Un cathechismus
 |
Questo testo è completo, ma ancora da rileggere. | |
| ◄ | Brefs | Vna cuorta et christiauna Fvorma | ► |
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
IOANNES PLANTA.
Vn cvort nvzaivel e bsognius Cathechismus tres Ioannem Plantam, Squitschô in Puschlæf, tres Cornelium, et Anthonium Landuolphs. 1582.
| [p. 3] | ALG NOEBBEL, SABBI, |
valurus, & hūdro Cumœen d'Egnadina
Zura, auuoira Ioannes Planta
da Samedan minister da la Baselgia
da Iesu Christi, da dieu Pædar gratzchia,
pesch, misericorgia, & piglier
tiers in sia cugnioschyntscha, tres
nuos spandredar, & Segnier
Iesum Christum,
Amen.
SCha me la vaira fe ais steda persequiteda, scha me la baselgia da Christi ais steda durmanteda, scha me ho fat bsœng brichia dick à la giuuentüna, ma eir à la vilgdüna, da cugnioschar Dieu, scha me ais sto maungiel da saluer buna regla in la Baselgia christiauna, cun bun custüms, Nœbbels, sabbis, & hundros S'gniuors, schi ais huossa ilg tymp. Parche nus vezain, cū quanta tyrãnia, la varded da nuos segnier & saluedar Iesu Christi in seis fideils vegnia pasciuneda: nus cuntschain [p. 4] cun quaunta negligētia, paiurezza, è liutschdet, chia la Baselgia da Christi aint ilg p'chio sto agiaschanteda: Et ais cupetz appalais, quaunta pochia cugnioscyntscha, raspet è reuerētia da Dieu, è da sieu. S. plæd, saia intraunter l'g pœuel arischeda. Et aquaist, chi ais l'g dobbal da plauntschar, cun quaunt poig stüdi è diligētia, chi la giuuentüna, ils artichiels da nuossa cretta, cun sauair & inclijr l'g Bab nuos, la cradinscha, l's dysch cummandamaints, bun custums, & vaira temma da Dieu, vegnia infurmeda, chi nun vaia? Schi in tal mœd, chia nus nun n's pudain dubitter, chia las prophetias, chi haun ourauaunt da quaist dauous priuulus tymps prophetizo, saian auaunt maun. Par l'g quel la diuina vandetta, cun diminchia sort perchias via nus s'ho alchuin tymps manifesteda, saia in sguardins ù guerras, saia in chalastrias, ù fams, saia in malatias ù flagels, ne eis aunchia abunieda [p. 5] schi ais priual grand innua chia nus, tres tal vischdöz nuns aschdaschdain, in gratzchia dalg Segniar cun vaira fidaunza tres Iesum Christum n's büttain nuos dapurtamaint proceder, custüms, taunt giuuens, cho vylgs, seguond l'g pled Dieu reformain, chia Dieu vegnia à stēdar oura sieu bastun, cun l'g quæl ch'el n's batta, metta in fraschellas, s'cho l'ho eir fatt cun sieu egien pœuel da Israel. L'g quæl tuot par debit da mieu vffici, cū dœli pissand, schi nū he eau pudieu mãchier, brichia dick sun la chiansla cun pradgier, ma eir gio da la chiansla cun scriuer, da der auis, & causa ad ün, & à schodün, das aschdaschder sü dalg sœn, nuossas vittas da d'imgiurer, la giuuentüna, & vylgdüna, in fats da nuossa creta da d'infurmer, par nuotta chia l'ira da Dieu vegnia pascheda, seis S. Nom in nus saia sãtifichio, & sieu seinc Araginam vegnia in nus, da bain in mylg, adampchio. He dimena [p. 6] scrit, & mis gio vn Catechismum in nuos languaig, brichia grand, impero chi taintscha lontsch, scho quel chi cuntain la flur, l'g züich, & la sustaunza da tuota nuossa cretta. Par nuotta dimena chel taunt plü chiöntsch vegnia imprains, & t'gnieu adimaint, schi he eau eir saluo tal mœd, & regla da scriuer, chia tuot aque, chi vain cūtgnieu in nuos Catechismo, he eau ardüt in duos puoings generels. L'g prum ais dauard la cugnioschyntscha da dieu. L'g seguond ais dauard la cugnioschyntscha dalg hom. Aint il'g prüm, hæ eau ardüt tuot aque chi n's fo bsöng da cugniuoscher dieu: E saia in spetiel da Dieu Pedar, da Dieu Filg & da Dieu Spiert Seinck: V saia in generel de la natura, proprieted, operatiū, & guuern da Dieu, & aque tuot he eau piglio, our dals artichels da nuossa cretta intaunt sco els cun fundamaint da la scritüra, senchia baun