Baldus/Liber duodecimus
 |
Questo testo è completo. | |
| ◄ | Liber undecimus | Liber tertius decimus | ► |
LIBER DUODECIMUS
Tempus erat quando sol Tauri cornua scaldat,
qui gerit Europam dorso per aromata coeli.
Impregnata novo tellus hinc rore novellam
accipit intornum recamatam flore camoram,
5frondantur boschi passim, virdasque sub alto
sole caviatas sparpagnant undique sylvae,
provocat ad somnum perque herbas perque sotumbras
rossignolus avis, quae numquam stracca videtur
nocte dieque suam cum gorga dicere solfam,
10sive domet carro cozzonus Apollo poledros,
sive Diana suam spruzzet de nocte rosadam.
Fontanae largos vomitant per gramina rivos,
undiculisque simul tremulis nova pratora bagnant,
quae dea florettis variis primavera galantat.
15Quando simul Baldus, Cingar, produsque Lonardus
non procul a Chioza desmontavere cavallos,
inque novum pratum buttarunt membra sub umbras.
Hic pinus crebram sublimat in aethera cimam,
quae foliis prohibet solis penetrare brusorem,
20atque satis frescam sub frondibus explicat umbram.
Hic slazzant elmos capiti, ponuntque corazzas,
accipiuntque novos zephiro boffante vigores;
hic ve diceriis longis variisque parolis
antiquum Baldo retegit Leonardus amorem,
25unde sodalicium nunquam smembrabile nascit,
namque ragionantes simul agroppantur amici.
Talia sed placidis dum verbis ambo susurrant,
Cingar equos leviat sellis, ponitque cavezzas,
quos voltare super strammum, stallareque fecit.
30Dumque facit stallare, simul facit ore corezas,
atque petezando lingua pronuntiat «o o».
Est mare non procul hinc Adriae, golfusque Samarchi,
ad quem Cingar abit propter sguazzare cavallos,
et sic sic abiens titaloram cantat alegrus.
35Ut fuit in portu Chiozae, cito brancat acortus
de tascha in griffas borsam, ne fraude taietur.
Illius est gentis sic dos, genuinaque virtus.
Hic trovat ingenti sistentem mole caraccam,
quae ventrosa tenet buttas sex mille dedentrum.
40Haec in Turchiam, multis de rebus onusta,
ire parat, dum prosper ei conceditur Auster.
Immediate vocat Cingar cennatque parono,
cui parlat, spondetque bonam pagare monetam,
si compagneros vult tres, totidemque cavallos
45ducere Turchiam versus, patriamque mororum.
— Est cosa difficilis — respondet nauta, — nec ullam
sat scio cagionem talis retrovare facendae,
namque modo venient pegorari trenta tesini,
ex illis, inquam, quibus est gran copia lanae,
50paneque de meio saturi, grassaque polenta.
Hanc debent navem pegoris onerare tesinis. —
Cui Cingar: — Quid ad hoc? age, mi nocchiere, galantos
accipe compagnos, duplici mercede pagabo.
Tres sumus et pocum spatium gens poca domandat. —
55Consensit patronus ei finaliter, atque
supplicat ut veniant frettantes ante tesinos.
— Sic faciam — dixit Cingar, voltatque cavallos.
Mox redit ad socios, qui laeto corde levantes
disposuere maris, terraeque videre paësos.
60Sic versus pelagum franceso more trotantes,
ad prodam veniunt ubi maxima barza moratur,
quae non barza quidem sed rocca videtur in undis.
Hic mercadantes pars turchi, parsque todeschi
mercibus intendunt propriis caricare maranum.
65Hic videas etiam certatim mille fachinos
per sex marchettos asinorum ferre fagottos,
tanta guadagnandi facit ingordigia pazzos.
Sunt bergamaschi maiore ex parte fachini,
non bergamaschos habitantes dico per urbem
70Bergomeam, quorum prudentia magna relucet,
sed quos passutos castagnis atque panizza
mandat Clusonis totum montagna per orbem.
