Prose e poesie bellunesi 2012

ladino

2012 Prose e poesie bellunesi 2012 Intestazione 10 gennaio 2016 25% Da definire

Piero De Ghetto De Roche de Liseo (1932) Rosina da Venas

Del milenovezentotrédes al barba Rico, de cuindes ane, l é dù a Mainz in Germania, a vende gelato col careto apede Piero Manera da Venas. Canche deo a l ciatà in America, al faseo ciacolà e registrao duto chel che l disea. Iniere ei ascoltà na roba che m à fato ride. Al barba Rico al scominzia così: “In chel dì al pioea e nó podeo dì a vende gelato; ero straco e ei pensà ben de dì ize lieto a paussà n tin. Par ruà ize l sgabuzin agnó che dormio, aeo da passà davante la porta de canbra agnó che dormia Rosina, la fia del paron. Ei vedù la porta verta e, zenza pensà su son dù ize. Rosina l era daos a se lavà; l aea doi arte là davante, che someaa zuces… Ió son restà là come n senpio coi guoie spalancade a la vardà. Rosina la me ciamaa “Canzìa” e da là de n tin l à dìto: “Ien ca Canzìa”. Ió son dù inavante come n senpio, e canche son ruà da vesin ei ciapà na slepa che me la penso ancora, daspò setanta ane. “Così te inpares a bate la porta“ l à dito Rosina!”

(Borcia-Borca di Cadore)

Rosanna Fontanive Della Lucia Laorà e tasé

Invern del milinovezentoetrentaòto.

A mili metri l era venù na peta de nef che avea blocà la strada che da Farsenech portea do in Agort. El stradin de alora, che l se ciamea Clemente, ma i lo ciamea tuti “Mente”, e che l stea de casa a Farsenech, d acordo con chei del Comun l à sturtà su en pochi de omi de tute le età par mandali a spalà. In mez a tuta sta dent l era anca en tosat de dodes ani, content de laorà e de se ciapà en franco. La strada la é stata verta, de segur anca co l aiuto de altri spalador: da Oltach, da le Corone e via descorendo … Fato stà che dopo nosseche dì, sto stradin l é ndat nte le case de chi che avea spalà, par pagali.

El s à presentà anca nte chela de sto tosat, e l à metù su la tola dodese franchi. El tosat l à sberlà i oci da la marevea. So pare, senza tant indusià, l é saltà fora a dì: “Po ben, co sti schei pagaron el cont del botegon do dai Paternoster!” I Paternoster a Farsenech (un el se ciamea barba Salva, e l era cognossù dapartut) i fea pan e i avea anca na botega onde che i vendea en poch de tut. El tosat gh à tocà tasé e incontentasse de vardà i schei sora la tola. Passa i ani. Sto tosat l é deventà grant: par fortuna l à podù ndà a Belun a studià, e l s à anca maridà. Saveo con chi? El s à maridà con mi.

(Canal-CXanale d'Agordo)


El bilieto numero 13

Co tolo l pulman, ciato senpre un òn che negun pó lanpà, co na testa come un voo e un nas a ranpin, coscì pizo che se stenta a l vede e coscì noios che l desturba dute. El bilietario l i dà l bilieto.

“No l voi!” el craionea chel òn.

El bilietario l i damanda con creanza: “Parcé?”

“Parceche l é l numero 13, e l porta scarogna.”

El bilietario l é propio un bon e l proa a i fei capì che no n é vero che l 13 el porta scarogna, no n é da i crede a sta stories. “Tajé!” el craia chel òn co na testa come un voo de pita. “Ió son un òn conosciù e ei pi rejon de vos!” Iusto par no ciatà da dì, el bilietario l tol el bilieto e l in dà un outro col numero 14.

“Tienivelo! Tienivelo!” l craia chel òn, sustà come se i aesse zapà sui pès.

“Ma parcè?” l i damanda l bilietario.

“Parceche l é 'sal! El no n é verde, no l voi!”

“No in ei biliete 'sai!”

