi per libra a peso si faccia n.° sesantasei et uno terzo, Julii n.° novantanovi et mexo, mezi iulii n.° centonovantanovi e quando si trovassero manchar tanto in peso quanto in bontà siano guasti et disfati alle spese de detti Maestri.

Item che li quattrini siano de bontà de quelli de Bologna in finezza, numero et peso et manchando tanto in fineza numero et peso siano guasti alle spese de essi Maestri.

Item che li detti Maestri siano obligati pagar alla Mag.ca Comunità per libre 1100 a peso de moneta lavorata et non lavorata, [p. 516 modifica]idest d’argento come se fusse fabricato in tante monete quando ancora non fusse, lire 300 di valuta e passando lire 1100 de lavori ancora da quelli in più, siano obligati pagar per libra soldi 3.

Item che li sallarii che si pagarano, gli soprastanti et deputati siano pagati delli denari della comunità sulle 300 libre et soldi tre pervene a quella.

Item che detti maestri siano obligati a pagar per libra d’oro fabricato in detta ciecha alla Mag. ca Comunità soldi vintequattro Imperiali.

Item che per manifattura de libra d’oro possiano pigliar lire quattro de moneta imperiale, per libra de bianconi, Julii mezi Julii et quattrini soldi vintequattro.

Item che detti maestri siano obbligati sotto pena de scuti venticinque di dar il suo ritratto d’oro e d’argento che sia over sera primo al primo che mostrerà, haver posto in Ciecha et quando nò attenderà secundo sera sta d’accordo con quelli che gli haverano dato oro o argento quelli possino pigliar li suoi ritratti ab indeo a spese et dano de li detti maestri, oltra la pena de scuti venticinque.

Item che detti siano obligati ad osservar tutti l’ordini et capituli della ciecha, quali furono fatti a mastro Pandolfo et mastro Hieronimo, quando in questo non si parlasse d’alcuni di quelli delli quali fu rogato Messer Cambio Cambiator, come appare nel libro de la Ciecha.

Quam locationem et conductionem et quae omnia et singula suprascripta et infrascripta et in dictis capitulis contenta promiserunt sibi invicem et vicissim dicto contrahentes mutuis stipulationibus hinc et inde intervenientibus, singula singulis congrue et respective referendo et promittendo, iuraverunt rata habere et nunquam contrafacere etc, sub poena dupli età, qua poena etc, item reficere sibi inuiceni etc, pro quibus omnibus etc, obligaverunt dicti D. Superstites omnia et singula bona praedictae coralinitatis etc, et dictus conductor obligavit sese et omnia sua bona mobilia et immobilia praesentia et futura etc, Renuntiantes etc, rogantes me notarium etc.

Acta fuerunt ista omnia et singula in civitate Regii in pallatio magnificae Comunitatis posito a parte superiori plateae et in camera nuncupata audientia DD. Ancianorum, prasentibus D. Dionvsio Rugerio, magistro Nicola Blacio, ad magistro Stephano de Zanariis muratore, omnibus civibus Regii testibus etc.

[p. 517 modifica]

XXV.



[Arch. cit. Provvigioni 1548. C. 71 r.].

1548. Die tertio Januarij.

Congregati in domo infrascripti Domini Joannis Cantarelli Regij in Vicinia Sancti Raphaelis videlicet

Gerardus Mazollus
Thomas Maro
Erasmus Burgus
Anionius m.ria Casellinus
Antonius Affarurius
Joannes Cantarellus.

Omnes superstites ciche Comunis Regij omnes unanimiter Locauerunt D. Cambio cambiatori licet absenti Cicham ipsam a Cudendis monetis, et seu confirmaverunt locationem anno proxime elapso ei factam de dieta cicha, pactis, modis, et Conditionibus quibus eam habebat anno proxime elapso, et hic per totum presentem annum 1548.

