Üna Historia da Alexandar lg Pitschan

romancio

1905 Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VII.djvu Üna Historia da Alexandar lg Pitschan Intestazione 8 febbraio 2021 75% Da definire

Rätoromanische chrestomathie VII L'istorgia dall cavalier Peter et da la bella Magullonia
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Volume VII


[p. 1 modifica]

ÜNA HISTORIA DA ALEXANDAR LG PITSCHAN.

ÜNA bella Historia da Alexandar

Lg Pitschan, in aquella vain desc(h)rit,

Co chia Alexandar tras ill chiantar d ün

Utsche saia da seis Bab et Mamma ngiou

Büto in lg mèrr, et allg managiamaint dall

Utschee saia ngiou cumpliou et sco eir

Della fidelltet da duoss cumpaings sc(h)o

Eira Alexandar et Ludovicus.

Et all d(o)[a]vouss eys Alexandar

Ngiou Raig da Egipto.

Amen.

(Ineditum nach Ms. Zar.)

Da s müravgliar da ler ais que chi’ün legia d ün rich et pussant prinzip et hom dalla Egipta, lg qual nun ho agiou otar co ün sullet fillg, ill qual l eira zuond chiar, et quel l ho tramis in tuotas las s[c]oulas ad imprendar, ill qual havaiva ün grand jüdicy et ho fat bun proffit in las scoulas, perchie chi’ell ais sto in da blleras sorts da scoullas et teollogias et fillosofias et (o)[ana]tomiass. Zieva allura bgiers ans ais ell ngiou cun granda hunur et bgiers cuossts ngiou a chies(s)a sia, et cun granda algretia da seis velgs et parain[t]s arfschiou et tar ells arivo. Et el ho do ad els zuond buna cuntanteza. Et quel havaiva nom Alexandar. Mo ün di haune adrizo ün p[e]st et eiran tuots in üna salla: lg bab et mamma et lg fillg cun otars amis et paraints, chi mangiaivan et bavaivan et eiran legiars. Schi eisa ngiou aint [f. 40b] da üna fneistra ün utsche et ho cumanza zuond amabalmaing a chiantar, chia ll bab s ho zuond smüravglio, perchie chia que utsche hagia chianto, et chie chi’ell haia co tress vulliou managier et dar ad incler con que chi’ell havaiva chianto, et dumandet a seis fillg, sch’in la[s] sc(h)oullas pudessan que inchller et manifestar, chie chia que managia. Sü sura ho resqondiou ill fillg, chia ad incler aque saia üna chiossa zuond facilla, et diss: „Eug d - he inclett da llönch ino. “Il bab s ho smüravgllio, co chi’ell haia usche bain inprais et bain stüdgio. Ha ll bab aruvo, chi’ell [p. 2 modifica] dia et decllera que chia managia. Mo lg fillg ho dit, chi’ell nun suoss-chia. Ma lg bab s ho smüravgllio da que chi’ell ho dit, chi’ell nun suoss-chia, et ho tn[i]ou fich airi, infina chi’ell ho dat ad incler que chia que voull dir. Et uschea hol dit, chia vain lg temp, chia seis bab ngiva a ll stuvair dar aua a mauns, ett la mamma lg stuvess ten(g)[dsch]er il süamauns, „mo eug nun völlg fer que“. Lg bab, cur chi’ell ho udiou que et inclett quaista resposta et secrett, ais el ng[i]ou zuond grit et ho guarda la mamma, la qualla eira eir grita contra lg tschan[ts]char dall fillg. Els haun batiou lg fillg in la vissta et l haun büto our dad üsch, et haun fat cussallg, que chia vögllian far cun ell. Usche ho dit illg bab, chi’ell füss melldeng dalla lgüsch, chi’ell dess havair ün fillg uschia, „in la lgüsch chi’eu lg dess servir“. Uschea haune trat et fat cus[s]allg da amazar lg fillg, ill lier in ün sach. Et l haun lio in ün sach et l haun büto [f. 41a] in lg mar. Mo quaist s ho sallvo in lg mar tras ün inschin, chi’ell havaiva imprais. Con quel s holl deffais dalla ova in tuot et per tuot, perchie las uondas eiran grandas. Schi s hol metz pers la spraunza da s cussallvar pü in vita et da stuair rastar stit mort in lg mar. Et in que chi’ell ha pissa da essar et stuair stanschar et morir, schi s ho ell pigl[ia] anim cun dir: „Cur chia eug nun poss pü m cussallvar, schi standschar poss adüna“et ho nudo et s ho sallvo metz’ura. In aque ho el viss ün spellm in metz lg mar, et s ho afadio da ngir tiers quel, cun pis[s]ers da s sallvar la vita et da fügyr la sgrischur da l’ova. Et ais iou sülg crap, et nun ho viss da ingiünas varts da s pudair cus[s]allvar dalla sgrischur dalla fam, ne da l’ova, ne dall ajar. Et ha spata aqua tuota di. Mo la saira nun savaivall s impis[s]er da s podair cossalvar pü in vita, dimperse dalla pitretza dalla mort co cunmazetall a s almantar et dalla natüra fich (h)ott, uschea (ü)[i]n grand privall et anguoscha inefabla da morir u da fam u dall stanschar in l’ova u dalla miseria, et dumandet alla natüra, chie nütz chi füss sia granda doctrina, cun quella chi’ell stouva uschea mis(s)aramaing morir. Con quaista almantaunz[a] (a)s repraschantet üna nef sün lg mar, et