“Scì che i aé. Ma i aé inze ra bolja e no n aé voia de i tirà fora. No n aé voia de lourà!” El bilietario, senpre con creanza, el lascia che l varde inze inze ra bolja: biliete verdes no in é. Somea che chel noios el se chiete via un iejo, ma canche monta su l òn che sbuja i biliete: “M aé fato l busc storto!” l craia, come l bisc. “L é ora de ra fenì co ste ome che sbuja i biliete!”

“Ce suzedelo?” l i damanda chel che sbuja i biliete.

“Vardà mo ca: no sé bon de fei nuia, i buje s i fesc tonde. Reclamarei su par ra gasetes. Ra 'sente r é stufa dei buje storte.” Chel òn l é un brao e l no se stiza. Alora chel outro el se ra ciapa col sciofer.

“Voltà alolo ves ra prima strada a man dreta!”

“No se pó parlà col sciofer” i digo ió, e me vien da ride.

“Vos tendei a ra vostra pacia. Sciofer, v ei dito de voltà a man dreta.”

“Ma no poi: no vedeo che no n é ra strada?”

“No conta nuia: ei pagà un bilieto, stago inze ra prima strada a man dreta e voi che me menade là. Aeo capì?” “No son sordo, nò. Ma l pulman el no passa agnoche no n é ra strada. Cemodo fejelo?” “Bon!” l craia chel noios co ra so ojeta stonada. “Bon coscì. Su ste pulman laora solo cuatro magnafadìes. I scrio al Prefeto e vedon ce che suzede! Fejéme desmontà alolo!” “Ma ca no n é fermades” l i disc el bilietario, zenza perde ra passienza.

“Comandesso! Paronzon!” l i craia chel noios.

E l desmonta coscì de oga che deboto l sin và col mus inaante. El bilietario el lo tira in pès, l và a vede dei ociai, l i neta 'sò l patuzo dal palotò. “Lasciame in pasc! No me tociade, sedenò ciamo i jandarmes!” el craia chel noios.

E l và a scrie a ra gasetes che ci che laora sul pulman i é dute burte e catie. Vosoutre ce dijeo?

(anpezan-Cortina d'Ampezzo, traduzion de E.M.)

Antonio Alberti Cuciarin (1946)

Anema de na ota

Ce elo ce che te mena, anema,
su ra mè fates.
A ce bramoseesto, ancuoi,
tu che t aees zarnì
de i ‘sì drio a ra rodores;
che s corea drio a neoles
inze l vento e inz i sogne.

Tères indalonse che tira sote,
io no see assei,
pizenìn el mè mondo.

Nuia orisontes sberlade,
ma vistes col termin
de ziele scì zelestes
ma sarade su intrà corones
de oute spizoi de croda,

cemodo pilastre su drete
de jejes de gotica fatura;
ma chi ziele i é vedude
come fora par fora i vieres
dute coloride de chi tenpie.

Ce elo che te mena, anema,
a zapà su troes fruade
e da tenpo caminade
inze l fo de ra ‘soentù.

Te ciataras noma che na pascion;
ra speranza r é dei fioi,
nosoutre on beleche sperà
e ió, almanco, lusingà.

Inbarlumì voree ben al ben
intanto ‘sie drio ra to fates
judizios de no res perde;
es ei pardudes. No tin lasciaes pi.

Ra chiza t aea betù ra oujores
par ‘sì drio a ra neoles,
e de te aee pardù finamai
l odor bianco de sbiàca.

Ce zerchesto ancuoi, anema,
pi in là de ra riga bianca
che taia e zerne el dì
da ra note ormai scura.

Lasceme ra to fegura,
chera de inalora.
Te ciatà ades vorarae dì
noma che me fei dezipà
el ritrato che ei precurà.
Un vis soasà de biondo.

(Anpezo-Cortina d'Ampezzo)

Anonimo Ampezzano
Ra viles d Anpezo

Cianpo, bel pian;
Salieto, vilan;
‘Suel, da ra maneres;
Agabona, guza i feres;
Coiana, bate i cuarte;
Pezié, vo ra so parte;
Begontina. bel paesajo;
Pecol, se dà corajo;
Alverà, tocia i sasc;
Stoulin, pi in su te stas;
Graa, da ra mereees;
Gnoche, bona vees;
Maion, peta l balon;
Tré ciases, Ciamulera;
Ciae, na fumeghera;
Ra Era, cianta i jai;
Ciademai, ra no fenisce mai;
Ciadin, da ra ‘sente granda;
Ciadelverzo, col bosco in banda;
Ronco, dai ronchiei;
Val, dai pestariei;
Jilardon, da ra coes;
Lazedel, sote ra boes;
Col, se ra sonaa;
Mortija, taza faa;
Crignes, de ra schita;
Meleres, de ra snita.

