Rätsel (surselvisch)

romancio

Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, II.djvu Rätsel (surselvisch) Intestazione 12 febbraio 2016 25% Da definire

Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. II

[p. 169 modifica]Rätsel 169

100. Il sulegl dellas siat scatscha la glieut giu dil plaz.
101. Ei la via Sontg Giachen fetg stelida, sch' ei quei in' enzena de marcort'
… aura.
102. Vez' ins la via Sontg Giachen treis seras ina suenter l' autra, sche fa
ei ditg biall' aura.
103. Tschietschen della sera fa biala tschera;
Tschietschen della damaun fa puoz e pultaun.
104. Gl' artg della sera vala ina bialla vacca nera;
Gl' artg della damaun vala bucca la launa d' in tgaun.
105. Artg la damaun, la sera pultaun.
106. Artg la sera fa lera.
107. Serein della notg,
Quoza entochen las otg.
108. Tuna ei fetg in onn, sche dat ei bia truffels.
109. Tuna ei, avon che plover,
Cal' ei, avon che mover.
110. Nibel neidi ei aura de tschagrun.
111. Pez Punteglias metta si capi;
Betta la faulsch e pren il rasti!
112. Veias mo adatg, cura ch' il Scopi.
Tilla neutier capetsch, ne metta si tschupi.
113. Cur' il lac de Grun rampuna,
Vegn ei gleiti, che tuna.

Rätsel

. …

1. Radunda, radundialla, Senza ne ossa ne capialla. La crusch amiez il dies.

              Il ster pieun. 

2. Il dies de len, il venter de curom e la beglia de fildirom.

              Il scarsin. 

3. Ina veglia, che conta et ei vegn la beglia dellas costas ora. La resgia. 4. Crin, cran, va seun sur las costas ora. La resgiutta. 5. In utschi tgietschen en ina combretta, che conta, cura ch' ins vul. La lieunga. </poem> [p. 170 modifica]170 Rätsel

6. Tgau de len a cua de curom, ha titau latg de giuven.
Il terschiel.
7. In manti blau, plein guotas melnas.
Il tschiel steliu.
8. Tgi va en à Roma et ora senza pigliar ne tschiel ne tiara?
La bref.
9. Tgei gaglina gaglia va pertut e nua, ch' ella setschenta, di ella ora tut?
La bref.
10. Tgi ha en ina rassa tut alva senza cusadiras?
Igl iev.
11. Ina capluta cun mir alv et in altaret melen.
Igl iev.
12. Sin tetg alv e giun plaun melen.
Igl iev.
13. In quolm alv cun ina flur melna enamiez.
Igl iev.
14. Tgei ei bein plein e ha ne funs ne uvierchel?
Igl iev.
15. Rassa e camischa, buchina cusadira.
Igl iev.
16. Tgei fier' ansi alv e dat angiu melen.
Igl iev.
17. Ina buot cun duos sorts vin, mintgina separada.
Igl iev.
18. Tgei sgola senza alas, petgia senza meuns e vesa senza egls? …
La lavina.
19. Quater dunschallas, che van sur in quolm vi e setiuen mai in lauter.
Las clavellas della plutgera.
20. Quater lililans e quater predicants e la hucla, che crescha da pugn en.
La plutgera et il cani.
21. Bab liung, mumma cavorgia, treis feglias, che conten bein.
La gigia.
22. Vitt va, plein vegn, peglia per la cua e tegn.
Il tschadun.
23. Enzatgei, che lavura tudi e la sera sezup' ei en sia miardetta.
Il fiuc.
24. Bab strusch neschiu; fegl schon si da tetg ora.
Il fiuc.
25. Tatta de fier, mumma de strasch, venter bletsch e tgau tschietschen.
La cazola de fier.
26. Gries sco in pal, liung sco ina lata et in sa far tut en in magliac e
metter en sac.
Il plumagl.