ell, con üna vusch [f. 41b] da allmantaunza, clamett, chia la lg[i]out dalla naf l haun viss usche miseramaing et l haun pigllio cun ells in la n(o)[a]f. Et la damaun suni ious davart l Oriaint. Mo siant ngits in l Oriaint s ho ell dallungia fat cuntschaint tar lg raig da Egipta, et ais pigllio sü dallungia da(t)[d] ün grand signur per servitur, et s ho usche bain depurto, chia tuot haun pudiou comprendar et cugnuoschar, chi’ell saia naschiou da saunch nöball et trat in tuotas administratiuns da scoullas et exercizy. Et ha servi zuond bain a siou signur in chiasa et in la chiampogna, et in guerass, et chiechi’ell ha cumanda et inua chi’ell lg ha tramis. Et in aque, siand [p. 3 modifica]lg raig da Egipta iou sün la plaza, schi ais svullo trais corfs sur la testa dall raig. Haun uschea fich bragiou et, cur chi’ell ais iou a chies(s)a, schi suni adüna svull(o)a zieva et s haun mis sün lg pllatz regiell, et haun cumanza a bragir, taunt co vollair dar ad incller üna allmauntaunza. Lg raig ha cumanza a s far buondar, que chia quells trais korfs vögllian managier. Ün part da seis subgiets haun mis oura in mella part, chia dschaivan, chi’ell stuaiva havair fat qualchiossa d mall. Lg raig ha cllama insemball tuots seis dots cun dumandar que chia que voull dir. Ls qualls haun pigllia term trais dits per as cusgliar. Cur chia quells trais dits sun stats cumplious, [f. 42a] suni ngiouss et haun cunfas[s]a tuots per üna buochia, chia plü chia s impais[s]an et main chia pos[s]an chiapir et cumprendar. Lg raig sün que hall lascha ir oura üna crida, chia, chi possa survgnir a chiatar in siou reginam ün, lg quall savess da ll dir et dar ad incller que chia que less managiar et dir, schi chia ell vögllia dar sia figllia per duona, et chi’ell des artar siou reginam et zieva sia mort lg tegner et dominar; chi’ell haia noma üna sia figllia sulleta, la qualla eira trata sü et mus[s]eda in tuotas sorts da virtüts et castitat, perchie ell nun havaiva ingiün, chi lg areginam artess otar sieva ell. (H)allura suna ng[i]ous tuots lgs dots dall areginam insemball et nun haun zuond brichia pudia ne sa(vair)[ia] dacllerer quella chios[s]a. Quaist juvan Alexandar, cur chia ell ha vis, chia üngiün nun eira bastaunt da contantar lg raig, holl giavüscha, chia ll dettan licentia da tschantschar con lg raig, lg chie l ais conses dallungia. Et uschea bott chi’ell ais ariva tar lg ra[i]g, schi ha ell tscharchia; chia ll cumand et crida dall raig vegna confirma [con] sia sagie da raig, acio chia que suot üngiün pretex[t] ne otra autoritat possa ngir ruot, saia per abitaunts dall paiais sc(h)o eir per fullasters, ells quals vulles[s]an contradir, non s[i]and ell dal lö &. Ma que ad ell ais bott dvanto. Sün aque holl spü[e]rtt grandas arevarentiass all r[a]ig. Da que s ho llg [f. 42b] raig grandamaing instupiou et s ho fat müravagllia et ho sü sura dumanda, inua chi’ell saja trat sü. Sü sura ho Alexandar respondiou, chi’ell saia trat sü tscharchian[d] sia furtüna, et chi’ell saia co avaunt lg raig per lg declerar que managiamaint da quells corfs. Sü sura ho il araig resspodiou: „Scha quaista chiossa vain declereda da te, schi pousch sezer in miou trunn“. Sü sura ha Alexandar araspondiou et dit: „O raig, quaists trais utschells sun: ün in lö da bab et l otar in lö da mamma, lg terz in lö da fillg. Quells haun cuvo oura quell juvan insemball et l haun trat sü ün temp insemball, infina chia d eis ngiou üna granda chiallastria in lg paiais, da tall sort chi’ells nun pudaivan chiatter da vivar. Veziand la mamma la granda chiallastria in lg pajais, chi eira ngida, holla (d)[t]miou, chi’ella stögllia murir [d] fam, [p. 4 modifica] ais tireda via et ais ida davent, et lg juvan in lg ng[i]ou nun ho pudiou ir davent cun ella, et ella l ha banduna et lascha in lg ng[i]ou. Mo lg bab l ha vis, chi’ell nun pudaiva svuller davent et ell ais arasto tar ell et ais uschea svulla bgier inavaunt et inavous et dintuorn, chi’ell ho surv[g]n[i]ou da vivar, et lg ha trat sü. Zieva bgiers ans, cur chi ais stat lgivra la chialastria, ais la mamma turneda in lg paiais et ha chiata lg fillg, chi aira trat sü. S ha vullida . . . [f. 43a] schantar in lg ng[i]ou tar el, et l ha vullia nomnar siou fillg, et chi’ell la obadescha ad ella. Mo lg bab ha pretendiou et ha fat opositt, chia, essendo chia ella l ha banduna in lg bsöng, et siand chi’ella nun ha hagiou cour da mamma, schi chia el nun hagia obligatiun da fillg versa da ella. Ella pretendaiva, con granda dullur chi’ella haia