Nil penitus secum portant veniendo deorsum,
sed quando sursum redeunt pro quanta gaiardas
75robba super spallas calcatim fertur ab illis!
Sunt homines bassi, grassi, grossique quaderno,
semper habent pectus, stomacumve pilamine foltum:
struzzus nempe minus poterit smaltire piombum,
quam possunt duri ferrum padire fachini.
80Mangiant ottantas per pastum quemlibet onzas
pinguis formazzi, sic stantes in pede saldi,
formazzi quoniam solidant mangiamine schenam.
«Caseus ingrossat — dicit Pizzanfara — sennum».
Attamen in nostris haec norma est falsa fachinis,
85sunt ne rudes illi proprias defendere causas?
Plus bergamasco dat vermocanus ab ore
quam centum chiachiarae quibus florentinus abundat.
Patria non ulla est quae non sit plena fachinis,
undique sunt moschae, zocolantes undique fratres,
90undique non mancum videas habitare fachinos.
Arte fachinandi non se gens altra fadigat,
sunt bergamasca soli de stirpe fachini.
Nobilium stanza habitant, retrovantque frequenter
se modo messerum, modo se agradire madonnam.
95Hic ergo studiant navim caricare fachini,
atque ferunt pesos quas portet apena camellus.
Baldus at imbarcat sese pariterque sodales,
subductosque logant certo cantone cavallos.
Ecce procul veniunt cifilantes saepe tesini,
100pastoresque gregis tanti quod terra coverta est.
Partesenazzas ruginentas tergore portant,
mastinosque tenent semper gallone cagnazzos,
quorum forza lupos, si sit misterus, amazzat.
Sunt pegorae numero plus quam ter millia cunctae,
105sunt omnes albae, sine cornibus, unde bisetti,
atque alii veniunt grosso de vellere panni.
Ergo per orecchias in navim prima tiratur,
quam seguitant aliae, nulla retinente paura,
nam pegoris natura dedit seguitare priorem.
110Sed quando Baldum sociosque tesina canaia
conspicit in navem ferrato corpore stantes,
meioremque locum sic impedisse cavallis:
— Heus — aiunt, — patrone ratis, quid foedera rumpis?
Nonne spopondisti non altros tollere navi?
115Sic servas promissa? fides ita vestra tenetur,
o barcaroli? gens o, cui dire bosias
est proprium, falsumque levi iurare bisogno?
Mattus es, et nescis quid agas, chiozotte, nec istam
sat mercantiam noscis, tristemque guadagnum.
120Tu ne brisighellos soldatos, tu ne diablos
suscipis armatos? quare non eiicis illos?
Eiice franzosos, inimicos eiice nostros.
Non contadinus cum milite convenit onzam.
Nosque sofriremus carnes mangiare vicissim.
125Tot bastonatas, quot ab illis saepe provamus,
rendere voia venit, nunc ergo licentia detur,
detur, eis, inquam, combiatus, eantque latrones
per sua facta viam; sunt boschi, suntque cavernae:
hic melius habitant ladri, quam scandere naves,
130inter et ingenuos homines hic stare giotones.
Ni vadant, illos per forza butabimus undis. —
Sic maior villanus ait, bravatque superbus.
Nil respondet ei patronus, stoppat orecchias
stramine vergognae, quam mascara nulla covertat.
135Baldus at intendens brutti maledicta caprari
scorzat in instanti spadam, scutumque lacerto
implicat, et contra bravos parat ire marassos.
Cingar eum retinet subito, retinensque susurrat,
aureque favellat tacitus, faciendo pregheras
140ut sibi vindictae caricum causamque relinquat.
— Non est — parlabat tacitus, — mi Balde, facenda
ista tui genii, sed erit mage Cingaris arti
congrua; siste, precor, nunc nunc miranda videbis.
Non est villani toleranda superbia stronzi,
145altri ridebunt, altri, mihi credite, flebunt. —
Baldus ei paret, sfodroque recondidit ensem.