(Anpezo-Cortina d'Ampezzo)

Piero Bressan Bernardi (1920)
La pase del cuor

Asséme cuassù,
tra le mè crode,
sta sera.

Asséme
che le careze coi oci,
che le base col cuor.

Aséme
che beve
le lagreme lustre
che cai da le stele.

Asséme
che zerche cuassù,
tra i muti silenzi,
la pase del cuor.

(Gosalt-Gosaldo)

Sara Casal
Fardìma

Fùoie che se mùof
inta meez al feen
strac, stracà
da esse istà, strac da esse feen

Fùoie che se mùof
su la strada e che scanpa
via, de maal

Fùoie incastonade
inte l veent
che scanpa e porta
de maal l istà

Fùoie che speta la neef
che fà vive le bestie
e che desseda la déent...
le zerca sosteent
par passà fùora l inveer

Fùoie de carta e fùoi4e de neef
al lustre de l inveer
scondù inte na neola
polver de neef
e stele de oro

creature
che se mùof,
natura che se teenz

Fùoie che se scont
inta meez al veent e
inta meez a le parole.

(Zoldo)

Italo De Candido Ciandon
La fede d la sera

La bonora me dà volontà
de fei algo pai mió riede,
la sera, dopo tanto laurà,
me consola la fede

che rue n autra bonora
che me dea lus e forza
che me risparmie da la fiora
che rodea la mió scorza...

é salda com na pèra
la fede d la sera!

(Sa Stefi-Santo Stefano di Cadore)

Irlino Doriguzzi Bozzo
Girotondo d la grassa

Cu la lioda e l bandon
da la corte la tolon
e z la vara la s-ciarion
per sgorlala oni cianton.

Cuan ch é marzo se desfà
e z al taren và a penetrà
per fai cresse ca e là
erba bona pa l cianà.

Bat la fauze e volta al fien
ch al tabié on da failo pien
pe l vace ch da monte vien
dopo n istiade zienza fien.

Fnida la boia, taia la meda,
ciapa la forcia e bicia na preda,
n tin da vare e n tien da peilo
parchié ch la vacia à da canbié l peilo.

Bicia z fnil, bicia z cianà
parchié la vacia late à da dà,
rumiaia de dì, rumiaia de nuete
parchié ch bonora la grassa t nete.

(Danta-Danta di Cadore)

Santino Ganz
La son (in ricordo dell'autore, improvvisamente scomparso nell'estate 2012)

da sera spete che la son
la me ciole
così asse che la not e la luna
le staghe ensieme de mi
a dormì …

(Falciade-Falcade)

Gigi Lise
Che credetu cor meo?

Tra l erba al sol, ai pie de na scarpada,
en bis, da le ale piturae de ardent,
de corsa ndea cua e là, la testa alzada,
cuasi, parea, snasà l olesse el vent.

Fursi amor lo movea per chela strada
o cioc de sol; no l dea bada a la dent
che passa e che la é trop indafarada
per se acorde de n bis che no l é gnent.

E n pie lo schiza e gnanca a vardà ben,
de le ale, de l amor, de chei pensieri
te pol catà calcossa sul taren:

ma ti, mè cor, che credetu? Cossita
sarà de ti e, ti mort, el sol come geri
el se alzarà doman su n altra vita.

(Agort-Agordo)

Massimo Mosena Noni (1966)
Incant che ereone moort

Machine blu, stipendi de oro,
pensioign da siori,
pagade col saanc
de la puore deent.
Aerei de stato, ,
putane de stato,
e case conprade,
però i no saeva.

Incant che ereone moort.

Aiva nosta,
ma cuant che la costa,
pagada an grum
a la Cosa Nosta.
I met su l alta velocità,
però trei ore,
da Calalzo a Venezia,
le no te bastarà.