fat lg öff et ün lunck temp cun dulur haia giaschiou sü sura, infina chia l eis sto cuvo oura. Scha ella nun füss steda, chia el nun havess hagiou la vita et, scha bain chi’ella ha stuviou bandunar il paiais, chia d eira mellg, chi’ell muris sullet, co chia muris[s]an tuotts. Lg bab pretandaiva contra ella dschand: „Dalla chiallastria ais Diou patrun da trametar in lg pajais, cur chia ad el bain plascha. Per aque nun ha ell pigllia bab et mamma our da lur oblligatiun, chia ells nun [sun] cullpants da sustantar lur juvans, ma pür alura suna ells oblios, suainter lur savair et pudair, a lls as[s]istar et lgs agiüder &“. La mamma pretandaiva cun dir uschea, chia babs et mammas quels füssan pllü culpaun[t]s da s cus[s]alvar al prüm la vita ad ells, alura, scha nun pudaivan cus[s]allvar als infaunts, schi chia füs[s]an s-chiüss avaunt Dieu et avaunt lg muond &. Lg bab dschaiva: „Ad ais mellg a murir cun siou juvan in bratsch, co, sainza savair novas d ell, ess cussalvar la vitta &“. La mamma pretandaiva co[n] dir: „In temp da chiallastria ais licit da mangiar siou infaunt, quant plü da bandunar [f. 43b] aquel per as cus[s]allvar la vitta!“Et els haun ün lunch temp dispita insemball et nun haun chiata üngiün jüdisch, chi fatscha our lur disfarenzchia, et per que sune ells ng[i]ous avaunt vos[s]a majastat regiella et spetan üna (o)[a]bsalluta et finitiva santentia“. Haviand lg raig udiou quella explicatiun, ha plaschiou zuond bain, et ha ordina ün di, chia tuots seeis grandts dessan ngir insemball, et nun ha lascha ad els a savair ünguota, chia Alexandar havess dat quela declaratiun, cun dir, chi’ell vögllia fer oura üna santentia. In que ais ng[i]ou bgier pövall da tuotas varts dallg reginam. Bain manvallg ais darchio stat lgs corfs sur lg platz regiell, et haun darchio cumanza a bragir. Lg pövall ha darchio cumanza a s smüravglliar, que chia que saja. Lg rayg, lg quall otras voutas eira stramanto, (et) eira legiar, da buna vögllia. Et uschea ais lg raig [n]giou cun granda pumpa sün la pllatza et s ha santa sün la baunchia da la radschun. Co aisa [p. 5 modifica] sto lg[s] corfs be sur sia teista, et bragivan da tall sort, chia ll pöval nun s udivan quasi l ün l otar a tschantschar. Co ho lg raig cumanza a tschantschar et ha dit in tall möd: „Udit tuots, meis subgiets, que chi’eu decretesch aqui pervia da quels trais utschels, ills quals sun ng[i]ous avaunt me ün lunch temp per jüdicy. Des eir es[s]ar in miou reginam tuot üna santentia, chia üngiün nun la pos[s]a cuntradir. Sün que hauni dalungia lg[s] corfs taschiou [f. 44a] et s haun dallungia schantos: lg bab dalla dreta dall raig, la mamma dalla vart sneistra et lg fillg in metz, et haun (d)[t]aschiou, sainza a[v]rir lur buochias. Lg raig ha dit in tall möt: „Dimena chi’eu vetz la granda fadia dalla mamma, chi’ella ha hagiou in ell et cun lg mner in la natüra, et eira la obligatiun sia chi’ella portaiva versa dad ell, sia fillg, chi’ella havaiva mno in la natüra, sc(h)o eir que chia ll bab ha fat versa ell, schi jüdich eug, chia la mamma nun dess havair ne nom da mamma, ne ell purtar nom da fillg versa ella. Et nun saia culpaunt da lla obadir ünguotta otar, co, sch’ell la chiatess in sia granda velldüna et in grand bsöng, chi’ell saia cullpaunt da lla giüdar et la surcuorar cun buna vöglia et anim. Ma siand ella sauna et juvna, dimena chi’ella ha vuliou chias[s]ar sia poast in la chiallastria, chi’ella chias[s]a eir huos[s]a in la bondanza. Lg bab dess havair lg fillg et lg pos[s]a cumandar sü[n] ell, et ell lg dess obadir.“Haviand udiou illgs corfs quella santenzchia, ais dalungia ng[i]ou il bab tiers il fillg, et sun ng[i]ous avaunt il raig et s haun be sc(h)o inclinos et fatt revarentias, taunt co a ll ingratzchier. Et sun ious da üna vart dall paiais, et la mamma, sbragint, suleta da l’otra vart dall paiais, uschea chia tuots haun pudiou cunoschar et comprendar, chia üna part s allegraiva et l’otra part havaiva dollur. Lg pöval s ha smüravglia da quaista chios[s]a et lgs corfs sun surtious dall platz regiell et nun sun me vis plü da(t)[d] üngiün. Sün aque ais . . . [f. 44b] Alexandar dalungia avaunt lg raig et ha dumanda, chi vegna dat ad ell que ch’ill eira impromis. Il chie lg raig l ha dalungia sallva, et ha dalunga chlama our ün di da las notzas cun sia figllia, et cun siou sagie hall cufirma, chia Alexandar saia raig. Ma Alexandar ha giavüscha all raig üna favur et l ha ingratzchia per sia granda fidelltat, chi’ell ha hagiou versa ell. Et eir aunchia