Poesias (Nay 1915)

Giachen Michel Nay

1915 Raccolte di poesie Letteratura Poesias Intestazione 30 ottobre 2015 25% Da definire

Poesias


POESIAS DA DB G. NAY.

1. Miu Grischun.
Solegl mattutin, che risplenda sils auls
Sclarescha migeivel sur quolms ed uauls,
Doresch' ils castials sin il tschespet alpin,
E bogna il glatsch en igl aur vespertin.
Quei ei mia patria, miu Grischun;
Per tei resuna la canzun.
Leu si ella pezza, leu nescha nies Rein.
Pompusa la tenda e frestg il serein.
Las tegias salidan, las casas d'uclauns,
11 tun della tiba resuna suis plauns.
Quei ei mia patria, miu Grischun;
Per tei resuna la canzun.
Leu, nua che Tevla travers' ils cullaus,
Camutschs en furtina surseglian sbuaus,
Leu stat sin il ctivel ed ha bein agur
E tenda siu fisi in svelt catschadur.
Quei ei mia patria, miu Grischun;
Per tei resuna la canzun.
— 312 —
Las bovas smanatschan e sburflan suis vaus,
La bratscha purila defenda ils praus,
Defenda las ügias — rabatta il clom,
Ils dretgs della tiara, siu über sulom.
Quei ei mia patria, miu Grischun;
Per tei resuna la canzun.
KD
2. Scuol.
üent ils vitgs dell'Engiadina, Pertgiradas dad uldaunas
Che ruaussan dulsch spegl Inn, Ella tiar', el grepp serein,
Schai a mi el cor adina Meinan scazis las fontaunas,
Scuol, migeivel sco buc in.
A mi para la contrada
Benedida da tuts mauns,
Tia grischa pezza lada,
Tias spundas, crests e plauns.
Pegns e larischs en verdura
Giuvna, frestga sco nigliu,
Ed ils umens de statura
Anflas ti strusch enzanu.
Ch'ellas tschetschan ord siu sein.
Tgi ch'ei staunchels ed enquera
In pastgett de ruassar
Ella tgeua tiara nera,
Savess mai in tal enfiar,
Sco sil crest spegl Inn, che sbatta
Sias auas cun vigur
Cunt il grepp, che ferm rabatta
Melodias sco sinzur.
Dess Surselva, mia mumma
Buc in tschespet spegl ischi,
Less a Scuol jeu silla tuma
Ver il giuvenessen di.
eh
3. L'Engiadina.
Jeu sai d'ina vallada
Sin vegl itsches Grischun.
Da pezs e vals tschinclada,
Romontsch ei leu il tun.
Romontscha conservada
Resuna la canzun.
Las auas tschalattadas
Scatleina frestg igl Inn
Tras verdas, loschas pradas.
Sin ferm sulom ladin
SecatsclT el en cascadas
Giud über tratsch alpin.
— 313
Da dunna Lupa conta,
Da temps daditg vergai,
D'amur, curascha tonta,
Da halumbarts smanai,
Da spada sanguinonta,
Da pievels domignai.
Aunc oz, cu sil Bernina,
Stempradas fan sgarschur,
E cur ch'il pievel smina
D'in inimitg sinzur,
Pertger' el sia tgina,
Defenda cun vigur.
Defenda la faviala,
Ils usits. ch'eu artai,
La viarva dultscha, biala,
Ils tuns ton carezai.
Ladin' ei la nuviala,
dis mieds dils babs cantai.
Aschia, Engiadina,
Fas ti als Grischs honur,
E restas tiara fina
E tschespet de nies pur,
E portas da regina,
La cruna cun splendur.
uss
4. Cusseglier federal Felice Calonder.
Selegra Surselva, vallada romontscha!
Tes umens han forza maguol e vigur,
Vengons della ligia e tiara Grischuna
Fan eis alla patria letezi ed honur.
Scol pegn sin il tgicmbel de nossas montognas
Eis ti carschius si — ord il saung de nos purs,
En liunga Stentusa lavur e fadigia
Has ti acquistau tons merets ed honurs.
Leu si el vitgett, spella tuor smanatschonta,
Leu resdan compogns da legria surpri;
0, co giubilass tia buna mummetta,
Savess' ella strenscher il maun oz a ti.
Emblida ca via la biala Surselva,
La mumma romontscha, las plauncas de Trin,
Ed eis ti Feiice sigl ault della scala.
El cor en perpeten eis ti nies vischin.
ED
— 314 —
5. Temps primavaun.
Verdas frastgas, rosas castgas,