Sopiat interea placido boffamine ventus,
it mare crispatum levibus tremolantibus undis,
discostatus abit curvo de littore grippus,
150paulatimque tenet medium, lassatque terenum,
qui fugit et secum fert urbes, fertque paësos.
Apparent nullae iam sylvae, cuncta videntur
plena mari et coelo, nautaeque canendo repossant.
Fraudifer ergo videns Cingar iam stare propinquum
155tempus oportunum, sua quo pensiria cordis
mandet ad effectum, sese cativellus acostat
villano dicens: — O quantae copia carnis!
Vis, compagne, mihi castronem vendere grassum? —
Respondet pegorarus: — Ego? tres, octo, quatordes,
160si tibi non unus bastat; modo solvere voias,
ac des almancum carlinos octo per unum. —
Tunc Cingar, facto mercati federe, sborsat
octo ramezantes, tolto castrone, barillos,
quos sub terreno falsos stampaverat ipse.
165Hic mercadantes adsunt, hic altra brigata,
et ricchi et poveri, laici, fratresque, pretique
expectant aliquem castronis habere boconem.
Sed Baldus, meditans truffam iam caute parari,
mussat in orecchia Leonardi: — Nascitur — inquit, —
170fabula bella, tace, quaeso, risumque parecchia. —
Cingar montonem comprum praesente brigata,
post modicum spatium per binas zaffat orecchias,
buttat et in pelagum sospingens navis ab orlo.
Res mira et fors fors ad credere dura brigatis,
175illico grex totus certatim saltat ab alto
navigio in moiam, pecorella nec una remansit,
quae non sbalzaret, quae non tommaret in undas.
Totum lanigeris completur piscibus aequor,
atque aliud pascunt agni quam gramen et herbas.
180Se sforzant illas revocando tenere tesini,
verum nil faciunt, indarnum quisque laborat,
namque omnes pariter sgombrarunt denique navem.
Tempore diluvi, super alta cacumina pisces
lustrabant sylvas, perque ulmos, perque pioppas
185errabant laeti, mirantes prata, fiores.
Grex modo lanosus sub gurgite pascolat algas,
contra suamque voiam mangiat, bibit, atque negatur.
Neptunus magnum acquistavit alhora botinum,
qui maraveiabat pegoras descendere tantas,
190de quibus et nymphis, chortisque baronibus unam
donavit coenam: mangiarunt omnia plenis
ventribus affattum, gattisque dolentibus ossa,
ossa polita nimis sub mensis esse gitata.
Baldus de risu crepat, schioppatque Lonardus,
195atque alii rumpunt strepitosis pectora grignis.
Cingar nil ridet, sed fingit habere dolorem,
esseque disgratiam simulat quod aposta cadutum est.
Praecipiti tutavia gregi succurrere fingit,
at magis in pelagum tam dextriter urtat, ut ipsas
200esse suas giures pegoras, ita providus atque
tam taccagnus usat bellos infingere garbos.
Sed quia quaeque cadens nullo pecorella ritegno
cantabat proprium miserando carmine — Be be, —
hinc vicinam urbem nostri de nomine Bebbas
205dixerunt patres: Bebbas antiqua brigata,
bebbensesque oras, populos et castra vocavit.
Hi quondam veteres bello domuere Popozzas,
subque suo gentem Malgarae iure tenebant.
Ergo trabucatis gregibus penitusque negatis,
210ad partesanas dant chiappum trenta vilani,
in frottamque ruunt magno rumore cridantes.
Protinus hic Cingar zanettae corripit hastam,
inde vocat Baldum feriens, vocat inde Lonardum,
qui pariter sfodrant brandos brazzantque rodellas,
215unde vilanzones pentiti retro tirantur,
quando gaiardorum animos videre baronum.
Cingar ait: — Vos ne audetis bravare, vilani,
vos ne superbitis gens tangara, gensque marassa?
