Historias dil munt sogn Gieri/15
 |
Questo testo è incompleto. | |
| ◄ | 14 | 16 | ► |
Ils dreis lufts.
1910 Giu en la Dombliasca, sur ina vischnaunca,
En ina casetta giudem ina plaunca
Stev' ina familia d' affons numerus;
Il bab e la mumma, ils pigns, tuts munglus,
Cun strusch vestgadira e pauc de ruer:
1915 E megliera sort era buca de ver.
Sut casa la mumma mirava in di
Squidussa sils orts dil vischin visavi.
Cheu vegn in signur cun egliada perderta,
El porta gasacca bein fatga, clar - verda.
1920 Quel di a la dunna: „Jeu portel a vus
Daners detgavunda per tuts vos munglus,
Persuenter mo quei che vus veis de purtar,
Pér suenter siat onns vus stueis a mi dar.
L' ureidia dunnetta laschond surplidar,
1925 Ha quei empermess cun pauc patertgar:
Ell' era ge stad' en curtin e teneva
El tschos empau pumma, giun plaun che schascheva.
Agl um ella ha raquintau il schabetg,
E quel po aunc rir sur il fatg e handlètg.
1930 Pli tard ei ha dau en la casa gleut
nova,
Il bab ha pustau per il pop quei che drova.
In vegl eremit els han priu per padrin,
Madretscha la grova el casti leu vischin.
Igl jester en verd ei la sera vegnius —
1935 Il bab ha mirau sil signur, stuius;
Muneida ded aur el sin meisa ha mess,
Cun dir, ch' el tuorni pil mat empermess,
Per suenter siat onns. — Ed ils tups geniturs
Per uss han entschiet a ver en lur errurs. —
1940 Quei fatg els han al padrin raquintau.
Il bien eremit ha els bein consolau:
„Mirei miu figliol cun quitau d' educar,
E suenter tschun onns vi dir, co spindrar
Il mat da quei schani. Menei el tier
mei!“
1945 Ed els ruasseivels ein stai lu cun quei. —
Al buob il padrin ha de leger mussau.
In cudisch fetg vegl gl' eremit gli ha dau.
E mond ils siat onns pil figliol alla fin,
Commonda cun detschartadat il padrin:
1950 „Cheu vesas las vias, che fan ina crusch!
Leu mira el cudisch e legia sut vusch —
E volva sur tut buc l' egliada naven,
Sch' ei dess era caussas d' udir de sterment.“
Cul cudisch, ligiaus en cun pial burgameina,
1955 Schi vegls sco Matusala, ussa semeina
Il buob tier quei liug e de leger festgina —
Mo ussa entscheiv' il barlott tut en ina —
El auda cantond e sunond e saltond —
E per in moment el emblid' il scommond,
1960 Ed ha la disgrazia d' alzar si' egliada —
Mo enaquella cun greffla semtgada
lu tschess dils pli ferms il buobet ha tschaffau
E lunsch si en l' aria alpina portau. —
Mo ferm il mattet enten maun ha teniu
1965 Siu cudisch custeivel e traso legiu;
Per sia ventira! Pertgei igl utschi
Ha buca ditg suenter stoviu calar si
De sbatter las alas. Il buob ei curdaus
Sigl ault dil quolm Gielgia, dal tschess liberaus. —
1970 En l' alp leu vivevan treis bunas uldaunas,
Prendend per vivonda izuns e puaunas.
Lur habitaziun er' in magnific casti,
Palaz de cristagl cun bia tuors en rudi,
Cun tetgs e cornischs de colur dils glatschers,
1975 Bandieras sco nibels sisum ils clutgers.
Cun bunas uldaunas vivius ei bials dis
Il mat, che plaunsiu ha sentiu il barbis,
Carschend neunavon ord la pial giuvenila.
Ed ina uldauna, la giuvna gentila,
1980 Mirava sin el cun egliada carina,
Al mat la plascheva sco ina regina.
Las nozzas duevan en quort suondar.
Il mat aunc voleva avon visitar
Ses vegls geniturs, il padrin, la madretscha.
1985 La spusa en det in ani agli squetscha:
In crap fetg custeivel terlischa lient,
E tier il commiau explichesch' ella, schend:
„Quei crap, cu ti volvas viers mei, stoi vegnir,
Mo volva il crap mo en cass ch' ei fa pir!“
1990 Tut leds dil regal ei il giuven vegnius
A casa tiels ses. In di eis el ius
Tier sia madretscha sil crest dil castell,
Che ha la figura din ferm rundell;
En stortas la via adault ei menada,
1995 Ses pass fan canera giun plaun sin sulada;
El va tras las portas dadora els mirs;
Che fan il casti dad attaccas segirs,
Encunter il foss el diregia ses pass,
Sin punt vid cadeinas laschada a bass,
2000 El va tras igl arc suravi tier l' entrada,
Schiglioc difficila en gronda alzada.
Tier sia madretscha entrescha il mat,
En la caminada, cusend ella stat.
Ed ella ei fetg curteseivla cun el
2005 E muossa las parts e las varts dil castell.
Ed ella al giuven sco per biamaun
Less dar de sia atgna feglietta il maun,
Schege che quel porta en det in ani,
E po buca star per pli ditg el casti.
2010 Cheu senza datgar il commond della spusa
Gl' ani volv' il spus sin la vart prigulusa:
L' uldauna ei senza retard comparida,
Schi biala sco ina gielgetta flurida:
Mo senza basegns or' egl jester sforzada,
2015 L' uldauna smanatscha cul det, sco vilada.
Sin quei omisdus ein semess sin viadi,
Per ir sin il Gielgia, el bi segneradi. —
La sera albiert els han priu el hospeci;
La mala uldauna la notg per capreci
2020 Ha tratg igl ani ord il det a siu spus,
Ei lura svanida, laschond tut confus
Il giuven persuls en la casa d' ustria.
