De antiquissima italorum sapientia/Caput V/I. De animo et anima
 |
Questo testo è incompleto. | |
| ◄ | Caput V | Caput V - II. De anima brutorum | ► |
I
De animo et anima
Anima vivimus, animo sentimus — Aér «anima» dictus — Aèr sanguini vitae vehiculum— Aér nervorum vehiculum sensus— Spiritus vitalis inertior, animalis actuosior— Motus sanguini nervis debetur — «Animus immortali», non «anima» Latini dieta. Elegantia duúm horum verborum «animus» et «anima», quoti anima vivamus, animo sentiamus, tam scita est, ut T. Lucretius eam veluti in Epicuri hortulo natam vindicet suam. Sed et observandum Latinos«animam» quoque aèrem appellasse, quem omnium mobilissimum esse constat; et nos supra disseruimus unum esse, qui motu omnibus communi movetur, et deinde peculiarium ope machinarum evadit cuiusque proprius. Hinc igitur coniicere datur antiquos Italiae philosophos aéris motu animum et animam definivisse. Et vero vitae vehiculum aér est, qui inspiratus et transpiratus cor et arterias, et in corde arteriisque sanguinem movet, qui sanguinis motus est ipsa vita. Sensus autem vehiculum est aér, qui per nervos insinuatus eorum succum agitat, et fibras distendit, inflat, contorquet. Nunc in Scholis aér, qui in corde et arteriis sanguinem movet, «spiritus vitales»; qui autem nervos eorumque succum et filamenta, «spiritus animales» appellantur. Atqui longe celerior est animalis quam vitalis spiritus motus; ubi enim velis, statim digitum moveas: sed multo tempore, saltem horae trientis, ut quidam physici rationem ineunt, a corde ad digitum sanguis circylatione
perveniat. A nervis praeterea cordis musculi contrahuntur et dilatantur, qua systole et diastole sanguis perpetuo movetur; unde sanguis suum nervis motum accepto referre debet. Igitur hunc masculum strenuumque per nervos aéris motum, «animum»; effoeminatum et succubum, ut ita dicam, in sanguine, «animam» dixerunt. Cum autem de immortalitate Latini loquebantur, eam «animorum», non «animarum» dicebant. An eius locutionis origo sit, quia eius auctores animi motus liberos et ex nostro arbitrio, motus autem animae non sine corporis, quod corrumpitur, machina gigni animadverterent ; et, quia libere animus movetur, infinitum desiderat, ac proinde immortalitatem. Quae ratio tanti momenti est, ut metaphysici etiam Christiani hominem per arbitrii libertatem a brutis distingui putaverint. Certe Eeclesiae patres hominem immortali animo factum, et propter Deum immortalem factum, hinc praecipue confirmant, quod appetit infinitum.