Dicite, poltrones maladetti, dicite, ladri,
220quo vestram causam deffendere iure potestis?
Ista ne stat forsan vestris usanza paësis
sic sic per dominum nostrum ammazzare brigatam?
Nonne meam possum, sicut volo, spendere robbam?
Castronus meus ille fuit, mea tasca pagavit,
225vosque ravaiosi carlinos octo tirastis.
Nonne meis de rebus ego disponere possum,
ut mea libertas mandat, mea voia comandat?
Hi gentilhomines dicant, dicantque piottae,
imo sacerdotes isti, patresque capuzzi,
230qui confessantes alios non dire bosiam
possunt, per quantos sanctos paradisus aloggiat,
dicant hi verum: nullus respectus habendus,
tortus ubi guastat drittum; deponimus, horsu,
ecce arma, hi dicant quam in bandam causa doveri
235caschet, et ipsorum pendat lis nostra parero.
Si mihi tortus erit, vestram sperate rasonem,
sufficiens ego sum pegorarum solvere mundum.
Si vobis, iubeo, ruginentas ponite dagas;
nos altramentum, quid sit soldatus in armis,
240vobis cum factis mostrabimus, absque parolis.
Est sacrificium sanctum coeloque graditum,
est charitatis opus vos scortegare vilanos.
Stat male nobilium sub corde superbia semper,
pessima sed culpa est villanos esse superbos,
245nec toto in mundo reperitur abusio maior.
Progenies malnata quidem villana vocatur.
Picchetur quicumque favet tutatque vilanos.
Non nisi vilanus, quisquis miseretur eorum.
Tunc ego crediderim leporesque, canesque coire,
250seque lupi miscere ovibus cernentur, et una
stabunt pernices et quaiae cum sparavero,
si contadinum quisquam trovat esse dabenum.
Vis civem superare? bonas huic parla parolas.
Vis contadinum? bastonibus utere tantum.
255Magnates dictis placidis, mercede puellas,
fanciullos stroppa vincis, bastone vilanos.
Pasce asinos paia, porcellos glande, cavallos
atque boves foeno, villanos pasce tracagno.
Centum falsa piat giurans sagramenta vilanus,
260ammazzatque homines uno pro pane gaioffus.
Villanus gesiae servare statuta recusat,
et dicit quod non uxori bestia differt.
Non guardat matrem, non natam, nonque sorellam.
Cuncta bono stomacho gens haec spelorza tracannat,
265atque facit somam (ut dicunt) ex omnibus herbis.
Semper habent ossum poltronis quando lavorant,
sed, quando ballant sub glandibus atque sub ulmis,
ad viridesque ruunt piva clamante pioppas,
et calcagnadis terram sine fine travaiant,
270tot parent dayni, tot caprae, totque camozzae,
blasphemantque Deum, sanctos, sanctamque Mariam.
Dixerat haec Cingar stans in guardare cagnesco,
zanettamque tenet bassam tirare paratus,
si sibi villani dare noiam forte comenzent.
275At nolunt timidi gattam affrontare gaioffi.
Non tunc tempus erat sat aconzum, satque speditum,
non sat eis, inquam, tutum, nec alhora parebat
congruus ille locus, sed ad altras texitur horas
proditio, coleraeque focos in pectore servant.
280Stant timidi, quacchiosque tenet praesentia Baldi.
Aeolus interea, ventorum duca, tirannus,
scoeptra pians, testam montagnae scandit aguzzam.
Hinc voltans oculos spatiosa per aequora tundos,
non vidit alcunam circum confinia navem,
285nam quae terribilis carricatur pondere Baldi
tam lontana fuit, quod ochyalibus Aeolus ipsis
(multum vecchius erat) non comprendivit ab undis.
Ipse procul dubio, si tantum nare baronem
scisset, adiratos tenuisset carcere ventos.
290Concava montagna est, quae culmine toccat Olympum,
fundamenta tenens maris inficcata sub undis.
