Stóries e chiánties ladines/XXII
 |
Questo testo è incompleto. | |
| ◄ | XXI | Glossario | ► |
XXII. La Marmolada.
Zacan l viandant, kĕ da Chiaorí gī a Faša,
In traversan dĕ Fedáia l jů, lasciava
Da la pért ciampa n bèl gran bòsc da dascia;
Sůra l bósc sů del lonc bèl sĕ slargiava,
Cercenada bëgn óres sīs con fascia,
Tan lonč e lérc kĕ lʼ oedl odṓ e chiarava,
Dĕ bī granʼ cīrz e pëč con bèla odlina,
Na mont dĕ bèl bestiam rica e dĕ poína.
I pra, kʼ inviā a lʼ aldagn fantʼ e fancèles,
La gran ligrëza jonta a la belëza
Dĕ les asvéltes tiradụmz fedèles,
Lapró dʼ i fantʼ con këstes la finëza
Servī dʼ aomënt sůn këles montigèles
A lʼ armonía scèc a la gran rikëza
Dĕ la natůra, kĕ, dĕ bonté plëna,
Fageṓ scèc mīl důcia per důtʼ la cëna.
Da sëra adụm per sólit sʼ abinaven
Dṓ l rī e gran laúr tĕ val strënta chiaşòta,
Plëna dĕ fụm ‒ per kël nĕ sʼ invarciaven ‒,
Sĕ la contā o sonā con val palòta
La terdéca; chianté gonót chiantaven,
Šʼ ël indʼletā, o sonā val fana ròta;
Datrai contaven stóries spaventòşes,
Cīs šʼ ël fóva tel tlap ëles stofòşes.
Pichiè kĕ dĕ Penía n jon destorbava
Gonót lʼ ůnion e compagnia abinada
Con val bůrta matada, kʼ it nia nʼ ava,
Con atʼ, kĕ mal sta a gënt bëgn costemada,
Con paróles sbochiades, kĕ dorava
Ingiért la gënt stimada ed onorada,
Con manīres e bůrtes e salvares,
Kʼ ès meritè dĕ dërtes gran granares.
La vȯia ḗl dĕ Maria santa, kĕ gënt tlama
Da la Nëi; ki da mont důtʼ cantʼ adòra
Fat fin al siè e restlé stéva pró flama
Tĕ chiaşòta e spetā dër ért këlʼ òra,
Kʼ ëi, dṓ dʼ avëi mangiè bon lat da brama,
Podès gi a chiaşa; fantʼ, setůs gran pòra
Mostrā dĕ les fancèles, kĕ jomèssa
E la gran compagnia gian, pél, perdèssa.
La bona gënt, straciada jů, contënta
Fṓla impó dĕ podëi gi a fa lʼ oférta
Dĕ bèla devozion tĕ dlīža strënta
A la òma santa, kĕ mai plů nʼ è ognérta
Tĕ lʼ éžaodi la půra gënt tĕ stënta
E gian perdona, bëgn priada, la bérta
Contra dʼ ëla e lʼ amòr dĕ só fi fata
Da gënt, dal bůr malan fòsc tel viz trata.
Kiló na páta, iló n grụm dĕ fantʼ e ëles,
Patrons a mèz i servidús, sen gniva
Dĕ la mont, līgri e dër contëntʼ, ki e këles;
Důtʼ dlon chiantan, cigan vérs chiaşa giva,
A póst oróvi vèster dan da stëles;
I crëp, dagnòra bī, dlonc rendeniva;
Inkina mai les chiòres fṓ důt mates,
Scrichiā, saltā, tociā, scèc dĕ tòs fates.
La mont, dan půc chiamó dĕ vita plëna,
Fṓ şëgn da gënt deşérta e důt netada.
I pëč, dagnòra vërtʼ sun alta incrëna,
I lérež, altʼ sůn crëp e costa alzada,
Sĕ moióva dal gran kīt, kʼ ḗ dlonc, apëna;
Les bèles flụs, capi nʼ óles modada
La móda dĕ les chiòres, kĕ lasciava
Şëgn důt in péž e plů nĕ sĕ mostrava.
Sòl kël salvar da Penía iló fognava
Cër tablè e cër chiaşòta; šʼ ël chiantèssa
O šʼ ël sciorèssa, chi kĕ kël pensava,
Ki mai podès savëi? Kʼ ël blastemèssa,
Èl plů segů, la gënt devóta, kʼ ava
Devozion a Maria plů kʼ ël nʼ orèssa;
Sapiënt plů kĕ vignʼ ater mināl dʼ èster
Tan segů kĕ só inòm fóva Silvèster.
Dĕ ban del mené a chiaşa les paróles,
Les amonizions fóva dĕ důtʼ stades;
Plů saori pasa per crëp arcaróles
Dër bëgn laorades e dër bëgn spizades,
Kĕ légrimes ‒ dĕ sůa crestiana fṓles ‒
Travérs kël cụr dĕ sas; dĕ ban porvades
Fóva vérs ël dĕ la virtů les fórzes:
Saori nĕ lascia důtʼ i lëgns les scórzes.
Silvèster rèsta sòl sʼ a mont a pósta
Per fa despèt a bona gënt devóta,
Al cůlt dĕ Dī e dĕ si òma bëgn despósta;
Skivè skivel la gënt chi da la cóta
E këla kʼ è dĕ la medèma pósta.
Inscí l dī dṓ bèl da doman dĕ bóta
‒ Lʼ alba spontan odóven chiamó apëna ‒
Scomëncel l laúr, šĕ bëgn kĕ nia nĕ mëna.
