Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/136

126

cap

CAPUT CXXXVI

DE IURE NATURALI GENTIUM
ET IURE NATURALI PHILOSOPHORUM

[1] Hoc ius civile commune, quod diximus¹, est ius commune omnium populorum, quod dicit Gaius² ubi ius civile definiti «omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utuntur». Idque divina providentia³, quia, rebus ipsis dictantibus⁴, inter gentes seorsim ad cuiusque populi tranquillitatem ipsarum moribus explicavit; quo civiles potestates, id divisim edoctae, facilius coniunctim in iura bellorum convenirent. Quod ius communibus gentium moribus explicatum est ius naturale iurisconsultorum, a iure naturali philosophorum longe diversum, quod ii ad rationis aeternae libellam severissime exigunt.

Solemnitates iuris minorum gentium vetustiorum, a recentioribus remissae,
a philosophis contemptae — Omnis respublica stat iure certo.

[2] Sed enim, cum respublicae optimatium, ut inferius dicemus, ferme omnes sint vel sub regna redactae vel in libertatem resolutae — quae duae rerumpublicarum formae ex ordine magis naturali quam civili reguntur, ut inferius dicemus quoque — iisdem de caussis iuris maiorum gentium vetustiorum custodia, qua potissimum stabant antiquae optimatium respublicae (namque id eius reipublicae proprium, custodia patrii moris, ut inox etiam dicetur), est relaxata; et ita in privatis rebus agendis ea violentiae imitamenta, quae supra memoravimus ⁵, cessere. Et sic cessere iuris civilis communis solemnitates; et ius populorum seu gentium commune propius accessit ad ius naturale; et solemnis mancipatio, exempli gratia, in simplicem

1. Cap. CXXX.
2. Dig., I, 1 (De iustitia et iure), 9.
3. Cap. XLVI, § «Igitur» [§ 2].
4. Cap. VI, VII e VIII.
5. Cap. CXXVI.