Mo quel la damaun cun curascha sin via
Semetta per ir tier siu quolm de ventira.
2025 La via endriesch' el. Risposta segira,
Negin che vul dar sur de tala montogna,
Ed aunc bia meins sur sia compogna. —
Fetg staunchels el ei arrivaus ina sera
En in uaul spess de comparsa stgir - nera;
2030 Faletga fetg aulta e lenna derschida
E blocca de crappa cun mescal vestgida
El vesa von el egl uaul profund —
El stat suspirond sco in trest vagabund,
La senda seperda e cala el stretg;
2035 El astga buc ir mo sin bien gartetg. —
Sil plat dina cuscha el sesa bargend —
Denton vegn in um en in spert moviment
Neutier a buffond: el sto esser schi vegls,
Sco buglia e paun. Penetronts ein segs egls.
2040 „Tgei bragias, miu mat?“ el di cun curtesia;
„Jeu mondel sil Gielgia, mo hai pers la via.
Treis giuvnas fluralvas enquer' jeu leu si
Sil quolm sco cristagl ellas han lur casti.“
„Da lunsch aunc ti eis. Quei scalfin cheu ti has,
2045 Treis uras ti vas mintga pass che ti fas!
Jeu sun l' aura sut.“ —
Quel entscheiv' a sufflar,
Il mat cul scalfin — va sco de sgolar —
Treis uras pli lunsch viaden egl uaul,
Portaus uss tut auter pli bein, che pli baul.
2050 Tier ina taunatscha vegn il viandont,
E vesa sil mescal in vegl habitont,
In grisch sco la crappa, de gronda statura:
Quel di semenond: „Jeu sun il luft sura!
Jeu sai, tgei ti vul e pos era gidar;
2055 Pren questa capiala! Cun quella sefar
Ti pos nunveseivels.“ Cun engraziament
La miraculusa capiala prendend,
Il giuven s' avonza portaus dal luft sura
Treis uras tut senza scadina malura:
2060 Il vegl ha sufflau vehement dalla tauna,
Cun gaultas compleinas sco ina curtauna.
Aunc ussa il quolm era buca de ver,
Pilver ins stoveva al mat condoler.
In auter gidonter el ha survegniu;
2065 En ina vallatscha in um el ha viu,
In ferm campiun cun la barba starschlida,
Cun bera sin tgau anavos rebattida.
Cheu di il gigant cun dar in giap:
Quei che ti enqueras ei sur la preit crap.
2070 Ne auras de sura, ne auras de sut
Tei aulzan si leu; jeu persuls cheu pos tut.
Miu num ei: „Favugn“. E negina dustonza
Retegn mi' attacca en ina fermonza.
Retscheiva quei fest e dai ina smanada,
2075 E spert si sur crap ti pos far la sgolada!“
Il giuven ha dau al favugn suatientscha,
Ha dau cun il fest de schi rara carschientscha,
E sco de far nuot si suren eis el staus —
El mira entuorn, tut cuntents e beaus. —
2080 E buca dalunsch il casti ded uldaunas
El vesa leu nua che sontgas fontaunas,
Naschidas d' aveinas profundas alpinas,
En legras cascadas bandunan lur tginas.
E musicas auda il mat el palaz,
2085 Cun legher saltar e snueivel solaz. —
La miraculusa capiala el metta
Sin tgau e serenda tier sia spusetta,
Che ha cun in auter las nozzas temprau,
E sesa a meisa e maglia barsau. —
2090 Nies mat nunveseivel bufatg va vitier
E stat buca maufers e tonsch' el taglier;
Las tratgas el maglia naven alla spusa,
Che quella d' anguoschas vegn tut confusa.
La giuvna bandun' il giantar e camina
2095 E suenter tier ella va el cun furtina
En combra e metta giud tgau la capiala,
Stat vivs e veseivels avon sia biala. —
La veglia carezia ha victorisau;
E mond tiels cambrers ella ha domandau:
2100 „Per persa la clav de pli baul jeu tenevel,
Ed ina clav nova fatg far jeu havevel;
Mo ussa l' emprema a mauns ei vegnida —
Schei, quala meretta la meglera cuida?“
„La veglia!“ han tuts ils cambrers respondiu.
2105 Las nozzas cul spus digl empren han finiu. —
Sun stad' a survir el casti de cristagl,
Mo suenter in buff dil favugn a cavagl
Ha mei giud il Gielgia portau en termagl. — —
„Oreifer!“ cloma Gada, „Mariarta ti sas dir.
2110 Nus duas, transportadas dals suffels ord Surmir,
Lein ir aunc ina gada en nossa cara vall,
Mirar sur Marmorera el grep miu liug natal.
E ti, cara cambrera, ch' eis stada a survir
Sco i para en l' altezia dil magnific palaz
2115 Has nossa redunonza legrau cun bien solaz. — —
L' entira compagnia sepeina uss d' udir
Il Martinut ch' entscheiva l' historia senza rir;
Ad el en fatgs de catscha negin ei aduals,
Il catschadur raquenta dal retg dils animals,
2120 Dagl uors en ina tauna, che ha tratg si in mat,
E numna las bravuras e la … robustadat
Dil grond herox selvadi, en Rezia renomaus,
Ch' ei spel schuldau sogn Gieri el uoppen maligiaus.