üna chios[s]a ha ell giavüscha dall raig, et l ha rua, chi’ell il vögllia imprumetar da far, il qual ha fatt. Alexandar ha dit: „Eug sun aunchia ün juvan cumpaing, giavüsch aunchia inquallchios[s]a da imprendar. Eug vulles uschea, chia ngis surtrat il temp dallas nozas, et chia lg raig (in)[m] concedis taunta favur et temp, accio chia eug pudes ir intuorn lgs reginams dallg muond et alls raigs servir, saia in cuort u in chiampagna, accio chia eir eug pos[s]a congiüstar la virtütt, la quella nun ais vnella ne per daners ne per favur, ma per fadia [p. 6 modifica] et temp. Lg qual lg raig l ha concess, ma ell s ha paro fat müravagllia, chia ell vulaiva pü gugient rasagiar la vitt[a], co chiasar cun sia figllia. Et l ha dat daners dich ad avuonda infina chi’ell ha giavüscha, et l ha dat ün bell sequit da raig. Uschea s ha Alexandar spartiou da Egipto et ais, zieva lunch temp et bgier cuost, ariva in la Persia tar lg raig, il qual havaiva üna sulleta figllia et qualla l havaiva trata sü et imus[s]eda in tuots costüms et bonas scientias, et eira nomneda Parmenia. Alexandar ha ofariou siou servetzen all raig, da ll servir, lg quall il raig ha aceta [f. 45a] et pigllia sü in siou servetzen zuond gugient. In sia cuort eira eir lg filg dall raig da Jerusallem et lg filg dall raig da Spagna et ün otar nöball juvan dalla S(f)[v]ecia. Quell dalla Sfecia havaiva nom Ludovicus. Co s ha Alexandar dapurta vallarusamaing et ha dallungua congiüsta la favur dal raig et dall pövall tuot, et ha uschea guaragia et fatt la scrima cun tuots, chia üngiün nun l ha pudiou star scuntar ne ll essar maistar ad ell. Qua ha cumanza la figllia dall raig ad amar Alexandar. Lg raig ha vuliou dar ad Alexandar sia figllia, et chia ell haia siou reginam. Mo Alexandar quel ha raspundiou, chi’ell haia fatt impromis[s]iuns alla figllia dallg raig dalla Egipta, et chia qua tras el nun vögllia contradir alla sia impromis[s]iun; chios[s]a immaginablla. Lg fillg dall raig da Jerusalem amaiva la figllia dall raig da Persia, sc(h)o eir lg fillg dall raig da Spagna. Ma lg raig dalla Persia nun ha vulliou, nell’Parmenia nu lls amaiva. Lg nöbal dalla Sfecia quell nun suos-chiaiva dumandar ünguotta; eira üna honorata persuna, ngiva ama dall raig, ma all ngiva sbütta, per causa chia ell nun eira otar co ün nöball da la Sfezia, et ngiva tn[i]ou bgier main dalls fillgs dalls raigs. Alexandar pero, perchie chi’ell havaiva la figllia dall raig da Egipta, et eir per sias grandas virtüts, ngiva stima. Mo quaist Alexandar eira uschea bell da vista et sumgiaiva Ludovich uschea fich, chia üngiün nun haves savia far difarentzchia l ün our da l otar. Mo Alexandar quell eira pa pü gross, co nun eira Ludavick [f. 45b]. Ma Alexandar havaiva quella gratia, chia ell portaiva la spaisa dall raig et a sia figllia. Quella gratia üngiün nun ha hagiou in tuot il reginam dall raig. Et mataiva sü vin al raig sco eir alla figllia dall raig. Mo siand chia ün di Alexandar nun ha hagiou peida da purter la spaisa alla figllia dall raig et ha tramis Ludovich in siou pee, ella ha cuntschiou, chia nun eira Alexandar, gio da seis costüms. Et ella l ha uschea dumanda: „Chiar juvan, dsche m, chi chia saias.“Mo ell ha raspondiou uschea: „Gratiusa juvna, eug sun ün fillg nöball dalla Sfezia et da voss bab, lg raig, sun sarvitur.“Ella ha raspondiou: „Vus des[s]as bain es[s]ar legiar!“Et ais ella allveda sü avaunt ell, lg ha revariou. Mo ell l’ha uschea bain ingratieda et ais iou [p. 7 modifica] davent et ais darchieu ng(ü)[i]ou tar lg raig. Qua hall chiata Alexandar, il qual eira infingia ng[i]ou tar lg raig. In aque s hall fat davent Ludovich dall raig, aunz co chi ngis usta vi maisa. S ha Ludovich atara gio et mis in sia lett, et veziand aque, Alexandar s ho inacurschiou, co lg fat eira, et giet tar ell et dschet: „O miou chier Ludovich, di m a mi, chi chi t maunchia“. Mo quaist, pers via, ha dit cun üna vusch da mort: „O mee pouvret, a mi am fo uschea mall, chia eug stöllg morir et nun ais üngiün metz da m agiüdar,“Alexandar ill dumandet ad ell: „Ing[i]ua a(d)[t] fa lg pü mall? Mo ell ha raspondiou: „Il cour am fa lg plü mall“. Alexandar ariaiva et dis: „Eug se bain, per chie at fa mall. Tü asch purta la spaisa alla figlia dallg raig et ella t ha pllaia uschea fermamaing con sia bellteza.“Ludovich ha respondiou: „Ingiün me [f. 46a] nun havess pudia cugnuoschar pllü bain mia mallatia co tü, sco tü hasch dit Mo üngiün metz nun eis da m agiüdar, co la mort et sco ün pouvar eistar morir. Mo eir miou cour vain eir a m ngir tagllia in tocks et ngir fat üna fin cun mia vitta“. Ludovich dis ad Alexandar: „Scha tü nun vaintsch a mai bot in sucuors, schi stou eug bot morir!