Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/236

226 caput clxxxxvi

patres sententiam dicere debebant. Nam, si quid quis senator, sive utile sive adeo necessarium reipublicae, sed non ad consulis relationem censeret, tunc non «sententiam», sed «sententiae loco» dicebat, ut apud Tacitum observare est. Unde illustratur principium Commentariorum Iulii Caesaris De bello civili.

[Senatusconsulta extra ordinem].

[2] Senatusconsultum extra ordinem erat in rebus trepidis et quae nedum comitiorum moram non paterentur, sed ne consulis quidem relationem expectabant, et ad narrationem cuiusvis senatoris de aliqua publica re, quae calidum consilium expostularet, sententiae dicebantur, ut senatusconsultum de Bacchanalibus sacris Roma Italiaque eiiciendis.

CAPUT CLXXXXVI

V

DE IUDICIIS EX ORDINE ET EXTRA ORDINEM

[Iudicia ex ordine publica] — Quid «lege agere»?

[1] Iudicia ex ordine publica erant ex formula legis quae crimen damnaret, et ea poena quae ex formula legis concepta erat. Quae formula «lex» dicebatur, ut supra vidimus1; unde «lege agere» pro «accusare», et «lege agere» dicebatur lictor, quum de reo poenas sumebat.

[Iudicia ex ordine privata],

[2] Iudicia ex ordine privata erant ex formula qua praetor dictabat actionem actori, exceptionem reo. Ac proinde iudici, quem utrique dabat, formulam, in quam ferret sententiam,

  1. Cap. CXLIX, § «Ad haec» [7],