../XI

../XIII IncludiIntestazione 15 aprile 2016 25% Da definire

XI XIII
Capo XII.

titolo:Cich' al i toca ciamó a Genofefa.

Tan de sajuns é passades öna söl' atra cun les medemes mudaziuns por Genofefa y

pagina:61

so fi; al ê le setim invern, y sc' i atri inverns n' ê nia stá tan crödi, se fajô impó chësta ota sintí le frëit teribilmënter. La munt y la val ê cuertes de na novera tan alta, che les rames plü stersces di lëgns d' aica y de pëc se rompî sot al pëis. Debann porvâ la bona Genofefa de defëne le büsc dla spelunca dala nëi, ch' orô dlunch ite; porciche le vënt frëit y sotí nen soflâ de trat a trat dagnora tres ite danü y en gran cuantité. Debann porvâra de s' ascogne col pice al mí, ch' ara podô, tl gröm de müstl te chël püre nicio, por se dlacé manco, porciche le müstl bagné dala nëi dlaciâ. La porta y la rama de pëc, che la curî, ê dagnora cuertes da na crosta blancia, dai parëis dl ander pingolâl dlaciuns sciöche dal vider dlacé de na finestra: le cialt natural dla cerva ne bastâ plü a smorjelé chël ferdun. De nöt urlâ les olps dal frëit, y le bosch ingherdenî dai urli di lus; cuindi pert por le frëit, pert por la pora de gní scarzada col fi, Genofefa ne podô plü mai stlü l' edl por dormí. Le möt, dala nascita insö ausé a püch y a n cröde nudrimënt, a na vita poscibilmënter descomoda, ne n' ê tan zite dal frëit; mo la uma, prinzëssa de jintil sanch, trata sö tla comodité te beles stanzes, n' ê plü capaze de resisté tl cröde de chëra caverna, y gonot dijôra cun leghermes, che dlaciâ tl degore: "Ah, mi Dî! na tiza de füch

pagina:62

foss por me, dlaciada te chësc bosch, na spezial grazia dal Cil: impó, sî fata osta orenté. Le gran patí i â desfiguré de plëgn so müs jintil, a fosa, ch' al n' â plü so corú amabl, y somiâ n mort: Porfin i edli â pordü le vi, y stô sot, sot, y lapró la cira sëcia fora de mosöra â fat de chëra signura le retrat dla soma meseria. A la odëi rovada a n te stat, dijô le pice fi cun leghermes: "Mia bona uma, cotan mudada, che sëis a se ciaré: i se conësci prësc apëna plü. Mi Dî, ci él pa chësc?" "I sun amarada, mi fi, y möri zënzater," dijera portina. "Morí! (dijel) ci ól pa dí morí? I ne n' á ciamó mai aldí dijon chësta parora." Ara respogn sön chësc. Le dormí devëntará mi patrun, y i n' m' descedará plü; mi edli ne odará plü le lominus de sorëdl, tüa usc n' aldiará plü mia orëdla, y chësc corp resterá dagnora destenü ia por tera frëit, zënza se möre, cina ch' al é frat y vá en cënder." A chëstes parores i salta le pice dlun pitan incër le col y sighita a scraié: "Ah uma, mia bona uma, os dunca morí? ah! no, no le fajede!" Y ëra: "No pité, mi caro fi, ara ne stá en me de vire o de morí: mo al é bëgn Idî,

pagina:63

ch' ó, che sunsi, vignun de nos, sotoposć ala mort." "Idî! (scraiel plëgn de morvëia) mo n m' ëis dagnora dit, ch' Idî é tan bun? y sc' ara é insciö, co pol Ël lascé pro che morîse? Iö n' ess le cör ci de fá morí n pice vicel ne." "Al é vëi, mi bun pice, al é vëi, sciöche tö ne te desses pro a me de morí, y ne te me podesses acopé o fá morí, insciö él pö ince le Signur, che vir eternamënter, che ne fej chësc, y Ël nes á ince a nos conzedü na vita imortala; mo chësc te mëssi splighé. T' as odü, che la iesta vedla, ch' i m' á despié, ái trat en malora, deach' ara ne valô plü nia, canch' Idî me n â regalé na nöia; bëgn duncue, insciö lasciarai ci iö tomé iló chësc corp mortal, che jará en malora, desco la iesta scarzada, mo i jará sö dal Pere en Cil, che me dará col tëmp n n' ater corp, plü bel y plü nobl de chësc. O! lassö en Cil cotan felize ch' i sará, le frëit ne me dlaciará plü, i n' ará degöna maratia da soporté; iló no leghermes plü, no sospiri en etern, al contrar, söles pënes de chësta vita gnarál ligrëzes de paraisc. Imper la tera é le Cil sciöche l' aisciöda al invern; anzi le plü bel de sarëgn da d' aisciöda é, en confrunt ala belëza y ala löm dl paraisc, nia plü che