Grossibus asprezat pendicibus, atque petrazzis,
nullae ubi frondescunt sylvae, nullaeque virescunt
herbae, non ulla greges prataria saginat.
295Verticis ad cimam chiavatur porta cadenis,
quae ferro tota est, Vulcani facta boteghis:
haec serat obscurum vastis sub rupibus antrum,
in quo chiavantur tanquam in carcere venti,
hic ve cadenati vario boffamine cridant,
300ut cridant pingues inter porcilia porci,
quando brodae nimium tardae portantur ad albi.
Sunt ibi, dico, Noti, sunt Austri, suntque Syrocchi,
iugiter attendunt qua porta recluditur illis,
mille annos una hora paret saltare deforam,
305atque procelloso pelagum vexare travaio.
Qualis cazzator braccos, agilesque levreros,
in praesone tenet, nec dat mangiare coëllum,
quo bene plus valeant morsu boccare famato,
atque dretum capris levius spazzare caminum.
310Nocte, die bau bau importunis versibus urlant
nec lassant homines unquam dormire vesinos,
nam poca, nam nulla est non tam discretio bracchis,
quam quibus est curae ter centos pascere bracchos.
Talis in obscuro ventos rex Aeolus antro
315chiavat, ut optantes groppis exire solutis
huc illuc rabidi crudelius aequora versent.
O miseram navem, miserum magis imo paronem,
quem sprovista rapit ventorum squadra ruentum,
quem cum compagnis ferus ille Sirocchus acoiat!
320O quantum praestat sit praticus arte vogandi,
qui pugnat rabidam sopiantum contra brigatam!
Aeolus ergo, volens solazzum tradere ventis,
ecce cadenazzos tirat extra foramina grossos,
ferratasque aperit portas, intratque dedentrum,
325qua propter venti rident, festamque comenzant,
vixque tenent illos boghae saltare volentes.
Increpat illorum smaniam, cridansque menazzat
Aeolus, et schenas crebro bastone richioccat,
quippe furunt, ruptisque optant borrire cadenis,
330atque mare, et terras, coelumque butare stravoltum.
Est ibi Syrocchus vento crudelior omni,
est ibi Garbinus, Gregus, Levantus et Oster,
estque Tramontanae bastardus Borra, Libecchius,
Libecchius bavam qui nigro fundit ab ore,
335fodratosque oculos portat de carne salata.
Non maium sofiat, ni centum mille diablos
sorbeat in ventrem, mox astra fretumque roverset.
Sed quum Garbinus pelagum fantasticus urtat,
si sibi contrastum non postea sentit habere,
340semper maturo spatiatur in aequore passu.
Tramontana colit gelidos ventessa triones,
quae Boream genuit, coeli impregnata biolco,
qui supra carrum Cinosuram menat atornum.
Tramontana gelans vult nos portare pelizzas,
345unde bisognosa est castronis lana tosari.
Borra todeschorum spirat furibundus ab Alpis.
Heu miseram barcam quae tunc in gurgite nodat,
quando repugnatur, quando hic stizzatur ab altris:
omnia fracassat, rumpit, spezzatque, rapitque.
350Oster habet secum mala quanta trovantur in orbe,
atque cagatores, latrinas, atque cloacas
pestifer intenerat, populosque nocivus amorbat.
Cancrescunt homines, Francae baronia creatur,
quo plures mea Roma parit quam Francia Gallos.
355Siroccus pater est furiae, stizzaeque padregnus,
qui sofians tremolare facit solaria mundi.
Est usanza sibi boffare culamine tantum,
terribilesque tirat per nubila coeca corezas,
quae nos pensamus magna esse tonitrua coeli.
360Credite daverum non esse tonitrua coeli
ast appuntando pettos Siroccus amollat.
Gregus amans guerram semper combattere cercat,
et pacem alterius multo sturbare travaio.
Concipit ignivoma quosdam sub nube granellos,
365tempestae qui nomen habent, grandoque vocantur.