Elegeruntque Joannem baptistam Vezanum, ad ponderandum monetas cudendas in dieta Cicha antequarn licicientur, (sic) e dieta cicha cum sarario consueto.

Elegeruntque Paulum pradonerium in unum ex depositarijs et continue assistentibus quando cuduntur monete in dieta cicha Confirmantes etiam Joanem Franciscum Magnanimi ad idem offìcium depositarij et assistentis, qui hujusmodi offìcium faciant juxta formam Statutorum.

1548. Die quarto Januarij.

Magnificus Dominus Cambius Cambiator Civis Regij ibi presens Constitutus ad presentiam Magnifici Domini Gerardi Mazolli Prioris Dominorum Antianorum, et unius ex superstitibus ad Cicham Regiensem. in executione deliberationis heri facte per Dominos superstites de locanda dieta Cicha pro anno presenti 1548, ipsi domino Cambio, ex provisione dictorum Dominorum superstitum dictam Locationem japprobavit, et acceptavit eisdemmet pactis, et condictionibus quibus eam tenuit ad atìctuni anno proximo preterito 1547 loco francisci marie Calcameij.

[p. 518 modifica]

XXVI.



[Arch. cit. Provvigioni, 30 Maggio 1550, e. 93 r. e segg.].

Die trigesima maii

Convocatis et congregatis etc.

Quibus si convocatis et congregatis et consulerent supra rebus publicis primum auditis provisionibus binis a cichae regiensis superstitibus editis die duodecimo maij instantis quibus datur D. Cambio Cambiatori cichae praecudendi medios scutos auri ac columbinas et medios iulios argenteos modo forma et conditionibus de quibus in ipsis provisionibus a me Erasmo Burgo notario infrascripto iussi M. D. Prioris ibidem lectis accedente consensu generalis consilii, ipsi D. Antiani Adiuncto et de numero quadraginta consiliarii pro utilitate publica et privata personarum civitatis Regii cum auctoritate predicti domini prioris hoc prins ad fabas albas et nigras ut moris est inter eos obtentos, concesserunt eidem d.no Cambio presenti et acceptanti pro eo et eius heredibus ad annum unum proxime futurum inchoandum in Calendis Junii proxime venientes et ultra ad beneplacitum partium quousque durabit conducta ipsius ciche predicti D. Cambii facultatem cudendi medios scutos aureos et columbinas et medios iulios argenteos modo forma et condictionibus ac pactis de quibus et prout in dictis provisionibus continetur, et ita quod duo medii scuti sint et esse debean eiusdem bonitatis et ponderis prout esse debet scutus aureos et tres medii iulii blanconum argenteum valoris solidorum quindecim confitiant et quinque columbine itidem eundem blanconum constituere debeant ac sint ipsi medii iulii et columbine eiusdem bonitatis et ponderis quibus tenetur ipse D. nus Cambius cudere dictos blanconus et hoc ideo fecerunt ipsi domini Consiliarii nomine ipsius Comunitatis quia dictus D.nus Cambius coniuctor per se et eius heredes promisit dictis D.nis consiliariis et mihi notario infrascripto uti publice persone stipulantibus nomine dictae comunitatis uti et frui ipsa facilitate arbitrio boni viri et cudere si ve cudi facere monetas supra expressas modo et forma de quibus supra nec non serrare et adimplere conditiones et pacta et leges de quibus et prout in dictis provisionibus habetur mentio, nec non solvere diete Comunitati sive eius Thesaurario pro huiusmodi Concessione denariorum quantitates solvi debere per eum ut in ipsis provisionibus apparet declaratus, modo et forma in dictis provisionibus expressis sine aliqua exceptione iuris vel facti et in pecunia [p. 519 modifica]numerata etc. Quam quidem concessionem et omnia et singula scripta et infrascripti ipsi d.ni Consiliarii nomine diete Comunitatis et d.nus Cambius conductor per se et suos heredes ex altera promisserunt et convenerunt, sibi ipsis ad invicem acceptantibus, me notano praedicta comunitate stipulante semper et pro patto firma et rata habere et tenere etc., sub poena dupli quantitatis pecuniae solvi promissae ab ipso domino Cambio ut supra etc, qua poena etc, item reficere sibi ipsis invicem et mihi notano ut supra stipulantibus etc, pro quibus omnibus et singulis firmiter et inviolabiliter attendendis òbservandis, ipsi Domini Consiliarii nomine ipsius Comunitatis et Dominus Cambius obligaverunt et obligant sibi ipsis inuicem et mihi nonario ut supra stipulantibus et ipsi domini Consiliarii eidem domino Cambio omnia bona dictae Comunitatis mobilia et immobilia praesentia et futura et ipse D. Cambius praedictis DD. Consiliariis et mihi notano ut supra stipulantibus se D. Cambium et eius haeredes et omnia sua bona mobilia et immobilia; renuntiaverunt etc; iuravit quoque etc.