pagina:64

na nöt crödia y foscia d' invern. Iló pó rové n de chi ch' é bugn y fedei a Idî. "Uma, i gnará cun os; i n' ó resté iö inanter i bur lus, che ne dá degöna resposta sc' an i baia ados: i ó ci iö morí, y lascé chësc corp mortale." "No, mi caro fi (respogn Genofefa) a te te tochel de sté plü dî sön chësta tera, y sc' t' aras mené na vita religiosa y da bëgn, gnaraste n de cun me a paraisc, porciche te mësses pa pö ci tö morí. Sëgn dá a mënt, cich' i á ciamó da te dí: can, ch' i ará pordü la favela, y n' ará plü degun fle, canche le lominus di edli sará sparí, i slefs ará n corú bröm, les mans sará stares, inlaota speta ciamó trëi dis, spo, sigü de mia mort, dal ri tof da frat, che se spann por chësta grota, inlaota spo arbandona pö ma chësc desert, y ojete de chël vers, olach' al dá sëgn sorëdl: te dui o trëi dis, rovaraste fora de chësc bosch y t' aras dan da i edli na gran planöra fertila, popolada da plü mile uomini." "Miliaia d' uomini! (salta fora le möt plëgn de morvëia); mo iö á dagnora cherdü, che sunse nos dui susc al monn; deache n' m' ëis mai dit nia en tan de tëmp: Ah! sc' fosses bona de gní, jisson atira ai ciafé. " Ah! mi fi, mefo dër chi él sté, che nes á bandí te chësc bosch, sot ala crudelté di

pagina:65

lus, porcich' ëi nes orô fá morí me y te deboriada." "Sc' ara é insciö, ne vái plü da chi (dijô le fi) iö minâ, ch' ëi foss düc bugn, sciöche os mia bona uma: mo mëss pa ci chësta jënt morí sciöche nos?" "Zënzater, (ê la resposta de Genofefa) porciche la mort toca a düc." Ai ne le sá pa forsc nia, desch' iö ne le savô denant; de fat! i ó jí inanter ëi, y scraié: "Uomini, recordesse, che messëis düc morí; armendesse, scenó ne goderëise le regno dl paraisc. Me cherdarai mo spo?" "Ai le sá, mi fi (dijera) da dî incá le sái, mo impó ne s' ói armendé. Ai s' la vir tla comodité, porciche iló i porta la tera bi früc delicac, che n' é da ciafé te chësc bosch; iló ái derzades y boandes dër bones, guant en ciüf de vigni corú, y fornimënc i plü ric y preziusc, che slomina sciöche les stëres. Ai vir t' abitaziuns al' ingrana, ch' i ne sun bona de te fá intëne; iló vál ite le cialt ince d' invern, y ai ne patësc mai frëit, y ai sá da ilominé de nöt les ciases oramai sciöche de de. Impó n' él püc, che rengraziëia a Idî de tan de benefizi, atri ne pënsa a Idî, se porta gonot odio, se ofënn un l' ater y se critichëia cun gran marizia. Al nen mör prësc vigni de un o l' ater, mo i atri

pagina:66

ne dá a mënt, y vir, desch' ai ess da vire na eternité söla tera." "Ah! duncue iö n' oress pa plü jí inanter chëra jënt, deach' ai é da peso che le lu, y á manco ciorvel che nosta cerva, che n' intënn nosc rajoné; sü bugn bocuns ne m' imbraterá, plütosc ói mangé en compagnia di lus, che chisc, (tolon fora val' furius) se la vir en pesc tra de me, y mangia l' erba bel chitamënter deboriada. Chiló restarái duncue, por ne rové tles mans d' uomini mariziusc." "Y porimpó cun döt chësc mësste jí, (dijô Genofefa) y i ne te fajará nia de mal. Ascólteme: cina a sëgn ái rajoné cun te solamënter de nosc Pere en Cil; sëgn te mëssi dí, che desche t' as na uma, aste pa ince n pere sön chësta tera." "n pere sön chësta tera?" scraia de gusto le möt. "Poi ci l' odëi y le tó por la man sciöche os? o él invisibl,sciöche le Pere en Cil?" Sce, mi caro fi, te podaras l' odëi, y baié impara." "L' odëi y rajoné cun ël," dijel cun edli, che vardô de ligrëza; y spo plü chît: Mo por ci ne vëgnel pa a nes ciafé, y nes lascia susc t' chësc bosch? I speri ch' al ne sará ri sciöche l' atra jënt," "No, al é n om da bëgn, ne sá nia, che sun te chësc bosch, al nes tëgn por morc, crëii, che sunse gnüs acopá, y la