Ista haec materies non freddi tempore cascat,
sed quando terram nimis ardens brusat Apollo,
humida cum calda speties unita ligatur,
donec concipitur quaedam solidatio giazzae,
370sulphure quae redolet nasis et pulvere schioppi.
Gregus eam, veluti stranus spetiarus, in uno
vase frequentatis vicibus sotosora revoltat,
atque procellosae pluviae coriandola format.
Inde per intornum talis confectio cascat,
375poltronosque facit coelum maledire vilanos.
Quidquid aquistatur per tempora longa biavae,
pessima tempestas una desertat in hora;
vignas disramat, lacerat, smiccatque racemos,
sgranat aristarum tecas, segetumque guainas.
380Audis villanos, tali pro strage, ribaldos
blasphemare, manuque ficas ostendere coelo.
Eurus ab aurora lento se flamine portat,
placat et ardentes, dum transit, Apollo fasellas:
hunc navaroles pretiant, chiamantque galantum,
385atque bonum socium, qui non flat more Libecchi,
moreque Garbini, quibus est usanza gabandi,
ac traditoresco nautas oselare sereno.
Non ita Greghettus, sed it aequa liberus aura,
seu feriat poppas, seu proras guidet ad orzam;
390at si forte aliis impellitur impete ventis,
unde cagnezatus pelagum sotosora burattat,
nempe suae colerae dat nautis semper avisum,
qui stent prudentes (ut fertur) ac in cervello.
Est etiam Zephirus, quo non castronior alter,
395qui nescit pelago modicum torcere peluzzum.
Hunc ve Maëstralem pratighissima Zennova chiamat,
qui fractos reparat marinaros, cuncta serenat,
scampatumque procul solem pro strage Sirocchi
praticat ut redeat, trepidusque retornet acasam.
400Ergo scadenatis rex omnibus Aeolus uno
se cantone tirat, ne forte volaret et ipse,
namque suum ferrent per nubila forte magistrum.
Nox medio in giorno nigras diffuderat umbras,
vela viluppatas faciunt incerta foiadas.
405Viderat ascortus signalia multa paronus,
pro quibus agnoscit prigolosum nascere tempus.
— Me miserum — clamat, — nuper brovabat Apollo,
nunc ve sub obscuro moriens nimbone vacillat.
Cernite delphinos quam curvo in tergore saltant,
410atque cimigattas faciunt, tomosque frequentant.
Cernite stridentes gavinellos ire per undas,
montavitque altum gyrans aieronus Olympum. —
Sic ait, et tamen austros contrastare parecchiat.
Quid facit? abbassat paulatim vela cirellis,
415et nudans brazzos se plantat retro timoni.
Plurima chiozottis famulis commandat, et uni
cuique dat impresas varias, certasque facendas:
qui sgroppant cordas, qui tirant, quique ralentant,
et centum raucas sentis cantare cirellas,
420et centum voces hominum faciuntque iubentque.
Nobilis in quodam stabat cantone Lonardus,
cum Baldo ludens ad scaccum, quando travaius
maximus incoepit, non tantum murmure coeli,
sed villanorum tradimenta scoperta fuere.
425Cingar enim quadam solettus parte iacebat,
qui, dormentatus dum ronfat more bovino,
non attendit eas iam vento instante ruinas:
cui non bombardae potuissent frangere somnum.
Villani, quorum pegoras modo Cingar in undas
430miserat, assaltant illum, dum somnia versat,
ac per traversum zaffatum praestiter altum
in mare praecipitant, et sic iniuria tandem
vindicata fuit nec non satiata voluntas.
Ille, quasi annegans, nodandi perdidit artem,
435sed tamen huic praesens pepulit vexatio somnum,
ne repletus aquis iam calzas tiret in undis,
nam sibi sorte bona pur avantum traxerat arma,
unde manus, brazzosque menans, gambasque speditas,
tam bene nodat aquis ut rana et lontra videtur.
