Poesie (Porta)/90 - LA NOMINA DEL CAPPELLAN

90 - LA NOMINA DEL CAPPELLAN

../89 - MENEGHIN BIROEU DI EX MONEGH ../91 - MILAN 19 OTTOBER MILLA VOTT CENT DESDOTT IncludiIntestazione 27 settembre 2008 75% poesie

Carlo Porta - Poesie (XIX secolo)
90 - LA NOMINA DEL CAPPELLAN
89 - MENEGHIN BIROEU DI EX MONEGH 91 - MILAN 19 OTTOBER MILLA VOTT CENT DESDOTT

 
LA NOMINA DEL CAPPELLAN

Alla Marchesa Paola Cangiasa,
vuna di primm damazz de Lombardia,
gh’era mort don Gliceri, el pret de casa,
in grazia d’ona peripneumonia
che la gh’ha faa quistà in del sforaggiass5
a mennagh sul mezz dì la Lilla a spass.

L’eva la Lilla ona cagna maltesa
tutta goss, tutta pel e tutta lard,
e in cà Cangiasa, dopo la Marchesa,
l’eva la bestia de maggior riguard,10
de moeud che guaja al ciel falla sguagnì,
guaja sbeffalla, guaja a dagh del tì.

El l’ha savuda el pover don Galdin,
che in de la truscia de l’elevazion
avendegh inscì in fall schisciaa el covin15
gh’è toccaa lì a l’altar del pret cojon,
e el sò bon tibi, appenna in sacrestia,
de mett giò la pianeda e trottà via.

In mezz a questa appenna don Gliceri
l’ha comenzaa a giugà a l’amora el fiaa,20
è cors da tutt i part on diavoleri
de reverendi di busecch schisciaa
per vede de ottegnì la bona sort
de slargaj foeura in loeugh e stat del mort.

Chè infin di fin, se in cà de donna Pavola25
no gh’era per i pret on gran rispett,
almanca gh’era on fioretton de tavola
de fà sarà sù on oeucc su sto difett
minga domá a on gallupp de on cappellan,
ma a paricc di teologh de Milan.30

Gh’era de gionta la soa brava messa
a trenta borr, senza manutenzion,
allogg in cà, lavandaria, soppressa,
ciccolatt, acqua sporca a colazion,
bona campagna, palpiroeu a Natal,35
sicché, se corren, cazz, l’è natural!

Ma la Marchesa che no la voreva
seccass la scuffia con la furugada
l’ha faa savè a tucc quij che concorreva
che dovessen vegnì la tal giornada,40
che dopo avej veduu e parlaa con tutt
l’avria poi fatt ciò che le foss piacciutt.

Ecco che riva intant la gran mattina,
ecco el palazz tutt quant in moviment,
pret in cort, pret suj scal, pret in cusina,45
pienn i anticamer de l’appartament,
gh’è i pret di feud, el gh’è i Còrs, gh’è i nost,
par on vol de scorbatt che vaga a post.

El gran rembomb di vòlt, el cattabuj
de la mormorazion che ghe fan sott,50
el strusament di pee, di ferr de muj
che gh’han sott ai sciavatt quij sacerdott,
fan tutt insemma on ghett, on sbragalismo,
ch’el par che coppen el Romanticismo.

Baja la Lilla, baja la Marchesa55
tutt e dò dessedaa del gran baccan;
i pret che hin solit a sbraggià anca in gesa
ghe la dan dent senza rispett uman,
quand on camerleccaj dolz come on ors
el corr a strozzagh lì tucc i discors.60

Semm in piazza, per Dio, o indove semm?
Sangue de dì, che discrezion l’è questa!
Alto là, citto: quij duu in fond... andemm...
ché la Marchesa la gh’ha tant de testa!
Hin mò anch grand e gross, e on poo de quella,65
per Dio sacrato, el sarav temp de avella!

Dopo quell poo de citto natural
che ven de seguit d’ona intemerada,
vedend sto ambassador del temporal
che nol gh’ha intorna on’anima che fiada,70
el muda vos, el morbidiss la ciera,
e el seguita el discors in sta manera.

Se poeù anch de prima de parlà con lee
di voeult gh’avessen gènni de sentì
quaa hin i obbligazion del sò mestee,75
senza fà tante ciaccer, eccoj chì;
inscì chi voeur stà stà, chi no voeur stà
el ghe fà grazia a desfesciagh la cà.