La lodola egl azur,
E siu frestg cantar dedesta
En miu cor in dulsch sinzur.
Primavera, che svaneschas
Aschi prest sco giuvn' amur,
Datas üeunga, datas viarva
AI pü petschen cantadur.
Verdas frastgas, rosas castgas,
E la pezza en ardur;
Bein fitadas se splenghegian
Loschas fluras en splendur.
Primavera, ch'ei a strada,
Primavera cun ses duns,
Carmelescha e giavina
Ord la gula las canzuns.
Verdas frastgas, rosas castgas,
La lodola egl azur,
E siu cant cul miu s'unescha
En accords cun plein vigur.
Primavera prest svahescha,
Cantadurs, sehe lein cantar,
Aschi ditg sco llurs verdegian
Ed in cor sa carezar.
USD
6. On mulin la resgia.
Sut il tgiembel della val,
Ella frestg' umbriva,
Schai la resgia spegl ual
Silla teissa riva.
Co las auas dil dargun
Meinan resgi' e fuolas
E sbarbuttan lur canzun
Mont a tras las buolas.
E las pellas e falun
Van e fan canera,
Sil mulin cun formentun
Vegn la muünera.
Mia mumma ha mi detg,
Sevilont cun stenta,
Buc enquera leu tiu cletg
Tier schi schampra schenta.
Muüneras, quei ei dar,
Sehe ti gest confessas,
Laien miu e tiu stgisar,
En spir ladernessas.
Mumma, quei va mai a prau,
Ch'ei engolien frina,
Mo miu cor hall' engulau.
Salva per adina.
usd
— 315 —
7. Älla Romania.
(Redunonza 1913 a Trun.)
In cauld salid a tuts oz porscha Trun,
Als giuvens patriots romontschs cunzun.
Ed jeu hai observau vid nies ischi,
Co el scurlava roma e tschupi,
Vesent el tons giuvnals raspai
Entuorn siu best e ferm restiai,
De batter per il vegl e bien artau
Dals perdavons, e per il tratsch bognau
Da saun schizun e da savurs, gebein:
Ed in salid sbarbutta sez il Rein,
Che batta ferm siu van tras il sablun
E lu cun el s'unescha nies dargun
Leu o Zignau, in nausch e tribel tschanc,
Che fa sgarschur e tem' il giavel gnanc.
Quei plai a mi
—, pertgei, ch'in um zun fin,
Che porta vons, cugüuna pir e fa sgurdin,
Ch'in brut sincer, che muss' ils dents aviert.
TI sas pii tgunsch untgir da siu entiert.
E la caplutta ei in monumen
De nossa ligia, o, fagei persenn.
De nossa biala val, de nies cumin,
Schi ferms d'intemps sco el Grischun buc in.
Ed oz il di. sei fors' in miul spossaus,
Ei buca pii il vegl en nigins gratis.
II temps semida e ti er cun el.
Perquei san ins ca strusch schluppar dal fei,
Scol vegl mischun dils sprers sisu Tiraun,
Che ha. schulont la viafier leu giu el plaun,
Giu sevilau schizun, ch'el ei surnotg sfundraus.
Perquei adatg, e seigies mai zacchiaus.
Dal vegl ei buca tut mo aur e bien,
Dal niev astg' ins bein era ver talien.
Nus essan veders e vus essas novs,
E mintgin cui or sesagens ovs,
Aschia tegn in cauld e tempra bein il dretg,
E lauter laschi resunar siu pletg
Sco oratur e sco poüticus —
— 316 —
In difficil mistregn per esser prus —
Ed in, pii buns, scungiri il puccau,
E lauter peini il magun sculau,
Ed encitgi curesch' il animals,
Ils bos e taurs, ils pelischs e vadials.
Ed ussa vegn jeu aunc a cramados
Cun vus, scolasts, sehe ge per il davos,
Hai jeu tuttina quels serrau el cor
Ed enconuschel eis dadens ed ordador.
Ed ussa lein nus tuts ensemen fiasta far
D'amitgs romontschs ensemen raschunar,
Serrar il maun e buca condemnar.
Sehe in ne lauter mass ca gest cul til
Dil general e surpassass il fil.
Denton eis ei ni bi ni bien, pilvê,
Che tut ruaussi el madem futgê.
Mo in pertratg, che meini maun en maun
Ils umens leu spegl Inn e quels dil Plaun.
Ils habitonts dil Glogn. la Foppa e Surses,
Domliasc' ed Albula e tut itsches,
Nul vierv romontsch, la retica canzun,