[p. 171 modifica]Rätsel 171

27. Tatta de len e mumma radunda, che ha in buob grass, alv.
La panaglia rodunda.
28. In stengli cun plein anseuls alvs, che manezza si, tgei ch' ins betta en.
Ils dens.
29. Ina cotschna stalletta ded alvs giattels; tgei ei quei?
La bucca.
30. En in nuegl eis ei plein gaglinas alvas e mo ina cotschna.
La bucca.
31. Ina teuna cun trentadus morders.
La bucca.
32. En ina sala eis ei plein sessels alvs, ina signura, vistgida en tgietschen
ei leu e saulta.
La bucca.
33. In bi jert tgietschen, ei plova mai lien e neiva mai lien, ei adina
bletschs et ha ina seif alva.
La bucca.
34. Quater soras semetten ensemen sin viadi e van per la medema via;
mo ne sevesan ne setiuan ina l' autra.
Las rodas dil car.
35. In umm en in bliec, che grescha ton sco 'l po e tut che auda.
Il zenn.
36. Ina femna denter quater mirs e conta mintga di.
Il zenn.
37. Tgi ha la bucca de bronz, in den de fier e cua de curom?
Il zenn.
38. Ina tatta veglia cun mo in den e dat si gronds berghels.
Il zenn.
39. In curte cun ne funz ne uvierchel et ei plein carn frestga.
Igl ani.
40. In thier, che va a pastgar, catsch' ora tudi la lieunga e la sera vegn
cul venter vit.
La bransina della vacca.
41. Ina signura cun crinolina et ha mo ina comba.
La bransina.
42. Il viv porta il miert et il miert va a cantont.
La vacca cun stgella.
43. Ina tgiaura alva va atras in uaul de fier.
Il glin va tras il tschariesch.
44. Siarps alvas, che van tras in uaul de len dir e laien vid ils pegns la
palegnia.
Il glin, ch' ins tila tras il tschariesch.
45. Quater soras en ina combra e bucc' ina sa arver igl esch à l' autra.
Il coc de nusch.

[p. 172 modifica]172 Rätsel

46. En ina claustra, ch' ei gliei quater muniessas et ei ne portas ne fanestras.
La nusch.
47. Tgei frars habiteschan en ina casa e vesen mai in l' auter?
Ils egls.
48. Duas popas davos in crest quoran adina e vezan mai ina l' autra.
Ils egls.
49. In buobet cun in manti tschietschen, ina capetscha nera, panetscha el
venter et in pal el tgil.
La frozla.
50. Tgei ein duas latettas e sin quellas in cusch marsch e sin quel ina
rucla et in pleun e sin quel in uaul e cheu eis ei vegls e giuvens,
che saultan?
Il carstgeun.
51. Enzatgei, ch' ins ha bugen sterniu fetg e tonaton, ch' ei schagi el bletsch.
Il bizochels.
52. In buobet sin in grep, che pescha, cura ch' ins vul.
Il scutge.
53. In nuegl plein vaccas cotschnas; ina nera pugniera va en e catscha
ora tuttas.
Il fuorn plein burniu et il schlavun
schubregia ora.
54. Quater lontschas, che peglian ne tschiel ne tiarra, van sur cuolms e
vals e valen aur et argien.
Ils tetts della vacca.
55. Tgei ei davon sco ina fuortga, entamiez sco ina buot e davos sco ina scua?
La vacca.
56. Quater, che sbatten, quater, che tschellatten e dus, che miren davon orasi.
La vacca, che va tras l' aua.
57. In crutsch ella preit, dudisch fils lien e mo in, che streha.
Il calge, che fa traus.
58. Tgi sa far nescher duos fantaunas alvas en ina sadiala?
In, che mulscha ina caura.
59. Liunga stendida, bluta tundida; nua vas e tgei marveglias has?
Il Rhein.
60. Ina bialla coza alva senza cusadiras.
La neiv.
61. Ei sgolla et ha naginas allas, ei va et ha nagins peis, ei schai et ha
nagin tgierp.
La neiv.
62. In Spazatgamin va da tgamin si, cura ch' el ei sisum, sche peglian ils
cavegls fiuc.
Il lamegl de cazola.
63. Strusch naschiu e survegn schon sil tgil.
Il lamegl della cazola de seiv.