pudieu aliüer. Aint l'g seguōd [p. 7] puoincg he eau amusso che l'g hom saia, tres che metz ch'el s'possa cugnioscher, cho & iñua ch'el des tscherchier agiüd, cū che mœd, & fuorma ch'el ilg des aspater, & guarder gniand: E d'vantiant l'g ün, tres la letscha, l'g oter, tres la comœna oratiū, l'g tertz tres üna vaira fè in Christū Iesum, schi he eau daclaro tuots treis puoings, sun l'g plü cuort, cho pusibel eis sto. E siand chia tres üna vaira fè, la Baselgia da Christi vain inplanteda, schi he eau eir faflo, dals sacramaints, & vissibbels sagiels, sco sun l'g battaisem, è la tschaina dalg Segnier, tres els quels ch'ella vain dischfarynschieda our d'otras cumpagnias, taunt inauaunt sco eau he pudieu giudichier, chia fatscha bsöng, ad inmünchia fideil Christiaun, da sauair, è cun aque he eau fat fin. Mo via dimena nœbbels, sabbis, hunuraiuels S'gniors, siand l'üsaunza da vylg inno steda, da dedicher, ù scriuer tiers cudasch, chi vegnian [p. 8] laschos oura da nœf, à Princips, Signiuors, homēs grãds, & glieud innauaunt, & aquo tres lur nomnaunza, araser oura, fer granda, & immortela: schi voul appussaiuelmaing ilg dauaira purter, ch'eir eau zieua quella üsaunza chiamina et viua. Eau se bain chia sun culpaunt, ad ün & à scodün, pero plü darchio als domestis, è cun tuot schi nun se eau dedichier, scriuer tiers, ne duner aquaista mia lauur ad oters, cho à vus hunuraiuels S'gniuors, da nuos hūdro Comœn sur Puntota, sün tal spraunza chia quo tres, Dieu saia glorifichio, l'g salüd da nuossas huormas tscherchio, & l'g nom da nuos hundro Cumœn cun perpetuel'hunur arguardo. Pertaunt schi vœlg eau aruuer ün hundraiuel Comœn generalmaing, ch'el nun s'vœglia schdagnier, ne lascher ir adimpermais ūn tal pitschen praschaint: ne ir quel tres pregiudici saia da la persuna, ù eir inuilgia dals duns da Dieu, cun [p. 9] damner: dimperse, cun giudici lyr, è cun ratschun giudichier, schi vain el adachiater chiosas seinchias, diuinas, & bsügniusas, las quelas ch'el nun haues forza tscherchio. Intraūter tuot oters schi arcumãd eau quaist cudaschet à vus frars, ministers, et pastuors da la baselgia da Christi, chia vus l'g tegnias auaūt à vuossas nuorzettas, & cun fidelted, in aquel las infuormas, tsieua l'g cūmandamaint da Dieu, & üsaunza fatta, & adrizeda da ün hundro Comœn. Milg innauaunt, schi vœlg eau eir aruuer üna hundraiula superiorited ch'ella tsieua quel madyschē aschãtamaint, vœglia der bratsch, & agiüd, chia tal seincg exercici, vegnia à lod da Dieu, è salüd da nuossas huormas, in nuossas baselgias adruo. Purter l'g dauaira vouleir, chia scodün bap, et mamma s'vœglian tegniar a lò'ncutar da d'amuser, ù fer amuser lur infaunts, ch'els da pitschen in sü s'infeitan, cū simel clinœt spirituel, [p. 10] accio che saian trats in temma da Dieu, & hunur dalg muond. L'g sügiauntamaing schi porta l'g debit dalg vuos vfici, dauns tuots chi hauais aint à maun la giuuantüna, da damusser brichia dick in lyr, scriuer ù sabbientscha mundauna, ma eir taūt plü tal diuina philosophia, chi ais la vaira cognioschyntscha da chiosas diuinas, & mundaunas & pertaunt schi s'arou eau, & auis, da nus spargnier ün tal nœbbel sagielg, da squitscher sün la noua à lãmatscha ira, que ais la memœrgia da la giuuētüna. Sün l'g plü dauous schi vœlg eau hauair arcommando ad iminchiün in spetiel, à quaista seinchia, nuzaiula perletta, quella da tigner auaunt œlgs, in lœ da vaunas pareulas, tristas manzœgni[a]s, ù otras vœdas nouellas, chi pudessã gnir adrouedas, in quella das daletter: schi va in imünchin a quondar oura, à pudair imprendar la sustaunza da tuot aque chi importa l'g lod da la glœrgia [p. 11] da Dieu, & l'g salüd da nuossas huormas. Alotiers n's cumparta Dieu agiüd, gratia, & spiert, tres Iesum Christum nuos signer, & spandredar, Amen.