Praesentibus ibidem magnifico iurisconsulto D. Hyppolito de Malagutiis et Petro Lazaro Eleucadio notario, testibus etc.


XXVII.



[Arch. cit. Carte di corredo alle Provvig. 1557].

Narra il dinoto oratore delle SS. VV. Bernardino Signoretti Cittadino di Reggio come alli giorni passati esso condusse dalli agenti di questa Magnifica Comunità la Cecha di batter monete si d’oro come d’argento per annuo affitto de ducati no come apare per publico instromento rogato per m. christoforo Rugero et perchè il guadagno suo consiste più nelli mercanti forestieri che portano oro et argento in cecha che in quello che si ha in detta città li qualli mercanti forestieri già molti giorni fanno non possono venire in questa città per timore della presente guerra per essere interrotte le strate da li inimici come si fa publicamente in grave dano et pregiuditio di esso oratore: per tanto supplica detto oratore le SS. VV. che quelle per sua singular gratia et umanitade si degnano di annullare tal affitto premessoglie sino a tanto che duri la presente guerra et contentarsi che esso oratore paghi solo quel tanto che già solea paghar cioè soldi vinti per libra d’oro et soldi cinque per libra d’argento che si cunearà in detta cecha et così si servarà la giustizia per l’uno et per l’altro et quando sarà cessata essa guerra si obliga di pagargli poi il soprascritto [p. 520 modifica]affitto qual non potria già paghare se non con suo grave dano stante lo impedimento predetto, et hoc de gratia speciali quibuscumque in contrarium faventibus et non obstantibus.


XXVIII.



[Arch. cit. Provviggioni, 17 Dicembre 1567, e. 113. v.].

Die decimo septimo mensis Decembris.

Convocatis et congregatis etc.

Domini Antiani et adiunti suprascripti, posito et obtento partito de more ordinaverunt quod cicha detur Domino Joanni Antonio Signoretto dummodo ipse solvat soldos tres Imp. pro qualibet libra argenti cuneati et soldos sex Imp. pro qualibet libra auri cuneati solvendo etiam de suo salariatos qui ascendunt ad summam scutorum viginti relinquendo remedium monetarum iuxta solitum cichae civitatis ferrane et iuxta relacionem factam superinde per Dominos presidentes Ciche.


XXIX.



[Arch. cit. Carte di Corredo alle Provvig., 8 Agosto 1569].

Magnifici signori patroni mei observandissimi,

Io Bernardino Signoretto me contento de accettar li capitoli delle S. V. circa della ceca di Reggio cioè di lavorar d’oro et argento secondo le lighe che lavora al presente la città de Ferrara et secondo li capitoli de Ferrara et di peso et di bontade, però intendendo di pagar solo li officiali di detta Magnifica Comunità et non altro et se farà bisogno di far stampe nome di Sua Eccelentia et de detta Comunità che la detta Comunità sia tenuta a pagar per la prima volta et io a mantenirle da poi a mie spese et il resto delli affitti di casa altre cose pertinente a detta cecha me obligo di pagarle del mio.