[p. 173 modifica]Rätsel 173

64. Si per canal, giu per canal, denter dus crapps; el tgiagia e nus magliein.
Il mulin.
65. Vegn d' uaul, va à vitg e vegn cuitg; va egl iral e vegn mistral.
La curtauna.
66. Reppa, reppa si per tscheppa, scrolla tgil e fetga pei.
Il sborlar il glin.
67. Sas tgei va tudi a sturtigliont tortas e la sera vegn ei mo cun ina el tgil?
Il s. h. piertg storscha la cua.
68. Tgei ei in pudel alv, che seglia pli ault, ch' il clutge della baselgia?
Il paliet.
69. Tgi ha dus tgaus e mo dus bratschs; sis combas e mo diesch dets;
quater peis e mo in gang?
Il cavalier à cavagl.
70. Enzatgei, che ha la ruosna à miez il dies.
Il cavagl cun il cavalier.
71. Sisum in' olma, giudem in' olma, enamiez da curom.
Cavalier, cavagl e la siala.
72. Tgei ei quei? Siat van tras il Rhein et ei bogna mo in.
Ina liufa cun sis pigns, che va tras il Rhein.
73. In ei en ina bignera e pir, ch' el grescha e meins veng respondiu.
Il spiritual sin scantschalla.
74. Jeu seghel pign, pign, pos far ina truaisch pleina.
La glisch.
75. Tgei sgola senza alas, morda senza dens e per seit e fom vegn mai
staunchels? …
Il luft.
76. Enzitgei, che va cun forza tras las spinas e sespina bucc.
Il luft.
77. Tgei umm grond e ferm va per tut il mund e nagin vesa 'l?
Il luft.
78. Tgei taglia tudi e semetta la sera sin ina clavella cun ina comba ensi
e l' autra engiu? …
La forsch.
79. Duos lattas cun diesch clavellas tillan ina latta cun trenta clavellas.
Cura ch' in raschla.
80. Igl emprem verd, suenter alv et il davos vegn entuorn en gronda ujarra.
Las spigias.
81. Vegn frars sin ina seif e tuts, che seglien e saulten et han chitschau in
pal sul tgil en e sut tgil o.
Ils speuls d' urdir.
82. Vegn sorettas en vegn combrettas seglien e saultan e sepeglian bucca
ina l' autra.
In truchet cun vegn cauls, en ils quals
vegn mez en vegn canials fil et urdiu.

[p. 174 modifica]174 Rätsel

83. Tgi ha il venter de len, la beglia de crapp e las ureglias de curom? …
Il cuze.
84. Tgi stat cul tgau engiu, la cua ensi et ha il cor, che balucca?
Il clutge.
85. Ina reit stendida; biars giats, che van atras in stretg uaul; pial viva,
che bastuna e bucc' in, che fui.
La teila, ch' ins teissa.
86. Ina cua nera cun in nuv alv.
La processiun.
87. Enzitgei, che ha duos ureglias e bucca tgau.
La tgina.
88. Tgi va tiel buntaduer alvs e tuorna anavos brins?
Las coccas.
89. In cusch ner, in lac verd et in crapp alv.
Il caschiel el priel.
90. In tgaun fier, ina cua de launa e pli dabot, ch' il tgaun va, pli cuorta
che la cua vegn.
La guila cun il fil.
91. Enzatgei, che porta saun e scutscha saun et ha sez bucca stel.
La spada.
92. In pal, che tegn in tschaffun.
La rucca glin.
93. Ina femna saulta ell' aua e lava mo ils peis.
La nav.
94. Enzitgei, che fa prova senza dar de migliar.
Ils deivets.
95. Pli che melli dunschallas, che daten l' aua benedida, ina à l' autra.
Las schlondas dil tetg, cura ch' ei plova.
96. In madraz plein scrottas e bucc ina ha dau in petg.
Il tetg.
97. In frar et ina sora; in sin in grep e l' auter sin l' auter e tonaton
peglian ei maun in à l' auter.
Igl effel e l' onza.
98. Enzatgei, che va tudi entuorn e la sera stat ei cun bucca aviarta sut
pegna en.
Ils calzers.
99. In catschadur, che laghegia ils calcogns e tucca il nas.
La toffa.
100. Tgei vegn sil mund tut a garend e miera senza vetta?
La toffa.
101. In buob pign, che vegn ora sum in grep, dat in griu, a lura fui,
ch' in mai veza el pli.
La toffa.

[p. 175 modifica]Rätsel 175

102. Enzitgei, che ha la corda adina enten culiez et ei mai strunglaus.
Il parlet d' aua benedida.
103. Ord ina baselgia vegn in paderet, che conta.
Il caduscal ord la crosa.
104. Davon sco in zapin, amiez sco ina rucca da stuppa e davos sco ina farcla.
Il tgiet.
105. Enzitgei, che ei mai stau e vegn mai a vegnir et ei tonaton, sco tschei.
Il det
pign.