pagina:67

jënt i á dé a crëie chësc cun baujies." "Cí él pa chësc, i ne s' intëne?" La uma continua: "Mintí é dí na cossa diferente, da chël ch' an pënsa y sá, por ingiané valgugn. I uomini dij p. e. ch' ai s' ó bun, intan ne se poi odëi: chësta é na baujia." "E pón pa fá chësc? Al ne me foss pa mai gnü en mënt, (dijô le pice y scassâ so bel pice ce) Oh, uomini! os messëis veramënter ester creatöres corioses y bisares os! "Intan to pere é sté ingiané," scomencia indô Genofefa; y i cunta sö por menü döta süa storia, tan inant, ch' al la podô capí, spo: "Vëigheste chësc anel d' or, ch' i porti tl dëit? Al é apunto na sincunda de to pere." "De mi pere? Ah lascemel mo, ch' i le pois na ota conscidré indertöra. I á odü tröpes beles cosses de mi Pere en Cil: sorëdl, la löna, les stëres, les flus; mo mai ciamó n' ái odü val' de mi pere söla tera." — Y spo che Genofefa s' l' â trat dal dëit, y i l' â dé, sighitel: "O cotan bel, ch' al é! á forsc mi pere ciamó val' atra bela cossa, da me fá n regal ince a me?" "Sce, y tröpes (i respogn la uma intan ch' ara tol l' anel zoruch;) canch' i sará morta, te tolaraste tö chësc anel, che denant ne l' ói tó fora dl dëit, y en chëra manira,

pagina:68

ch' i ami iö chësta süa recordanza, i desste ci tö mantigní amur y fedelté a to pere cina ala mort. Ah! zerto mi amur ad ël é pur interminabl desch’ l' or de chësc anel, che ne s' finësc ignó, y é le vero simbol dl' eternité. Dá a mënt fi: tantosc che te saras rové inanter jënt, damana do le conte Sigfrid (ch' é l' inom de to pere) prëia, ch' ai te mënes da ël, mo ne dí pa a degügn, che, che t' es, o da olache te vëgnes, y ci che t' os dal conte, y n' i mostré l' anel a degügn. Rové che te saras ala persënza dl conte, sporji l' anel, y dí: Pere mia uma m' á mené da os cun chësc anel por s' fá odëi, ch' i sun osc fi: dan püc dis ára stlüt i edli por dagnora: ëra se mëna ciamó n adio, y s' fej a savëi por bocia mia, ch' ara é inozënta, mo se pordona, cola speranza de s' odëi indô en Cil, deach' al ne i é sté conzedü cajö: desses mené na bona vita en pesc, no pité por ëra, mo avëi cura de me. — Ne te desmentié, mi fi, mo ditial, ch' i ê inozënta, y ad ël fedela, che tale m' essi mantigní a cost dla vita; anzi por chësc l' ái ci pordüda. Assigurëiel, che al momënt de mia mort tan ch' i t' ami te, ami ince ël; cunti mia vita te chësc desert; prëia, ch' al leves da chiló mi corp mort por le sopolí tl sepolcher de mi antenac, porcich' i le sun tres dëgna, scemia, che i uomini m' á tigní por dejonorada."

pagina:69

"Ciamó na cossa: i á pö ci iö, sciöche tö, pere y uma söla tera, mo, o gran Dî! ...i ne sá sce ai á tigní fora le colp dles crusc, ch' iö i á fat zënza mia colpa. Por ater sce ai foss ciamó en vita, prëia to pere a te condü da d' ëi, ch' ai te vëiga sigü cun ligrëza y se desmentiará les afliziuns, ch' ai á albü set agn por me, porcich', oh mi Dî! pere, os m' l' ëis sigü pordenada; mia cara uma, os m' amëis ciamó, dopo ch' ëis dé tan de leghermes por osta fia. Ah! sce i se podess ciamó na ota abracé denanche morí; sce savesses mia esistënza, esses pö le medem dejider de me; mo os tignîse, che mi corp sides bele valgó frat te val' büsc te chësc bosch ascognü. Impó me consola imensamënter la speranza, de s' odëi indô en Cil, lüch de ligrëza zënza fin; zënza chësc confort foss les pënes de chësta vita insofribles por nos, y la desperaziun nosta arpejun. Tö te pites, fi, pites? Pordona, sce mies parores te fej me; mo sce te perdes na uma, che t' ó bun, le Cil te dará impede me n bun pere, che t' ama teneramënter zënza dübe, te strenjará a so cör, te bajará, te nominará so fi, te damanará scrupolosamënter cunt de me, y se desfajará en leghermes de ligrëza y crusc, döt adöm." Le sodlot y les leghermes i sofoia la usc, y ara s' lascia ia söl plomac de müstl indeblida dal scomovimënt, dala rebeliun

pagina:70

interna, y dala maratia, ch' ëra â al col.