“Alexandar dis: „Schi daporta t da hom, schi t völlg per [ts]chert giüdar.“Et ais dallunga iou sün la platza et ha cumpra ün fatzöll pllain de perllas et diamants, rachiama con da tuotas sorts culluors, chia ün sumgiaunt da quells nu s pudaiva chiatar üngiün. Et l ha parta et dat alla figlia dall raig cun dir in tall mödt: „Nöblla principessa, quaist grond praschaint dun eug a vus. Na chi’all saia deng, chia vuss l artschaivas, vos[s]a persuna, ne chia eug l haia cumpra per mia causa, ma per causa da quell juvan, lg quall vuss vais viss et quall vuss llg havais fariou usche fich, chi’ell giascha amalla da mort, et scha vuss nun lg sucuris, schi stou ell hotz morir, et scha ell moura per la pllaia, chia vuss lg havais dat, schi havais fat et fais ün grond puchia et nun pudais spatar vantüra.“Mo ella ha pigllia lg cram[a]ig et ha respondiou: „Ô Alexandar, tü nun des[s]ast giavüschar que per dignitet da cavallier, la qualla tü hast. Guarda chia tü nun giavüs[ch]ast pü da quellas chios[s]as suot paina la vitta!“— Alexandar ha fat revarenzchias et ais iou davent et ais turna tar Ludovich et ha dit ad ell: „Saiast [c]ufurta, perchie chia d - he chiata la masdina per tia mallatia“. Ais darchieu iou Alexandar et ha darchieu cumpra ün cramaig, lönch plü custaivall co l’ottar. [f. 46b] Ais turna et l ha prasanta ad ell[a] principes[s]a. Ella s ha smürav[g]ll[i]eda da que cramaig et ha dumanda ad ell: „A noma da chi am dasch quist?“Et ell ha raspondiou: „A noma da Ludovich.“Ella s ha arianteda et ha dit: „Chiar Alexandar! perchie nun guardast da drizer oura ills fats per te, aunts co per otars?“„El ais miou bun amich et cumpaing, ma per ün bun amich as asto mettar na [p. 8 modifica] sollum que, ma la vitta sves[s]a. Ella s ha smüravglliada(a) da quaist, perchie ella haves vulliou gugient Alexandar. Ma ella ha inparo dit: „Alexandar, guarda chia tü nun giãvüs[ch]a[s]ch pü quellas chios[s]as!“Alexandar ha cumpra ill ters cramaig, et con la belltteza da quell ha ell cramagia ill cour da la principes[s]a. Ell ha darchieu dumanda, chie chia ella as havaiva impis[s]eda, scha ella saia aunchia stabla in siou parair. „Que bun Ludovich, ün tell breff cavallier, chi havais fariou et maza, chi’ell vegna zainza misericordia per la vita! S inpis[s]ai bain, chie chia fais, chia nun ais üna pitschna chiaus[s]a a matzar ün tall cavallier sc(h)o quell ais.“Ella s ha darchieu smüravgllieda, perchie chi’ell nun l ha dumanda per see. Ha ella araspondiou: „Alexandar volles[s]ast givü[s]char quella chios[s]a per tee, schi nun haves[s]ast da giavüschar, dimparse da cumandar.“Ell ha dit que: „Chi ais per me, ais eir per miou cumpaing“. Uschea ha ella lascha ir bain a cour et ha dat licentia, chia Ludovich pos[s]a ir tar ella. Uschea ha Alexandar lascha a savair las chios[s]as a Ludovich, ill quall ha be par[i]ou, chi’ell saia asdasda our dal sömi et eir[a] mellsaun. Et l’otra nott ngitall tar ella tenor sia vögllia, et que ais dvanta quella amur tauntar els tenor [f. 47a] lur vögllias et giavüsch. Et giaiva uschea suentz tar ella, infina chia lgs cavalliers quells haun incorts. Per que s haun mis insemball et haun dit, chia ll vögllian chiürar sü d nott et lg vögllian amazar. Quella chios[s]a ais gnida a savair ad Alexandar. Mo Alexandar ho dit, chi’ell vögllia ir cun Ludovich et cumbatar par ell, perchie tuots lg (d)[t]maivan. Et haun tmiou, perchie Alexandar quell eira ill pü ferm, scha l eira da la far oura cun las armas. In que ais ng[i]ou tramis da Egipto üna chiarta ad Alexandar, ill raig, chia siou sör saia mort, chi’ell des ir e pigllier aint a maun ill reginam et curuna. Uschea ais el conpar[i]ou avaunt lg raig et ha dit: „Ô gratius sig. et princip, eug giavüsch licentia, chia pos[s]a ir in Egipto.“Mo lg raig ha rasspondiou: „Que am ais sgiür granda dolur. Ma per l’amur chi’eu ha versa te, schi nun a(d)[t] völlg eug impadir üna tella hunur et ütall da surv[g]nir et congiüstar. Va dimena, miou fillg, in sientia, sco tü hest scumanza, schi vaintsch ad havair ün reginam paschaivall.