Notae in duos libros/Dissertationes/VIII
 |
Questo testo è incompleto. | |
| ◄ | Dissertationes - VII | Dissertationes - IX | ► |
VIII
DE NATURA HEROICA
(pag. 424, n. 1).
Cur auspicia patrum publica?
[1] Ab Iovis auspiciis, quibus primi gentium conditores, una cum foemina sibi quisque auspicato capta, concesserunt in lucos, deinde heroes tradito more nuptias celebrarunt auspiciis maioribus, de quibus capite sequenti1 dictum est, nempe auspiciis maiorum gentium, ut fulmine, tonitru, volatu aquilae; quae, fundatis postea civitatibus, in auspicia publica abiere, ac proinde quae utrique coniugum essent communia.
Connubia heroica primutn inter heroes eiusdem gentis.
[2] Hinc primae heroum nuptiae inter fratres et sorores fuere, quas Homerus memorat in Aeoli regia, in qua sex Aeoli filii et sex filiae matrimonio iunctae narrantur2.
Deinde inter heroes eiusdem civitatis.
[3] Deinde fuere inter eos eiusdem ordinis heroici cives: ut Achilles, heroum graecorum maximus, legatis ab Agamemnone missis, qui illius unam ex tribus, quam maxime velit, filiam nuptum cum regia dote pollicentur, respondet: sibi Peleum patrem domi inter filias optimatium, qui urbes defen dunt, unam aliquam inventurum, seque una uxore et iusta et convenienti delectari3.
[4] Ex quo loco haec conficiuntur:
I
[5] Nuptias heroicas fuisse inter cives.
II
[6] Unam fuisse heroibus uxorem iustam.
III
[7] Optimates cum optimatibus habuisse connubium, ac proinde connubium heroum esse hominibus seu plebibus incommunicatum, uti incommunicatum plebi trecentos et plus eo ab Urbe condita annos romani patres custodiere.
Postremo inter cives diversi ordinis —
Mores heroici Cartilagine antequam Romae corrupti.
[8] At vero custodiere aeternum saltem inter cives connubium, ut inter carthaginienses is mos heroicus — qui per poetam fingitur ipsis traditus a Didone, quae nomadum regum erat connubia dedignata, qui, licet reges, exteri tamen erant — iamdiu corruptus esset. Nani Sophonisbe Masinissae, numidarum regi, carthaginiensis excidii tempore sponsa narratur: multis post annis, Cornelia, Gracchorum mater, Ptolomaei nuptias respuit.
[9] Quin, corruptissima iam republica, Marcus Antonius, Cleopatra uxore contra patrium morem ducta, pessime ab romanis audiit; sive adeo Titus, iam legum et rerum romanarum doininus, Berenycem uxorem ducere veritus est. Itaque inter nuptiarum solemnitates, quae a legibus romanis iubentur, illa praecipua: ut eas cives romani contrahant.
Inter asianos iamdiu corrupti.
[10] Inter asianos autem hunc ipsum heroicum morem multo ante resolutum testatur Homerus, quum narrat Priamum ex Laothoe, uxore alia, Lycaonem et Polydorum suscepisse aequo cum ex Hecuba natis iure4— quam iustam uxorem conficiunt interpretes eo quod, Altae, lelegum regis, filia, aliata dote ad Priamum ducta est; — et Othryoneum externum venisse militatum ad Troiam sub conditione Cassandrae sibi a Priamo uxoris dandae5; et Paridem Helenam iustam domi habuisse uxorem.
Quin et inter ipsos graecos Homeri tempore.
[11] Sed et inter ipsos graecos eundem heroicum morem iamdiu corruptum satis aperte docent «nothi», apud Homerum eadem cura educati qua liberi, ut Pedaeus Antenoris6, et ex parte aliqua participes paternae hereditatis7.
Sparta moris heroici maxima cultrix.
[12] At hercule apud lacedaemonios, quorum mores uno ore philologi antiquae Graeciae maxime conformes agnoscunt, Megapenthes et Nicostratus a regno Spartae, quod pater possederai Menelaus, quia non ex iustis nuptiis suscepti, ab Oreste exclusi sunt, ut tradit Pausanias Corinthiacis8; quod regnum procul dubio poeticum sive optimatium fuit, cui in his libris et Notis romanura summe conforme esse demonstravimus.
Natura heroica quae putata? — Ut heroes Iovis filii?
[13] His Iovis auspiciis, quibus heroes nuptias celebrabant, natura heroica continebatur. Nam qui ex iis nuptiis nati erant, rati se ex Iovis mente, seu voluntate, genitos, quae per auspicia in suorum parentum nuptiis significata erat; et putantes omnia, edam quae homines facerent, patrare deos, ut hoc capite9 et superius diximus quoque, citra omnem mendacis animum, hac poetica phrasi breviter sic enarrabant: se Iovis filios esse. Quae falsa persuasio postea locum fecit definiendi heroes qui ex divina et Humana natura coaluissent, ut medii inter deos et homines essent.
Patricii, romani heroes.