Sorëdl důt lominůs e důt belëza
Gniva dai crëp bī cụci e sʼ arbasava,
Dai crëp dĕ gran maestè e dĕ gran altëza;
A vita noeva e bèla rʼsoscitava
La natůra con důta sůa granëza,
Vestiva mil corůš e sĕ rʼnovava
Sòt la man del Creator miracolòşa,
Sòt sůa bonté trés misericordiòşa.
I mérli, i fincʼ, catòrz con ůž gentiles
Menava al Şiòr del cīl e dĕ la téra,
Ůn plů kĕ lʼ ater, sůs chianties zeviles;
Důtʼ sĕ porvā tĕ këla bèla véra;
Dʼ i lérež vërtʼ les pizes bèl sotiles,
I pëč, i cīrz, kĕ la gran mont aféra,
In gran onòr e lódʼ dĕ Dī cignava
E sůa maestè con ůmeltè adorava.
Silvèster zënza cụr per la potënza
Dĕ kël bel Dī con gran şèlo laorava,
E vérč per důta gran magnifizënza
Dĕ la natůra dlonc bèla straciava,
Per sofoiè i rī rimorši dĕ cosciënza,
Tĕ sů linzòs da fëgn pač e restlava;
Důt fṓ stortè e důt da it, la sëra gnůda,
Chi ingignada la pëna da ël orůda.
Sů n cól senté, sů oedli contëntʼ ogeóvel
Da vigni pért, despèt důt per la Santa,
Kʼ an onorā kël dí; ingali digeóvel
„Santa Maria dĕ ca, alda chi kʼ an chianta!
Santa Maria dĕ la ‒ l priè, nia nĕ jóvel,
Tan segů kĕ dòi féž còl vint caranta ‒
Tĕ tablè ái mi fëgn, l tëmp kʼ ël òiĕ şëgn vëgnĕ,
Ůnfat del důt mʼ èl tan dī kĕ l tëmp tëgnĕ!”
Apëna dita fóva la blastëma,
Kĕ sů insom la gran mont táca na níora
Pró l crëp plů alt e sta n pèz spó bêla frëma;
Bèl plan sniorëiela këla mont; l vent scíora,
Scèc l bůr Órco gonót a mèz carşëma;
Důta la mont, scèc amaré da fíora,
Sĕ scasa, plëna dĕ nío spës in téra;
N gran spavënt fṓl iló tĕ këla véra.
L vënt da redůs e da sërëgn soflava,
Intrami dòi con bůr bòf sĕ batóvi;
Pëč, lérš, cīrz dĕ plů cënt anʼ stlefava
A mèz ía, tĕ la val ròtʼ sĕ perdóvi.
I còlp, i bótʼ, kʼ i tons iló petava,
Pici nó, mò sgriciůš da spavënt fóvi,
Da vigni pért şenava les rīs saítes;
Dī nes presérvĕ da té bůrtes vites!
L tëmp e les sbụres, kĕ dṓ vè spó gnůdes,
Mëna tempèsta, nëi, plȯia, tócʼ dĕ dlacia,
Na sórt dĕ gran granižores mai odůdes;
Plȯia, nëi, tempèsta, pél, sĕ féž la chiacia;
Dlaces da vigni pért èl destenůdes;
Vignůn la fin del mon tĕ këla ria ácia
Èssa credů, tan fóva spaventòşa
La mont in këla sëra sprigoròşa.
A kël spavënt del pichiadú revada
Fṓ vignʼ ostinazion e ria ligrëza;
La gran sopérbia fṓ ten còlp placada;
Del pichiè l pentimënt gnī con prontëza.
Sepoli da la dlacia e nëi tomada
Tĕ só tablè dĕ bèla e gran larghëza
Prëia Silvèster, les mans al cīl alzades,
Perdon dĕ les paróles mal pensades.
A Maria prëiel, da půc da ël profanada;
Les légrimes, scèc růs degòrles chialdes
Jů per só můs e scèkĕ nëi dligada
Sen vales jů per só guant griš da faldes.
„Mi lamëntʼ, òma santa”, ad ů̄z alzada
Digel, „mi priè chiamó spèri kĕ tʼ aldes;
Mi gran pichiè vè fóra dĕ meşůra,
Mò tůa bonté dʼ i pichiadús á cůra.”
In kël momënt ‒ oh gran mervȯia! ‒ na ů̄ž sona
Da lʼ alt e diš: Nó tó priè, frůt solmënter
Del gran spavënt, dĕ tůa òma la corona
Oférta inců per té devotamënter,
L priè dĕ la mụta onésta, pròsa e bona,
Kĕ tĕ fṓ, šĕ vivů èsses atramënter,
N dí per bèla nevicia destinada,
Da danazion á tůa anima salvada.
Mò per castic dĕ tůa bůrta blastëma,
Vérs Maria kesta fèsta prononziada,
La dlacia restará kiló trés frëma,
Plů tért a gran altëza chiamó alzada;
Sòt kiš dlacions sī spó tůa fósa ‒ trëma! ‒
Per tůa gran pëna e gran castic giavada!
Denan kʼ i angioi tĕ kërdĕ con trombëtes,
Dʼ èster dʼlibʼré dĕ ban trés tʼ impermëtes!”
Nasciůda insci è dʼ i bī dlacions regina,
La mont tlamada dlonc La Marmolada;
Dĕ bèl aspèt, plů blanchia dĕ farina.
Da důtʼ, da pič e gran, trés amirada,
Abitada da pè da val giarina,
Dal mon coriůs intīr trés vižitada;
Důra a ki tanʼ kĕ con ëla la imponta
Dĕ lʼ origin sůa pórtela lʼ impronta.