“Et in que chia Alexandar ais ariva in Egipta, schi ais Ludovicus ng[i]ou achiüsa avaunt lg raig dalla Persia, chi’ell haia dormiou con sia figllia, perchie ells savaivan, chia Alexandar nun lg pudaiva giüdar. Lg raig ha(i) fat clamar Ludovicus avaunt ell et l ha dumanda dalla chios[s]a, chi’ell ngiva achiüsa. Mo Ludovich s ha dall fat uschea bain saviou s-chiüser, chia lg raig ha tuot crett ad ell [f. 47b]. Haun seis inamits tn[i]ou airi, infina chia ell ha stuviou inprum(i)[e]tar da la far oura cun las armas. Ludovich savaiva bain, chi’ell havaiva üna noscha contientia et chia ell [p. 9 modifica] nun as pudaiva salvar la vitta, et per que ais ell sa(t) smariou, nun ha imparo lascha cugnuoschar da üngiün. Ha uschea dallungia ordina, chia ll vegnan por(d)[t]adas chiartas, sco chia las ngis[s]an tramis[s]as da seis paiais, con dir, chi’ell stögllia dallungua es[s]ar in seis paiais, chia seis bap saia amallo. Uschea ais ell compariou avaun[t] lg raig et ha giavüscha licentia dad ir dalungia. Et lg raig l ha dat licentia, ma con quaist paick, chia in 3 eivnas saiall aco tar el. Uschea ais Ludovich im pres[sch]a ngiou davent et ais ng[i]ou in Egipto tar Alexandar, lg araig, et lg ha lascha a savair tuot ill fat, et ha dit, chi’ell stögllia ngir a cunbatar per ell. Ma be in quell medem di, chia lg raig havaiva ordina da cumbatar, schi havaiva eir Alexandar ordina las nozas da far. Alexandar ha ditt: „Eug nun se, co nuss vögllians far, chia lg fat nun vegna apallais, perchie, scha las nozas vegnan intardedas, schi vain il fat a savair, et scha tü stousch cumbatar, schi vainst sainza fall tü a ngir per tia vitta.“Uschea h[a]une ells ordina da baratar persunas, que ais, chia Ludovich stes in Egipto et fes las notzas, et chia Alexandar giess in la Persia a cumbatar. Perchie, sc(h)o nus havains ditt süsura, chia ells as sumgiaivan da persunas giüst l ün sco l otar. S haun uschea spartious. Alexandar ais ariva in la Persia [f. 48a] bee sün lg di termina et ais compariou avaunt lg raig et ha ditt, chi’ell saia alo suaintar sia impromis[s]iun, et scha l ais qualchie persuna, chi s(a)ia bain et hunur lg vögllian privar, schi chia des[s]an ngir avaunt et la far oura con la spada, s(ch)o chia d eira ordina. Sü sura ha lg raig raspondiou: „Huos[s]a cugnuosch eug, chia Ludovich ais ün braf guarer“. Et l otar di haune dallungua stuviou comparair seis inamits. Et cun lg prüm cuollp, chi’ell ha trat, hall büta et tagllia davent trais teistas, et tuots haun dit, chi Ludovicus saia inozaint. Co ais (h)lura Alexandar antro tar la figllia dall raig et ha lascha a savair ad ella tuot il fatt, co chi pas[s]aiva. Et ell ha allura dallungia partiou per ir in Egipta. Et dintaunt ha Ludovich fat las nozas con la figllia dall raig da Egipto, chi üngiün nun ha saviou otar, co chi saia lg raig Alexandar. Et in que ais arivo Alexandar in Egipto et ha tschantscha con Ludovich, et Ludovich ha ditt, chi el haia da contin hagiou üna speda trauntar ell et sia spusa in lett. Que ha zuond displaschiou a Alexandar. Ais dimena uschea Ludovich turna in la Persia. Mo la saira ha la raina, duona da Alexandar, dumanda, perchie chi’ell nun meta darchio la speda intrauntar ells. Mo Alexandar ais sustat dalla dumanda dalla raina et ha respondiou, chi’ell haia fat que per tschertas chios[s]as, las quall(a)as ella, per allura, nun sto savair, et chia qui zieva la dschara. Et sün aque la raina [s ha] gritantada et ha cumanza ad amar ün cunt dall raginam et havair in ödi Alexandar. Ella ha ordina, chi lg cunt vegna tar ella, [p. 10 modifica] et haun ordina da tus-chiantar Alexandar, ill chie in terma da trais dits ais dvanta. [f. 48b.] Et siond Alexandar tüs-chianta, ha ell tscharchia masdinas, las quallas l haun dellibara dall tös[s]y. Ma illg tös[s]y ais paro stat taunt ferm, chi ha causa uschea üna sgrys[ch]usa allvrusia ad Alexandar, dalla qualla üngiün nun l ha pudiou guarir. Mo siand ell alvrus, l haune lgs subgiets s-chiatscha dall reginam et dalla curuna. Alexandar, ell privo dall areginam, ais ell iou versa la Persia. Et la ragina, sia duona steda, ha piglia lg cunt, et haun fatt nozas cun granda algretia. Alexandar eira alura pü misar, co chi’ell me füss stat, et ha cumanza a pllaundschar da sia fortüna, chi da ell eira steda uschea contredgia. Ell s ha impis[s]a, chi’ell vöglia ir avaunt lg raig Ludovich dalla Persia, perchie dintaunt que eira dvanta in Egipta, eira mort Siruss, raig dalla Persia, et Ludovichus havaiva spusa sia figllia et eira costituiou raig dalla Persia et regnaiva cun grond[a] pumpa. Alexandar eira fich amalla, Banduna dalla sandat et dalla fortüna, ais ariva in la Persia et ais ng[i]ou suot lg pllatz regiell et ha pichia, et lg portner ha dumanda, chi chi’ell saia. Et ell ha dit: „Ün pouvar amalla, chi t arova in anamur1 da Diou et per l’amur dall grand raig Alexandar da Egipta, chia tü m las[ch]ast ngir aint. Et ell ais jou et ha lascha a savair all raig que chi’el lg vaiva giavüscha. Et lg raig ha ditt: „Dimena chi’ell arouva in amur da Diou et chi’ell manzuna lg raig Alexandar, schi va et da ll chi allmoussna chi ell (chi ell) dumanda et giavüscha. Et ell ais iou et ha dumanda, chie allmous[n]a chi’ell giavüscha per l’amur dall grand raig Alexandar da Egipta. Mo ell ha ditt: „Eug giavüsch, per amur [f. 49a] dall grand raig Alexandar da Egipta, da antrer in lg platz.