D. V. S. Fidelissimo Servitor Bernardino Signoretto 1569 die 8 Augusti. Pagando soldi cinque per lira d’oro e soldi tre per lira d’argento; non si partendo dalli capitoli di sua Excellentia; dando bona caution.

Obtentum, obtentum, obtentum.


Note

  1. Rendo pubbliche grazie a Mons. Vicario generale di Reggio, Can. Teo1. Don Luigi Campani, alla cui squisita cortesia debbo la comunicazione di questo documento insino ad ora ignorato, sulla zecca reggiana.
  2. " Die eodem „ cioè " die xiiij infrante agusto „ della imbreviatura che, nel cit. quaderno, stessa carta, precede immediatamente questa sulla nuova moneta.
  3. Già si è avvertito che indubbiamente il vescovo Niccolò ebbe un diploma imperiale che gli conferiva il privilegio di monetazione. Qui il Vescovo stesso ne fa menzione trasferendo negli assuntori della zecca l’autorità imperiale " sibi concessa „. Il favore goduto dal Maltraversi presso Federico II è noto per altre testimonianze e segnatamente per alcune belle pagine che al vescovo, ghibellino ma gran signore, dedicò il guelfo Fra Salimbene da Parma. Nello stesso quaderno di regesti vescovili citato più sopra si ha una nuova prova della fiducia che l’imperatore riponeva nel vescovo reggiano, una imbreviatura, in data del 15 agosto 1233 (a c. 3b), documentandovi una delegazione imperiale commessa appunto da Federico II al Maltraversi e da questi data ad eseguire a Giovanni di Cassolo in una controversia fra un cittadino cremonese e il comune d’Imola: " Dominus nicholaus episcopus delegatus domini federici dei gracia Romanorum Imperatoris in causa,,, ecc. Ma tali litterae delegatorie, al pari del diploma di privilegio di monetazione, sono ora forse da contarsi fra i così detti acta deperdita dello Svevo.
  4. È evidente dal contesto che questo documento riguarda il pubblico interesse. Qui è detto ciò che è taciuto nel precedente contratto, che i soprastanti alle operazioni dei concessionarii della zecca dovevano agire non soltanto per il vescovo concedente ma anche per il Comune. Che il Tacoli, il Guicciardi e il figlio di Normanno fossero, nel 1233, consoli di giustizia ed occupassero qualche altro ufficio nella curia ’del podestà non appare da altre fonti. Ma, oltre a richiederlo la natura del documento, lo indica la sua specie che si caratterizza colla formula " corani „ ecc. propria dei " brevia „ o verbali passati davanti a qualche giudice o pubblico ufficiale. Parisio dei Tacoli era nel 1219 milite di giustizia, Alberto di Guicciardo nel 1214 e 1219 era uomo di consiglio; e pure uomo di consiglio era nel 1219 Gerardo di Normanno (Vedi Malaguzzi Valeri I., Frammenti storici, Reggio, 1887, I, 108, 109, 119, 123). Conviene tener conto altresì che nel 1233 e, può dirsi, sino alla rivoluzione guelfa del 1266, la diplomatica comunale reggiana conservava le forme più arcaiche e semplici: ciò che è da imputare alla indeterminatezza in cui durava l’esercizio dei poteri pubblici nominalmente investito da solenni diplomi imperiali al vescovo ed effettivamente tenuto dal comune (Op. cit, I, 162 e segg.) — Giovanni di Cassolo, che qui agisce " vice et nomine „ del vescovo, è detto espressamente suo " vicarius „ da altri regesti del più volte citato quaderno. Egli funge qui nella qualità di quel nuncio di cui è ripetuta menzione nelle presenti stipulazioni.
  5. Segue l’atto di sicurtà, prestata al Signoretti dal conte Vincenzo Fontanelli.