Deda à Samedan à di. VIII.
dalg mais Jenuary,
ilg Ann. 1582.
[p. 12] LG FUNDAMAINT da tuotta la scrittüra senchia, via che sto ell?
Via duos chiosas principelmaing: Via la cugnoschynscha da Dieu, & dalg hom.
Che ais dimena Dieu?
Dieu ais l'g craiædar, & principi, da tuottas creatüras, üna funtauna da tuottas buntæds & tuottas chioses chie buntæd, ch'ellas haun, artschaiuan da quella.
Co vain el annumno in la scrittüra seinchia?
E nun ais üngiün nom, in aquaist muondt, l'g quæl chi puossa intyramaing limitær da diuina Maiestæd da Dieu, quæla chi ais sainza fin.
Schi par che dimena l'g annomna la scrittüra seinchia in blierras guisas, scho ilg ais Jehouah, Schaday, El, Hu, Dieu da Abraham, Isaac, Jacob, e cun oters plüs?
Brichia chia tal noms, possan comprehendar la diuina Maiestæd da Dieu: Ma chia tres tals, sia virtüd, in taunt scho als fidels fo bsœng, saia cuntschida.
[p. 13] Quaunt sun è dimena Deis?
Elg es ün sul Dieu, scho el disch sues in Deuteronomion. 6. cap: Hoda Israel; l'g Signer teis Deis, quel ais ün sul Dieu.
Siand ün sul Dieu, par che s'annōna Dieu Pædar, Dieu, Filg, Dieu Spiert seinc: vain forza Dieu partieu in parts?
Na perche siand ün sul Dieu, schi nun uain el in togs: dimperse rumagnia intyr, bain dyschfarynzchio in trais persunas, sco sun: Dieu Pædar, Dieu Filg, Dieu Seinc Spiert, quo tras uain anumuo la sainchia Trinitæd, trais persunas in ün Dieu, & ün Dieu in trais persunas.
Quæla ais dimena da quellas la plü pusaunta?
E sun inguelas d'gluœrgia, pusaunza, diuinitæd, & maiestæd, insemel ün uair Dieu, impertscho d'proprietæd, dischfarinschiedas, nun spartidas, nun maschdedas.
Co prouas tü, che saia ün Dieu, & trais persunas?
Matthæi. 3. cap. gniand Christus battagio, schi uezetane l'g Spiert Seinc, in fuorma d'üna colūba, gniand gio tschil sur ilg Filg, & odan Dieu Pædar clamãd: Aquaist ais meis chier filg, aint [p. 14] ilg quæl eau hæ ün bun cumplaschair. Matth: ils. 28. disch Christus: Izen, & battagio in nom dalg Pædar, dalg Filg, & Seinc Spiert, à que ais l'g nom da Dieu.
Pudest der à mi qual sumaglia, our d'chioses mūdaunas, chi amusas l'g sacret da la sainchia Trinited?
E nun ais üngiüna chiosa in aquaist muond, chi possa zuond gnir cungualæda, al'g sacret da la sainchia Trinitæd: impero per succuorrer à nossa frastlezza, in qual guisa, schi saia l'g Sulailg ün exaimpel.
In che guisa aque?
In l'g Sulailg eis ün Sülailg, & impero trais uirtüdaiulas chiosas, dischfarinzchedas d'natüra & nun spartidas.
Quælas?
Elg eis la Burella dal’g Sulailg, la splandur, & la chialur.
Schi managias tü chia scho ilg Sulailg sun trais virtudaiulas chiosas, & inmünchia chiosa cun sia eigna operatiun: impertscho trais, vn Sulailg nun spartaiuel: Vschia eir per tal guisa vigna do ad inclyr l’g sacret da la S. Trinitæd, trais persunas, & ün Dieu?