Rätoromanische chrestomathie XI/Gesellschaftsspiele
 |
Questo testo è completo. | |
| ◄ | Nachtwächterlieder | Burschenspiele | ► |
Gesellschaftsspiele.
1. La Gitt’orba.
Ün mat vain ligià ün fazöl intuorn ils ögls, ch’el non possa vair ünguotta; allura sto quel tschüffer üna matta e clamar seis nom, intant cha las mattas mütschan pertot la stüv’intuorn. Cur quel po tschüffer üna e cognoscha la dretta, clamand il nom, schi vain allura quella ligià ils ögls e sto ir intuorn a tschüffer ün mat. Non cognoschand il dret u la dretta — sco clamà il nom, ston saimper ir intuorn a tschüffer.
2. Il bastun và.
Ün mat piglia üna matta e va oura dadour l’üsch. Ün oter mat clocca via l’üsch cun ün bastun clamand: „Bastun va.“L’oter coura responda: Davo la roda. Quel in stüva muossa cun seis bastun sün ün dal tröp — mat u matta — e disch: El sta sün — mat u matta. E quel coura sto ingiavinar, clamand il nom.
Sch’el ingiavina, schi sto allura quel u quella, cun ün mat u cun üna matta — ir oura per ingiavinar, e quel chi vain aint tegna il bastun; e’ l giö prosequa.
3. Il narr sün pigna.
Ün mat cun üna matta as tschaintan sün pigna; — (sezzand) — fand al inter tröp dumandas: Che ch’ün giavüscha. Il mat dumanda allas mattas, e la matta dumanda als mats. Las respostas stan liber, d’ogni sort nardats per rier e star alleger.
Allura la matta clama ün mat, e’ l mat clamma üna matta, chi als güdan gio dalla pigna e quel peer allura prosequa il giö inavant.
4. Il tich tach.
Quist giö ha nouv diferents möds, a far tachar ün curte nel tschisp: Tich, tach, puoncha, palma, cornas, rain, bocca, cheu e spizza.
Il tich e’ l tach, sun facils, pigliand il curtè pe’ l moinch e trand quel our man sü ’l tschisp. Plü difficil sun ils oters möds.
Puoncha, vain il curtè miss sü’ l puogn serrà.
Palma, sü’ l man avert.
Cornas, tschüffand il curtè cu ’ls duos daits d’imez.
Rain, mettand il curtè sün la rain del man, e’ l büttand davant sü, per ch’el croudant as tacha nel tschisp.
Bocca, tegna ün il curtè, dalla vart dalla costa in bocca, e dant ün cloc cu’ l man sü’ l moinch, per cha quel crouda es tacha nel tschisp.
Cheu, tegna ün il curtè sü pro’ l frunt, cu ’l prüm dait sü ’l piz del curte, per al podair büttar intuorn our d’ man, e far tachar nel tschisp.
Spizza, piglia ün il curte tranter duos daits — il polsch e’ l lichagroma — pel piz, e’ l bütta allura our d’ man vers il tschisp per far tachar.
Sün ogni möd, non reuschind la prüma votta, po ün provar trais giadas; uschigliö ais quel allura pers, e’ l curtè gira nel man d’ün oter, fin quel ha fat la ronda pro tot il tröp.
Quels chi han allura pers la partida, ston — per chastig — fouar la büs-cha.
Ün spait da legn cun piz vain chatschà nel tschisp e tot quels chi han pers — ston allura trar sü quel spait, cu’ ls daints d’ bocca, a giaudimaint dell’intera compagnia.
5. Il tschigrun.
Quist giö ais circa egual, al spus per sul, nel questionari. Qui sto il nomer dels giovaders esser speer — ün mat u üna matta daplü.
Il tröp as toccand man fuorman ün rim — circul, e giran intuorn chantand: Hop, hop, hop, Päpi va galopp, sur muntagnas e valladas, fand qua bellas passegiadas, saimper in galopp; hop, hop, hop, hop, hop!
Pronunziand il tschinchavel hop as largian allur ils mans, e minch’ün tschercha seis peer; e quel chi resta sainza, ais allura il tschigrun, o sia il tölper, chi sorta, e’ l giö prosequa.
6. Il blozgeret.
Pro quist giö ais tschaintan ils infants sü’ l tschisp in fuorma d’ün mez circul.
Allura duos donaturs — ün mat cun üna matta giran intuorn pro tots, dant ün palperi vout aint dobbels, sco schi füss ün blozger laint; dschand: Tè = (piglia) quist blozgeret i cumpra da tot las sorts auter co — Schi e Na. —
Davo havair dat a tuot il blozger, van quels dus darcheu intuorn pro tots, per domandar; che ch’els han cumprà cun quel blozgeret. Las respostas seguan — ad libitum — per rier e divertimaint.
Pero ils donaturs non sun cun que sottisfats e fan allura domandas improvisas — sco: Hast cumpra eir cocas; — u Non hast cumpra eir ün fazöl? — per criblar oura il pled „Schi u Na“.
Tot quels chi non s’inchüran e dischan „Schi u Na“ston allura per chastig passar las bichettas. Chi ais üna fila dobbla, tgnand l’ün l’oter ils mans in ot, laschand la giassa libra per mez oura.
7. Il giö dals dats.
Pro quist giö servan duos dats cun sees fatschas o sia sees plats. Sün ogni plat ais cun puncts segnà las ziffras: 1. 2. 3. 4. 5. 6. — usche cha il numer da tots duos ais 2. 4. 6. 8. 10. 12. Las mattas as tschaintan allura intuorn üna maisa, büttand ils dats — davo roda — ingio minch’üna tegna quint, ils püts da sias büttadas.
Quella chi surpassa il prüm il numer fixà — per solit vain que fixà il numer 51 u 101. — ha allura partida guadagnada, e’ l giö tuorna a dar darcheu principi, sco avant.