“Ill chie l ais concess. Siand ell antra in lg platz, schi ha all dit all portner: „Va et di all raig Ludovicus, chi’eu sun ün pouvar alvrus, sco tü vetzasch, et chia eug giavüsch per mur dall raig Alexandar in Egipto, chi’ell am deta da sia vin, oura da sia taza ragiella, da baivar.“Il qual ha pariou adastra(m)[un]i al portner et all raig. Ha paro ditt: „Per amur dall raig Alexandar völg eir fer que, et aunchia pllü.“L ha dat ill vin et la taza regiella. Alexandar l ha piglliada in maun con tuota civilltatt, chia tuots s haun instupits, et l ha bavida oura et ha mis gio in lg fuond da quell[a] taza metz ün unee d orr, ill quall chi’ell havaiva partti cun Ludovicus, ill raig, et ha dit: „Va et, in amur da Alexandar, da quaist all raig Ludovick.“Ludovick, haviand viss all anee, ha ell bragi dad ota vusch, perchie ll ha ditt: „U vairamaing chia Alexandar ais mort, u chia ll sta zuond mall!“Et ais curi our tar ell et ha ditt: „Eug a(d)[t] scungiür a tai per tia vitt[a], [p. 11 modifica] chia tü am diasch a mai, dinondar tü vaints et inondar chi tü aiasch quaist anee.“Et el ha raspondiou: „Qaist anee ha eug arfschiou da Ludovick, raig dalla Persia, cur chi’eu am he sparti dad ell, et eug sun Alexandar, il raig dalla Egipto.“Ludovicus l ha branclla et bütscha et ha ditt et dumanda, co chi’ell saia ng[i]ou in que pouvar stadi. Et ell ha raspondiou, chi per sia causa, chi’ell havaiva mis quella speda trauntar ell et sia duona. „Schi m ha ella tüs-chianta et tras quel tös[s]i sun eug ngiou allvrus, sc(h)o tü vetzasch. Et m haun s-chiatscha dall raginam, et la ragina ha pigllia ün otar cunt.“Ludovick ha crida cun ell et ha dit, chi’ell giaia in üna chiambra. [f. 49b.] Dintaunt vöglli[all] trametar pillgs meidis, ills melldars da tuot lg paiais, ills qualls sun dallungua ng[i]ous et haun guarda ill saung da Alexandar, et haun tuots ditt, chia saia inpos[s]iball da ll giüdar. Co h[a]une ells crida tuotts duos. Mo in la not aisa ng[i]ou üna vusch ad Alexandar, chia Ludovick haia fillgs. Scha ell ngis a lls mazar cun siou egian maun et pigllier ill saunck in ün batschillg et lg lavar con tu[o]t, schi ngis ell a guarir et ngir saun. Mo Alexandar nun ha vulliou dir ünguotta. Et in aque ha darchieu aruo Ludovick a Diou, chi’ell vögllia guarir Alexandar. Et üna vusch ha raspondiou ad el, chia Alexandar sapchia ün metz da s guarir; chi’ell dumanda ad ell. Sü sura ais dallungua iou Ludovick tar Allexandar et ha dumanda ad ell, perchie chi’ell nun dia ill (n)[m]etz. Mo Alexandar ha dit: „Quee nun ais metz da far“. [Ludovick] ha taunt dumanda, infina chi’ell ha ditt sco süzura. Sü sura ais dallungia iou Ludovick tar sias tschinch fillgs, et ills ha avrit üna avaina, et ha pigllia et ha lava Alexandar cun lg saung. Et Alexandar ais dallungia ng[i]ou nett sco peravaunt. Siand ell stat nett, s haune alegrros. Et Ludovick ha dit: „Va huos[s]a oura dalla citet et trametta, chia tü vegnast, et eug völlg trametar üna granda cuort per tee, et ve in mia pllatz et gioda miou reginam cun me.“Et uschea ais iou davend Alexandar, et l otar di lg hall mno in siou pallaz cun üna granda pumpa. Et la ragina s ha algreda fich dalla vnüda da Alexandar. Il raig Ludovich ha dumanda alla regina, sch’ella havess viss quell alvrus, chi ais stat in lg pallatz, et ella ha ditt: „Schi, [f. 50a] la pü trida persuna ma nun he eug vis plü.“Mo ell dschet: „Scha Alexandar füss sco quell, et chia tü lg pudes[s]ast guarir et giüdar noma con una sulla chios[s]a, il vulles[s]ast giüder?“Mo ella ha ditt: „Schi.“Et ell diss: „Scha tü haves[s]ast eir da metar ill saung da noss tschinck fillgs?“Mo ella diss: „Sch’eu havess desch fillgs, et chia eug cun lur saunch pudess guarir Alexandar, schi völlg eug far!“„Guarda, mia raigina, Alexandar eira per nossa causa in ün trit stadi, et eug, per lg agiüdar our da quell, he matzoo noss tschinch fillgs et l he netagio dalla allvrusia“ [p. 12 modifica]