Punt primm: in quant a l’obbligh de la messa
o festa o nò gh’è mai or fiss de dilla;80
chi è via a servì n’occor che l’abbia pressa;
i or hin quij che lee la voeur sentilla:
se je fass stà paraa dò, trè, quattr’or,
amen, pascienza, offrighela al Signor.

La messa poeù, s’intend, puttost curtina...85
on quardoretta, vint minutt al pù:
dò voeult la settimana la dottrina
per i donzell e per la servitù,
de sira semper la soa terza part,
men che al tarocch no ghe callas el quart.90

Chi mò, sentend che on patt inscì essenzial
l’eva quell che savè giugà a tarocch,
ghe n’è staa cinqu o ses che han ciappaa i scal,
e tra i olter (peccaa) on certo don Rocch,
gran primerista fina de bagaj95
ch’el giuga i esequi on mes prima de faj.

(E quell el tira innanz) Portà bigliett,
fà imbassad, fà provist, toeuss anca adree
di voeult on quaj fagott, on quaj pacchett,
corr dal sart, daj madamm, al perucchee,100
mennà a spass la cagnetta e se l’occor
scriv on cunt, ona lettera al fattor.

Anca chì el n’è sblusciaa de on sett o vott,
vun per quella reson de la cagnetta,
on segond per reson de quij fagott,105
e i olter cinqu o ses han faa spazzetta
per no infesciass coj penn, coj carimaa,
e ris’cià de sporcà i dit consacraa.

In tra sti ultem che han veduu a andà via
gh’è staa on certo don Giorg de Zuccoirin,110
maester de eloquenza e poesia
del famoso sur Carlo Gherardin
e autor d’on codez de beccopulenza
stampaa da Isepp Forlan de Porta Renza.

(E quell el tira innanz) Quant al disnà115
de solit el gh’è el post con la patrona,
via giust che no vegna a capità
on disnà de etichetta, o ona persona
d’alto bordo o de impegn, ché in sto cas chì
mangem tra nun, cont i donzell e mì.120

In campagna poeù el cas l’è different:
vegniss el Pappa, disnen tucc con lee.
Là la se adatta anch con la bassa gent,
magara la va a brazz col cangelee;
tutt quell de pesc che là ghe possa occor125
l’è quell de lassass god d’on sojador.

Del rest, rid e fà el ciall, no contraddì,
no passà la stacchetta in del rispond,
a tavola che s’è lassass servì,
no fà l’ingord, no slongà i man suj tond,130
no sbatt la bocca, no desgangaralla,
né mettes a parlà denanz vojalla.

Tegnì giò i gombet, no fà pan moin,
no rugass in di dent cont i cortij,
no sugass el sudor cont el mantin,135
infin nessuna affatt di porcarij
che hin tant fazil lor sciori a lassà corr,
come el mond el fudess tutt sò de lor.

Chì, vedend quell balloss d’on camarer
che quij bon religios stan lì quacc quacc140
senza dà el minim segn de disparer
via de quaj reffign, de quaj modacc,
d’on salt el passa al fin de l’orazion
cont el recciocch de stà perorazion.

Quell che ghe raccomandi pù che poss145
l’è quella polizia benedetta,
che se regorden che col tanf indoss
de sudor de sott sella e de soletta,
e con quij ong con l’orlo de vellù,
se quistaran del porch e nient de pù.150

Certe lenden suj spall, cert collarin
che paren faa de foeudra de salamm,
certi coll de camis, de gipponin,
hin minga coss de portà innanz ai damm;
omm visaa, se soeul dì, l’è mezz difes,155
hoo parlaa ciar, e m’avaran intes.

Stremii, sbattuu, inlocchii come tappon
quij pover pret s’hin miss tra lor in croeucc,
e infin, fussel mò effett de la session,
o d’on specc che gh’avessen sott i oeucc,160
fatto stà che de on trenta amalappenna
el se n’è fermata lì mezza donzenna.

A sto pont ona gran scampanellada
la partezipa a tucc che Soa Eccellenza
donna Pavola infin la s’è levada165
e che l’è sul prozint de dà udienza;
el camarer allora el corr, el truscia,
e i pret fan toilett con la bauscia.