Resuna aunc sil über tratsch Grischun:
De pertgirar la mumma, lein nus engirar
Ed en Romontsch adina lein cantar.
Viva la Grischa!
USD
8. Comiau dil catschadur.
(Suenter Eichendorf.) •
Tgi ha tei, miu stgir uaul, 0 sil mun va' i ensurin:
Ferm tschentau silla collina, Ils camutschs han buna luna;
De ludar el po festgina, Nus cantein, ch'ei frestg resuna
Siu scaffider tard e baul Tras gl'uaul in vierv carin
Sehe stai bein, miu stgir uaul. Sehe stai bein, miu stgir uaul.
Egl uaul rabatt' in tun,
Din a lauter star fitleivels.
Catschadurs, quels en statteivels,
Vigurusa lur canzun.
Sehe stai bein, miu stgir uaul.
USD
— 317 —
9. II mat grischun.
Jeu vegn dallas montognas, E sun jeu ina gada
E sun in mat grischun, In um stimau, pussent,
Stoi ir per las pitgognas, Tei, tiara zun beada,
Fadiar miu paun el mun. Enquerel jeu fervent.
Co batt' il cor e plira Miu cor, miu cor suspira,
SilTura de partir. Mes quolms stoi carezar.
11 montagnard engira, 11 montagnard engira
Grischun rest' el segir. Grischun vul el restar.
E cu la faulsch terlischa,
La mort vegn a spluntar,
Less jeu, ti tiara grischa,
En tei lu ruassar,
Sin tiu sulom, cultira,
Da quolms e cresls tschinclaus.
II mat grischun engira,
Mo leu eis el beaus.
esa
10. Spassegiada nocturna.
Da miez unviern, il tschiel stelliu.
La freida notg sepeina,
Us pezs terlischan sco burniu
Egl aur de güna pleina.
A tras la val til il serein,
E tut ruaussa caul e bein.
Sulets, sulets, sil teiss uclaun,
Camin' jeu cun furtina,
0, leu endira in malsaun,
Pitescha, sedeclina.
Jeu cuet', ch'jeu audi siu rugar,
De eugl agid po festginar.
Las Stellas neschan spess sil frun,
E bognan caul la strada,
Ch'jeu rumpel mez e sfuolel zun
Cun regl tras la nevada.
II cor mibatta pir e pir,
Jeu creiel mez, de stuer pirir.
— 318 —
Mo in moment fetsch jeu in paus
Leu si la neidia plaunca,
Cueschel ingena maus.
A mia membra stauncla,
Cheu ves jeu, sco sch'in maun vess stez
11 clar burniu davos il pez.
Miu num aud jeu carin clomar
Dad ina vusch migeivla:
Dieus paghi tei per tut de car,
Premura buntadeivla.
A tras la val til il serein,
Ed uss' ruauss' jeu caul e bein.
Ruaussa bein, ruaussa ditg,
Ti glisch. ch'eis uss stizzada,
Fideivel mat, miu bien amitg,
Ti steila, ch'eis curdada,
Curdada mo per pii segir.
Sin gl'auter mun poder sclarir.
USD
11. GFunviern.
Quei ei il temps schi criu, aschi criu;
Tuttas Ultras scomparsas.
In alv vestgiu
Quarcla la tenda e tut para miert,
Tiara materna sc'in vast desiert
Spetga sil matg fluriu
E cun ardurs
Plonsch jeu cun tei, speront
Frastgas e llurs.
Frastgas e llurs pireschan schi cert
Sco las cletgas semidan —
Con spert, con spert!
Draccas e neblas, purgina e glatsch,
Greva nevada stenschent' il tratsch.
Ferm tia 'gliad' ad aul —
Senza suspir!
Frastgas e fluras ston
Puspei ilurir.
USD
— 319 —
12. O, contas ga nein nus cantau.
0, contas ga vein nus cantau
El bi romontsch canzuns,
Cun forza nies sulom undrau,
Ils usits vegls, grischuns
Tgei dulsch cantar el vierv matern romontsch,
Che va da cor, rabatta ferm e tuna schi sonor.
Romontschs, romontschs restein fin fatg
Urein, cantein canzuns,
Restein fideivels al lungatg
AI plaid dils vegls Grischuns.
Tgei dulsch cantar el vierv matern romontsch.
Che va da cor, rabatta ferm e tuna schi sonor.
Sehe tuna vinavon aunc ditg,
Ti vierv de nos babuns.
Eis ti ge nies pii car amitg,
Schi ditg sco'i dat Grischuns
Tgei dulsch cantar el vierv matern romontsch,
Che va da cor, rabatta ferm e tuna schi sonor.
~W"