Mo haviand udieu la raigina que, l aisa ng[i]ou mall. Mo Alexandar ha ditt: „Nun tmair! Va in la chiambra tar teis infaunts.“Et ells haun (d)[t]mü da chiatar tuots ils infaunts morts. Ma a sun ious aint et haun chiata, inua chia Ludovich havaiva avri las avainas, sc(h)o botetas d aur sün lgs infaunts, et giuvaiven in la chiambra. Co aisa stat üna granda algretia, haun fatt ün pest grand. Co ha Alexandar et Ludovicus fat cus[s]allg, que chia vögllian far. „Gioda cun me miou regiuam, sco tü fuos[s]as mias frar.“Mo Alexandar ha ditt: „Na, que nun ais fat da raig, ne a ti ne a mi. Ma nuss vulains metar inssemball üna armeda da pövall et vullains combatar contra ell.“Et in trais dits haune mis insemball üna granda armada et sun ious incuntær illg raig da Egipto. Ill raig ais sto smoart, et haun dallumgia cumanza a cumbatar. Alexandar ha obtnn[i]ou la vitorgia et ha tuot pigllio aint ill pajais. Ha fat parschun all raig et alla ragina. Tuot ill pövall ais dallungia ng[i]ou avaun[t] Alexandar [f. 50b] et haun cufas[s]a, chia haian hagiou mella vitt[a] dalla disgratia, chi l eira inscuntra, et chia ells gogient ill acetan per raig. Et haun dallungua giüra suot ell. Mo ell ha fat cllamar la ragina et lg raig et ha dumanda ad ells, chie ocasiun chia havaivan da ll s-chia[ts]char dall reginam, et perchie chi’ella lg haia tus-chianta. Mo ells nun haun savia, chi lg raspuonder otar, co la ragina ha rua per grattia, sollum chi’ella possa rastar in vita. Mo Alexandar ha ariou. Alexandar ha dallungua fat ardar ill raig et apichiar la teista. Et la ragina hall fatt mettar in parschun ün temp, et ha pigllia la sour da Ludovicus per duona. Et ha hagiou ill reginam, sco el ha vulliou. Qua s ha el impis[s]a, chi’ell vögllia ir tar sias bap, ill quall eira ün princip suot siou reginam. Schi holl tramis ün mess tar ell, chia lg raig giavüscha quella gratia da giantar con ell ün di in sia chiasa. Ill quall s ha fich allegra et ha ditt con sia mugllieir: „Guarda, chi granda gratia chia nuss havains, chia lg raig quell voull giantar con nuss. Quella gratia nun dvainta ad ingiün princip dall reginam; nus stuains pinar da ll far granda cortaschia.“La damaun ais ng[i]ou lg raig con ün grand sequit da pövall. Co havaiva pina ill bap per lg dar ova - mauns all raig et la mamma da ten(g)[dsch]er ill süamauns ad ell, suaintar chi’ell havaiva ditt, chia ll utsche daiva ad incller. [f. 51a] Mo Alexandar ha ariou et ha ditt: „Huossa ais lg u[tsc]he (ill utsche) sün la fneistra.“Alexandar ha ariou et ha ditt: „Eug nun völlg, chia tü am detasch ova - mauns et chia tia duona am detta süamauns“et ha fatt ngir naun ün da seis sarvituors. Et alura s haune santats a maisa, et el ha fatt schantar sias bap et sia mamma spera ell. Et haun gianta et ell ha ditt: „Eug stöllg tschantscher ün pllett con vuss sur üna vart. Et ills ha manatts sur üna vart in [p. 13 modifica]üna chiambra et ha dumanda ad ells: „Havais üngiüns uffaunts?“Mo ell ha raspondiou al raig: „Nuss nun havains üngiüns inffaunts, chi tt pos[s]an servir, ma nus a(d)[t] vollains sarvir con tuott noss savair et pudair.“Mo ell dis: „Ma eug d - he udia a dir, chia havaivas infaunts (infaunts) et chia havaivas ün fillg, ill quall havaiva zuond bain stüdia.“Mo ell dis: „Nus havaivans que fillg, mo l ais mortt.“Et ell diss: „Schi da chie mort ais ell mortt?“Mo ell diss: „All ais mort dad üna malatya.“Mo ell diss: „Guar[d]e bain que chia tschantschais, perchie, scha eug ngis a pruver, chia ll füss mort da quallchie otra mortt, schi ngiss vuss a ngir chiastios greivamaing.“Mo ells sun stats smorts, chi’ell tnaiva usche airy, et s intmaivan, chi’ell savess qualchios[s]a. Qua s ha la duona mis[s]a a cridar et ha dit: „Raig drouva cun nuss misericordia, nus havaivans ün fillg, ill qual ans ha gritantats, et nus ill havains tramis davent in grita, et (d)[t]mains avuonda, chi’ell saia mortt sün lg mar.“Et ell dis: „In chie barchia ais ell iou davent? [f. 51b.] Guardai bain, chi’eu völlg savair novas da que ufaunt.“Mo ells nu sus-chietan cufas[s]ar plü inavaunt la vardat. Co ha Alexandar, ill raig, dit: „Eug see tuott il fat, co chia vuss havais [h]andllagio. S allgurdais, chia ill utsche [ha] dit uschea, (mo) [co?] chia vuss ngivass a ll stuvair dar au[a] a voss fillg, et per que ill havais stanschanta in lg mar. Nun daivas vuss pü bott s allagrar, chi’ell ngiva a ngir graunt, et tscharchier da tegner sü sia grandezza? Et per que marittais vus ün grand chiastiamaint. Tscheartt, vus ngiss ad havair

voas[s]as peiass pinedas.“Mo ells cun grandas
larmas haun aruvo per pardun. Mo el
ais iou et ais munta a chiavalg et
ais iou davent in granda gritta.
Mo els sun arasttos smorts. Haun
tramis ad el zieva grands dungs et
praschaints. Mo ell nun
ills ha vullious artschaivar,
ne s der da
cugnuoschar ünguotta
da(tt)[d] essar lur
infaunt.
Finiss. Amen.

  1. in an amur (in in amore).