440Senserat interea Baldus, quod Cingar in undis
postulat altorium, buttat tavoleria longe,
atque videre ruit casum, sociatque Lonardus.
Pro dolor! ut retrovat, quod charus Cingar anegat,
cuius ob officium scamparat vincula mortis,
445et quod villani iaculantes ligna, travellos,
nolunt quod manibus se se ille misellus atacchet,
quali sit captus non est pensare diablo.
Protinus e fodro spadam furiatus arancat,
ad primamque provam tres mandat in aequora testas,
450qua botta subito spallas gens porcida voltat,
nec tentare volunt baldensis vulnera ferri.
Baldus at insequitur miseros hinc inde fugatos,
qui potius dant se pelago quam cernere Baldum,
quos repetare videns rubefacta per aequora Cingar
455non cessat nodando illos seguitare per undas,
quos zaffans manibus totos per colla negabat.
Miserat et multos Leonardus in aequora mortos,
et porgens hastam de fluctu Cingara traxit.
Nec bene sustulerat madidum pagnosque sugantem,
460ecce repentinus ventorum stolus arivat.
Borra prior, contraque furit rapidissimus Oster.
En Libecchius adest, sternit casamenta, caminos,
spolverizando volat stipulasque ad sydera balzat.
Sed rebruscatur valido sofiamine Greghi,
465tergore qui curvo montagnas sburlat aquarum.
Sirroccus strepitat, stringasque culamine mollat,
pro quibus astra tonant, tremit orbis, nutat Olympus.
Pestifer Ostrus aquas implet, coelumque tenebris,
turbatumque fretum montagnas suscitat illas,
470quae bagnare solent supremi sidera coeli,
castronesque maris vadunt pascendo per undas.
Iam cridor aetherias hominum sbattebat abyssos,
sentiturque ingens cordarum stridor et omnis
pontus habet pavidos vultus mortisque colores.
475Nubila tetra volant, nigris agitata diablis,
fulgure flammigero tantum lampeggiat Olympus,
post quem fulgorem pettos Siroccus alentat,
inde procellosas agitat spruzzatque balottas.
Tramontana suos crines freddosque capillos
480explicat, et tanquam lunatica fertur in undas.
Nocchieri frustra deponere vela fadigant,
maxima ventorum violentia quippe repugnat,
nunc ferus Oster habet palmam, nunc Borra superchiat,
irrugit pelagus et fluctibus astra lavacchiat.
485Horribilem mortem nautis fortuna menazzat,
qui sine speranza voces ad nubila mandant,
atque simul feriunt duris sibi pectora pugnis.
At nullam tunc Baldus habet de morte pauram,
currit ad hortandos nunc questum nunc ve quelaltrum,
490dat comito altorium, dat nautis, datque parono,
sollicitat cunctos, volgit, drizzatque timonem,
nil sibi sparagnat valido, iubet hic, facit illic.
Confortatrici solatur voce codardos.
Ut vult nocchierus, mollatque tiratque ritortas;
495si mollare nequit, spezzat, manibusque fracassat.
Multa superchiando tempesta ruinat abassum,
nil tamen in testa, seu brettam sive capellum,
Baldus habet, dicitque illam montare nientum,
dummodo scampentur cuncti, vult ipse negari.
500Iam Boreas victor sotosora butaverat altros,
mugit et imbrattat solus caligine mundum,
impetus aequoreos strabalzat in aethera montes,
infernique casas fundo scovertat ab imo,
desperata gemit navis, iam stanca nemighae
505se tempestati rendit veniamque domandat.
— Ponite — clamabat navarolus, — ponite velam,
est bagnata nimis, pesat nimis, arbor alorzam
ibit et ad medium spezzabitur ille traversum. —
Illico festinant omnes parere magistro,
510ast intricatas nequeunt dissolvere cordas,
imo cadens nimio pro vento quisque tramazzat.