106. Ina mustga senza bucca, che sa far gronds dons.
La brastga.
107. Enzitgei, che sgola senza allas, setschenta senza peis e morda senza dens.
La brastgia.
108. Enzitgei, ch' ei urdiu cun pals e tratg en cun latas.
La seif.
109. Enzatgei, che batta senza meuns.
La tempiasta.
110. In betler senza peis e meuns, ei adina secargaus vid in len e catscha
tut de bucca en.
Ilg upferstuck.
111. Ina femna ha treis peis, il tgau tut alv et ina flescha de vin entuorn
tschenta.
La rucca de filar.
112. Frun mun, vest bel, tinghelin, scafa S. Martin.
La lieunga,
113. Tgei baghetg ei quei? Nagin tetg, preit rodunda e palintschiu grad.
La curteuna.
114. Egls cotschens. fatscha nera, dies fier e cua lieunga.
La cazetta.
115. Prau alv, sem ner, tschun che meinan e dus che miran tier.
Quel, che scriva.
116. Egl uaul nesch' ei, en nuegl cresch' ei, il da fier fa il fravi.
Il fisi.
117. Ina dunschalla, che leva marvegl e va en mintg' encarden.
La scua.
118. Zitgei, che crescha sin combas alvas, ei vestgiu en verd et ha ina
barba grischa.
Ils tschaghigliuns.
119. In pume ha dudisch tschemas; mintga tschema ha siu rom e mintga
rom ha siu igniv e mintga di sgol' ei ora in.
Igl onn.
120. In tgaper va da ruosna en cun in toc carn sin bucca e tuorna de
ruosna ora cun ella.
La clav.

[p. 176 modifica]176 Rätsel

121. Enzitgei, che va tudi per las vias entuorn cun la scuetta a grad si.
La gaglina.
122. Enzatgei, che ha treis peis e stat cun meuns sin calun.
La honta.
123. Duas schumalinas, che van a spass; cura ch' ina va anavon, va l' autra
anavos.
Las combas.
124. Gliei in thier, che viva mo cul luft e pli bia el laguotta e pli gras
el vegn.
Il fol.
125. In nuegl plein camonas e mintgina suna, cura ch' ins vegn tier ella.
La suna de bucca.
126. Ina femna, che ha ne peis, ne meuns, ne tgau, schai adina mo sil
venter et ha en la beglia de tuttas sorts.
La trucca.
127. Enzitgei, che beiba e vegn mai plein.
Il caz furau.
128. Ina mumma nera, cun treis feglias neras.
La vaneun.
129. Tatta nera sin stadera,
Giuncher tgieschen ei suten,
Gries e manedel ei lien.
La vaneun sura fiuc.
130. Grond, grond, sco ina casa,
Pign, pign, sco ina miur;
Petter, sco in fel,
Dultsch, sco in mel.
Il nugher e la nusch.
131. Enzitgei, che ha en quendisch dis barba.
Il tschagrun.
132. Bi, bi sumen si, bialla sumisocla; alv eis ei; tschietschen cresch' ei.
Ils farbuns.
133. Entzitgei, ch' ei en casa e tonaton ora sil funs.
Il snec.
134. Dies len e venter piertg.
Il barschun.
135. Enzitgei, che vegn pli pign cun metter vitier e pli grond cun prender
… naven.
Ina rusna.
136. Enzitgei, ch' ei en stiva et ha la bucca ordado.
La pegna.
137. Tgi va tier la fanteuna a selavar e lai il butatsch à casa?
La tegia tapet.

[p. 177 modifica]Rätsel 177

138. Tschunc soras, che sedaten; mo ina, che po.
Las savetschas de chiltschiel.
139. Il rar mola il dir.
La stella, che dat sil crap.
140. Ina claustra, che ha plein fanestras et ins vesa da bucc' ina ora.
Il fingerhut.
141. Enzatgei, che va enta Roma ad ora, adina sil tgau.
La guota calzer.
142. Enzatgei, che va entuorn casa e fa clip, clap.
Las stellas tetg.
143. Enzatgei, che ha tschun fatschas, quater combas e porta fier.
La pegna.
144. Tgei femna stat en stiva e lai la bucca ord stiva?
La pegna.
145. Alv engiu, verd ensi e blau sisum.
La plonta de glin.
146. Il di tscherchel, la notg lata.
Il ligiom.
147. Duos veras e duos stangas: ina scaffa et in pez.
La forsch de brastgas.
148. Vaneun de lenn et uvierchel de carn.
Il beun hisli.
149. Biars frars en ina casa e tutts han il tgau tgietschen.
Ils schuebels.
150. In blut en in lac, che nega bucc.
La pischada el pen.
161. Enzatgei cun duos allas e bia remas.
Il clavau.
152. Enzatgei, che brischa et ei bucca cauld.
L' urticla.
153. Enzatgei, che va en ruosna ners, vegn ora alvs; va aber en alvs e
tuorn' ora ners.
Il prer en baselgia.
154. In tgiet, in crapp en siu schnabel, ch' el sa far tunar e camegiar.
Buis veglia, cun platina.
155. Sas tgei buot ei dat, che ha nagin funs?
Il bischel.
156. Ina aua nescha giudem in crest e va si e sul crest giu.
La larma.
157. Qual ei il bratsch, il qual ha en plein detta?
Il pegn.
158. Il dies de lenn, la beglia de pupi, il venter de glas.
La harta.