La Marchesa Cangiasa, in gran scuffion
fada a la Pompadour tutta a fioritt,170
coj sò duu bravi ciccolattinon
de taftà negher sora di polsitt
e duu gran barbison color tanè,
l’eva in sala a specciaj sul canapè.

Ma la Lilla, che l’eva arent a lee175
quattada giò cont on sciall noeuv de Franza,
appenna che la sent quij dodes pee
la salta in terra, scovand giò per stanza
el sciall noeuv e bojand a pò no poss
con tutt e quant el fiaa di sò trii goss.180

E boja e boja e rogna e mostra i dent,
don Malacchia che l’è on poo fogos,
vedendes saraa in bocca el compliment,
el perd la flemma e el ghe dà su la vos,
e menter el ghe dà de la seccada185
el fa l’att de mollagh ona pesciada.

On’orsa (come disen i poetta),
che la se veda toeù da on cacciador,
o ferì on orsettin sott a la tetta,
no la van in tanta rabbia, in tant furor,190
come la va Sustrissima a vedè
don Malacchia cont in aria el pè.

Per fortuna del ciel che la Lillin,
con quell intendiment che l’è tutt sò,
l’ha savuu schivà el colp in del sesin195
col tira arent la cova e scrusciass giò,
del restant se no gh’era sta risorsa
vattel a pesca cossa fa quell’orsa.

Schivaa el colp, descasciaa don Malacchia,
even i coss asquasi quiettaa;200
già la dondava la cappellania
su i ceregh de quij pocch cinqu candidaa,
quand on olter bordell, on olter cas
el ne manda anmò on para in santa pas.

E l’è che l’illustrissima patrona,205
menter la va a cuu indree sul canapè
per met in statu quoniam la persona
stada in disordin per l’affar del pè,
in del lassas andà, cajin, cajin,
la soppressa col sedes la Lillin.210

Don Tellesfor e don Spiridion,
duu gingella che riden per nient,
dan foeura tutt duu a on bott in d’on s’cioppon
de rid inscì cilapp, inscì indecent,
che la Marchesa infin scandalizzada215
la dà foeura anca lee con sta filada.

Avria suppost che essendo sacerdott
avesser un pò più d’educazion,
o che i modi, al più pegg, le fosser nott
de trattar con i damm de condizion;220
m’accorgo invece in questa circostanza
che non han garbo, modi, né creanza.

Però poi che l’Altissim el ci ha post
in questo grado, e siamm ciò che siamm,
certissimament è dover nost225
il farci rispettar come dobbiam;
saria mancar a Noi, poi al Signor
passarci sopra, e specialment con lor.

Quanto a lor due, o malizios o sempi
che sia el lor fall, basta così: che vadan!230
Quanto agli altri, me giova che l’esempi
je faccia cauti e me ne persuadan.
Così è: Serva loro: adesso poi...
(Lillin? quietta!!)... veniamo a noi.

La Cagnetta che fina a quell punt là235
l’eva stada ona pesta indiavolada
l’ha comenzaa a fà truscia, a trepillà,
a fà intorno la frigna e l’inviziada,
e a rampegà suj gamb a don Ventura,
on pretoccol brutt brutt che fa pagura.240

Don Ventura, che l’era in tra quij trii
el pussee bisognos del benefizzi,
el stava lì drizz drizz, stremii stremii,
per pagura de fass on pregiudizzi;
el sentiva a slisass quij pocch colzett,245
eppur, pascienza, el stava lì quiett.

Ma la Marchesa, che con compiacenza
la dava d’oeucc a quella simpatia,
sebben che la gh’avess a la presenza
duu pret de maggior garb e polizia,250
vada todos, premura per premura,
l’ha dezis el sò vôt per don Ventura.

Appenna s’è savuu dalla famiglia
che l’eva deventaa el sò cappellan,
se sbattezzaven tucc de maraviglia,255
no podend concepì come on giavan,
on bacilla d’on pret, on goff, on ciall
l’avess trovaa el secrett de deventall.

Col temp poeù s’è savuu che el gran secret
l’eva staa nient olter, finalment,260
che l’avegh avuu adoss trè o quatter fett
de salamm de basletta involtaa dent
in la Risposta de Madamm Bibin
de quell’olter salamm d’on Gherardin.