Praestus alebardam prudens ibi Baldus achiappat,
cordazzasque novem fendento mozzat in uno
velaque scarpatis cighignolis prona ruinant.
515Solus ibi Cingar cantone tremabat in uno,
atque morire timens cagarellam sentit abassum.
Limarum non hic surdarum copia, non hic
scarraboldelli prosunt, ladraeque tenaiae,
non hic ars simiae, non hic astutia vulpis:
520undique mors urget, mors undique cruda menazzat.
Infinita facit cunctis vota ille beatis.
Iurat, quod cancar veniat sibi, velle per omnem
pergere descalzus mundum, saccove dobatus,
vult in Agrignano sanctum retrovare Danesum,
525qui nunc vivit adhuc vastae sub fornice rupis,
fertque oculi cilios distesos usque genocchios.
Ad zocolos ibit, quos olim Ascensa ferebat,
quos in Taprobana gens Portugalla catavit.
Hisque decem faciet per fratres dicere messas,
530his quoque candelam tam grandem, tamque pesentam
vult offerre simul, quam grandis, quamque pesentus
est arbor navis, prigolo si scampet ab isto.
Se stessum accusat multas robasse botegas,
sgardinasse casas et sgallinasse polaros;
535at si de tanto travaio vadat adessum
liber speditus, vult esse Macharius alter,
alter heremita Paulus, spondetque Sepulchri
post visitamentum vitam menare tapinam.
Talia dum Cingar trepido sub pectore pensat,
540en ruptae sublimis aquae montagna ruinat,
quae superans altam gabiam strepitosa trapassat,
nec pocas secum portavit in aequora gentes.
Baldus firma stetit veluti vecchissima querza,
at se spazzatum Cingar tunc credidit esse,
545seque ad venturam travo brancaverat uno.
Saevit acerba magis rapidas fortuna per undas,
iam iam nescitur quem tendat barca viaggium,
ad quas ducatur spiaggias, ad quosve terenos:
nunc sbalzata pedes lunae cum pectore toccat,
550nunc diavolorum tangit fundamine cornas.
Perdiderat scrimam tremebundus guida timoni,
unde sbigotitus cridat: — Brigata, negamur,
ibimus ad coenam cum mortis ante trehoras;
vergotina tamen speranzae anchora videtur,
555si tot somarum scarichetur barca fagottis.
Eya age, quid statis? vitam proponite robbis!
Quidquid valde pesat donetur piscibus, horsu
Orlandi brancate animos, gittate valisas. —
Tunc omnes parent monitis, dubiaeque saluti
560prospiciunt savii, quae plus onerosa trabuccant:
plena velutorum forciria, plena rasorum,
scarlattos, granas, spalleria fina, tapetos,
omnia praecipitant pelago: quae tempore mortis
tanti stimantur, quanti nix tempore freddo.
565Stant mercadantes taciti, statuaeque videntur.
— Heu, cui divitias — aiunt, — cumulavimus istas!
Heu quibus in fraschis nostrum frustavimus aevum! —
Talia lugentes, misera formidine pregni,
coguntur pelago pretiosas tradere ballas,
570nam plus vita placet quam centum mille tesori.
Nocchierus replicat voces: — Annuntio vobis;
quae pesenta magis sunt vobis, quisque refudet,
quisque det ingordo quae sunt onerosa profundo. —
His verbis quidam vir praesens porxit orecchias,
575qui nullam secum valisam pauper habebat,
iuxta quem stabat coniux sua propria, qua non
turpior altra fuit nec plus diavolata marito.
Hanc rapit imbrazzum subitus, iactuque gaiardo
slanzat eam longe, cridans: — I, merda diabli,
580i, quia non habeo maiori pondere somam. —
Illa per aequoreas hinc inde butata cavallas
volvitur in testam, rapiturque negata sub undas.
Sic vadant quantae sunt bruttae, suntque bizarrae.
Heu quid nam dixi? sentit Mafelina, nec ultra
585vult mecum ragionare, tamen placabimus illam.