[p. 178 modifica]178 Rätsel

159. Enzitgei pli spert, che il schuz d' ina buis.
               La gliada.
160. In miert, che runa ils vivs ded ina pleunca giu tras in uaul.
               Il petgen ed ils plugls.
161. Carn eis ei bucc, mo de carn eis ei neschiu, ei pren e
dat da beiber e va vinavon et ins encorscha mintga pass.
               La plema d' auca.
162. Bas, Basin, fatg cun crappa e cuvretg cun glin.
               Igl altar.
163. Quater combas senza schanugl e siat costas bucca dad' ies,
in tgau, sco in mogn et in tgiern en la totona.
               La bracha.
164. Enzatgei, che va tudi a sestrubigiont.
               Il dutg.
165. Il di andutgel e la notg begl.
               Il caltschiel.
166. Tgi va entuorn casa cun la lata?
               Il giat cun sia cua.
167. In miert, che porta il viv giud' ina pleunca.
               La sgarsolla.
168. Enzatgei, ch' ins sto trer engiu et ei va da sesez ensi.
               La tretscha dil zenn.
169. Enzatgei rodun, ha egls e vesa bucc.
               Il truffel.
170. Il di scala e la notg lata.
               La penda dil muoder.
171. In pal cun tschun clavellas.
               Il bratsch.
172. Tgi scua tudi et ha la sera nuot rumien ensemen?
               La cua della vacca.
173. Liung, liung, sch' in tarschiel, che ha combas de lenn e tgau de
mesch.
               Il telegraph.
174. Enzatgei, che va en l' aua e vegn bucca bletschs.
               Il sulegl.
175. In, che schmeina e laventa si biars.
               Il prer, che dat la benedictiun.
176. Enzatgei, pli bia ch' ins taglia giu, pli liung, ch' ei vegn.
               Il dutg de schuar.
177. Enzatgei, che maglia cul tgil e tgiagia cul tgiau.
               Il tgiamin.
178. Tgi morda senza dens?
               La urticla.

[p. 179 modifica]

179. Qual egl ei tschocs de giuven ensi?
               Igl egl hazla.
180. Qual egl daten las matteuns vi il pli bugien?
               Il egl hazla.
181. Tgei mustga morda bucca?
               Quella d' il meil.
182. Igl emprem alv sco la neiv, lu verd sco pastg, pli tard
tgietschen sco seun e gusta pli bein che peun.
               La tscharescha.
183. Da di plein carn, la notg la bucca aviarta.
               Il calzer.
184. Peglias ti mei, sche for' jeu; das ti sin mei, sezup' jeu.
               La guotta.
185. Quel, che fa, vul bucca, quel, che cumpra vul era bucca
e quel, che drova, sa bucca.
               Il vaschi de morts.
186. Enzatgei, che ha bucca egls, bucca mauns, bucca
ferstan e tonaton malegia stupent.
               Il spieghel.
187. Marietta mava sugl Inn,
Gneva cun vin,
Veva ne buot ne butritg
Dun de legnar à quels de Turitg.
               L' eua.
188. Enzatgei quader cun rodund sisu et in moni, che fa saltar
entochen, ch' ei grescha bucca pli.
               Il mulin de caffe.
189. In prau plein crests e plein glieut e bucc' in che salida lauter.
               Il sonteri.
190. Stauschas ti mei, sche fetsch' jeu star eri; leis ti
star eri mei, sche brisch' jeu tgei, che jeu poss tier.
               Il fier de resti.
191. Sun jeu giuvens, sche rest' jeu giuvens; sun jeu vegls, sche
restel vegls; hai egls e vesel bucca; hai combas e sai bucca far pass.
               Il portret.
192. Tgi sto tudi schar spelar senza saver sedostar.
               La rucca glin.
193. Ina via, nua che nagin ei iu.
               La via Sogn Giachen.
194. Enzatgei, che va de treis en e ded in o.
               La camischa.
195. Ina plonta che mintga carstgaun sto haver.
               La plonta pei.