Ma noi ereone moort.

Crode patrimonio,
de l Umanità,
deent senza patrimonio,
sot a ste crode cuà.
Rotonde sul maar,
rotonde sul gnia,
a medodì se magna,
se valguinc sparagna.

Sì, ma noi ereone moort.

Cinees che daverz,
boteghe e ostarie,
e doeen che scanpa,
e i no torna pi.
I noost ospedai,
i vol i serà,
ma aon l aria bona,
no pudon se lamentà.

Incant che ereone moort.

Neole bianche,
prai pien de fiori,
duoc de tosaat,
tramonti d'istà
e deent che descoor
con creanza e respeet.

Adees che sion moort.

(Zoldo)


Eliana Olivotto
Piume

Capita ogni tant
la voia de scanpar,
de butar via i pensier
de 'solar via de cua...
Rincure piume
che i colonbi à assà pa strada
e, pa far mucio in pressa,
anca ingrume chele de gal,
de dindiot, de betarel...
Donte n penacio de pavon,
segnal de libertà e de bel:
l à n ocio grando e spalancà
pa vardar
in là de la ziesa,
fora de l inferiada
del vecio poliner
che nissun à mai cavà.
De scondion
parché l paron no l vede,
una... a una...
cusirò le me piume
co l ago e l fil
de la passienza
e... n bel dì...
come n usel
avarò ale anca mi,
sarò piuma lidiera,
o fursi, in medo al bosch,
sarò an gal forzel...

(Ospedal-Ospitale di Cadore)

Adeodato Piazza Nicolai (1944)
No se può pi dì de là

Da la nebia de le nostre crode ladine
me rua na os cossì da lontan
come l neve se siolie sui pra
te sas che no se può mai dí de là.

Mè caro vecio mago, tu ben te sas
tanto pi meo de me
che la magia scondesta tel seme
nessuna man sà ciapala: tu ben
te sas che no se può mai dí de là

del mistero; chei puoche druíde
ancora scondeste lassù tra le père
ben cognossea ste robe
e meo de noi ormai i capìa
che no se può mai dí de là.

Mai dí de là de chel velo
che sconde la piciola vela
de duta na vita, oltre
n rumor che fà chel martel
cuanche el se bate sul ciodo:
te sas che no se può mai dí de là

mai dí de là de la nuote
coi oce verte a spià te la sera,
la scanpa senpre sote la tera;
mai dí de là par ciatasse
n fagoto con dute le pene
par deventà na poiana, parchè,
tu te sas, cossì se desfá la befana.

Se son proprio fortunade, meo
vardasse da le ciase i nostre Ciadin.

(14-18 maggio 1998)
(Vigo-Vigo di Cadore)
Doriana Puglisi
Chi porzelat de chi omen

No te pùole gnanca i vardà sul mostaz
che già somea ch i te vobe 
e la poesia l é già bel che se n duda;
se te parle an sin indiferent dal normal
i te varda coi oci da pes boì
e la poesia l è già bel che se n duda;
se te te mete na carpeta n sin pi curta
daerdete zìel e tòleme con ti
e la poesia l è già bel che se n duda;
dut an fis-cio na mareea
e ti t es là e te te dighe
ma che volelo chest?
e la poesia l è già bel che se n duda;
i é così lori, chi porzelat de chi omen
no te sas mai come i ciapà
se te faze la seria t es massa seria
se te scherze pùol esse che inte de ti te staghe anca
mi i rispete duti
a mi me sà bel ride e scherzà
ma su le robe serìe son cotant seria 
e de duti chi àt no vade nsaè calche ota 
che voleo fà? i é così chi omen
e chi che par da meio
i é come la gramegna
i te parla dei fior, de chi prai
dapò i deenta mut
e la poesia l è già bel che se n duda;
ma duta sta Natura che l é intor
la ne dis che avon bisoign anca de lori
no se pùol fà de duta l erba an fas, no
e l é anca vera in dut al so saor
che volone fà? Se tegnon duti come che sion
e fuora de igliò no se scanpa mai...
speron che no se n vade la poesia
anmancol co se inamoron
ciò, vegneme da vesin, che te regale n fior

4 novembre 2011 h. 19,50
(Zoldo)