[14] Quae falsa heroicae naturae persuasio romanos patres pervasit, qui plebi, ipsorum connubia tentanti, dicunt «auspicia esse sua»; quibus plebei respondent patres, ex quibus Romulus Senatum legerat et patricii descenderent, «non fuisse de caelo demissos»10. Quae plebis responsio haut sane congrueret, nisi eo dicto «quod auspicia essent sua» patres romani se heroes esse, quales definiunt philologi, significarent.
Ex natura heroica heroicum ius et heroica dignitas.
[15] Ex hac heroica natura ius omne heroicum effluebat, ut apud heroes essent una res sapientia, sacerdotium et regnum. Quod par esset: ex diis genitos, deorum mentem interpretari; natura diis proximos, diis sacra facere; natura hominibus praestantiores, habere regnum in homines. Ut patres romani plebi, primum connubia, deinde imperia, tandem sacerdotia tentanti, hoc unum semper obiiciant: esse auspicia sua. Quod plebs hac una item re confutat: patrum maiores non esse de caelo demissos.
Brevis enarratio poeticae theologiae universae.
[16] De hac natura, hoc iure, hac dignitate heroum prima poesis prima lingua, nempe falso divina, sive falso divinis fabulis, ferme tota concepta est. Quod errori locum fecit putandi primos poetas fuisse theologos et suis divinis fabulis humanitatem fundasse, hoc est prinias omnium fabulas, nempe falso divinas, narrare facta heroum, qui primi iure suo heroico, quod auspiciorum divinitate totum constabat, fundarunt humanitatem, ut in his libris et Notis satis abunde enarravimus.
Iovis et Iunonis mythologia.
[17] Unde perpetua illa heroum et regum homericorum adiuncta «ab love geniti», «ab love nutriti». Et in praecipuis fabulis, Iuno Iovis soror et coniux: quia prima heroum connubia inter fratres sororesque celebrata. Et Iupiter rex, Iuno regina, et regnorum uterque dator: quia nuptiis auspicato initis regna heroica fundata. Et Iuno zelotypa: quia custos connubiorum inter heroes. Eademque sterilis: ob heroieum morem, postea gentibus traditum universis, ut foeminae genus non conderent. Et Iuno aerumnis probabat Herculem: in heroicae naturae experimentum.
Iunonis in aere suspensae mythologia.
[18] Qui characteres sensim harum originum ignoratione sunt obscurati: et Iupiter et Iuno incesti; Iuno Iovi infensa ob eius adulteria; et infesta Herculi, quia ab love ex adulterio nato; ut Iovem inter et Iunonem iurgia et turbae; et exempla ab love de Iunone sumpta, inter quae illud quod tantopere mythologorum torsit ingenia: Iunonem in aére catena ob collum suspendit, manus argenteo fune ligavit, ad pedes duas graves incudines appendit11. Quae fabula ipsa nuptiarum heroicaruin historiam continet. Catena — nempe illa qua Iupiter caelum terrasque complectitur, et in eius contentione Iupiter est cunctis diis potior, quam Homerus describit12 et nos alibi hoc libro sumus interpretati — vim auspiciorum, quae homines diis constrinxit et hominum deorumque continet regna, et sine qua non essent dii ipsi. In aére Iunonis suspendium: nani de caelo, de aëre observabantur auspicia. Funis argenteus, quo Iunoni colligatae manus, sunt iunctae torulis dexterae, qua forsan solennitate heroes in fidei signum utebantur, cui postea successit annulus. Postremo incudines, constantiae symbolum, pedibus Iunonis suspensae significant coniugii firmitudinem: quod Virgilius «coniugium stabile»13, vulgus latinorum «nuptias firmasi, «firmos viros», «firmas uxores» dixere.
Thesei, Iasonis et Aeneae mythologia.
[19] Ut autem a poesi falso divina ad poesim heroicam homerica antiquiorem super hac re transeamus. Cum auspiciis tota dignitas heroica contineretur, et auspicia nuptiis solennibus inter heroes cives custodirentur, non mirum si Theseus et Iason, post tot ac tanta ab Ariadne et Medea accepta beneficia, eas inclementissime deserant: quod Virgilius in Aenea et Didone postea imitatus est. Namque hic heroum communis sensus hanc virtutem heroicam reputabat: quovis externarum foeminarum vel merito, vel forma, vel amore, heroicum ordinem corrumpi non oportere. Qui, his ignoratis, non heroes, sed latrones inhumanissimi hactenus visi sunt.
Note
- ↑ Cfr. sopra p. 425 sgg. [Ed.].
- ↑ Od., X, 5-7 [Ed.].
- ↑ Il., IX, 373 sgg. [Ed.].
- ↑ Il., XXII, 46 sgg. [Ed.].
- ↑ Il..XIII, 363 sgg. [Ed.].
- ↑ Il., v, [69 sgg.].
- ↑ Od., XIV, [199 Sgg.].
- ↑ Il., 18, 6 [Ed.].
- ↑ Cfr. sopra pp. 414-5 [Ed.].
- ↑ Liv., IV. 2 [Ed.].
- ↑ Il., XV, 18-20 [Ed.].
- ↑ Il., Vili, 18-27 [Ed.].
- ↑ Aen., I, 73; IV, 126 [Ed.].