romancio

Autori vari 1891 Poesias Intestazione 24 ottobre 2015 25% Da definire

Poesias

<poem> Ilg ABC Spiritual. Su emuitsi enteti ilg Miecli sco: „Jeu vi cantar dils vec/ls Grischuns." Ilg ABC lein Ntis cantar, Scading bucstab Nus vean a dar, Un bien cunsclg, cun grontlt dalegh, Cun tut tarilcit si bein andregh. Ilg A quel ghi aschia: A Deus persuls rieis ti servir, A gii persuls tleis ubbariir, Avont Ell star, ri' Ell ta liriar, A mai Ell on Agidt clummar. .' nUg AHC spiritual" ns rechatta nella collecziun da mairuscripts ilul Sgr.. P. P. a F. Quista, sco pü-ssas otnts poêsias spirituelat. deiivan da Luzi Gabricl, oriitiit da Fettan [Ftan], pradichant a Ilitnz [Glion]. Fluri Buol da Üusch liit scolar da Lu/.i Gabriel u Glion, per impreiidei' lu liiigua Romaunscha, e copchet intiioni T .liiii 1(580 bgerras por'sius dti 1j. Gabriel, dellns quellas [lüssns sum conservedas ed as rechattan neUa supiii nomneda colieczium. Qtiista poêsia fiit gia stampeda nella terza Ànnada da nossa Anualas, seguond ün oter manuscript, cliatlo a Doiiitt. Siand ils manuscripts in bgei-s lös varieschau, publichains eir «juist, perche ch' el ais probabel il pti velg et eü' perche cba il manuscript Donat s' avicineschit al dialect da Schitms. C. P. — 285 — Ilg B quel glri: Ratiltl la chimaun, cur ti stas si, Bannadir Dcus deis, ad aung pli, l.anihuina ilg raal, fai quei ch' ei dregh, Bieus ei quell, ch' a in tal dalegh. llg C quell ghi: Chei cha ti fàs, deis partarchiör, Chei flng teu faig veng a pigiièr, Ctir ing partracchia s' ilg davòs, Cat' in tut ilg davaunt, davòs. Ilg D cpicll ghi: Dei leugh als grondts, 1110 temnia pli, Deus cà po ti lavantar si; Dils niorts f'ar sall', ner condenraar, Üeus pò raai Ell persuls quei far. Ilg E quell ghi: En la vantira t' aulza buc, En crusch ta starniantar nagtit, En amadus partrachià bault, En terra niida, en tsclriel jeu saudt. Ilg F quell ghi: Fei clregh, à seigas prus charins, Fei quei, ch' ei char à tes vaschins, Fei quei chei dregh, à teinraa Deus, Fei Satan trurig, legra Deus. Ilg G cpiell giri: Glri bucca nial, girar nagtit, (Hii la vardad, ilg nial ton sut, Giugar, saltar buc tutta via, Gunchischia niala curapagnia. llg H quell giri: Hagias Deus seniper en teu cor, Hagias cardienscha or ari or, Hagias cun tuts inna conipassiun, Has ilg soing spiert, sch' as er quei duiiii. — 286 — Ilg I quell ghi: In teu Jtiven temps deis ti Inprender an qual causa d' bi. Justia drova cun scading, Jtivens, à vegis tuts fing ad ing. Ilg K quell ghi: Kumprein ilg temps glri Paulus sez, Krudels tiranns fan bucca lgez; Kumprien ils Richs pir pròs atl êrs, Kumprein ilg Tschiel senza daners. Ilg L quell giri: Lei pir chi crotlig tiers à chi, La crusch tristozzia ad auter pli, Lg' ei mai per in tempset da far, La crusch en giiergia sa ven initlar. Ilg M quell ghi: Mangier pòs bein quei c;i ti bàs, Mò gir tleis buc quci cà ti sâs, Manar la bucca ei natiral, Mò beara Lgieut la tlovren inal. Igi N qtiell giri: Nuscher deis ti nagin cartschiaun, Ni cuii teu 'pleetlt, ni cun tcu maun, Nus nging nà pò tuts mai <T ing, Nies cor dai hassagiar naging. Igl 0 quoll glri: 0 chiar Cartschiaun partracchia bein, Or clilg mal viver chei d'nus vein; Oz has silg Mundt in bien Araig, Or cl' pitschna skisa in Anainig*. Ilg P quell glri: Partchira teu cor da puccau, Par teu Vasching hagias quittau, Par an pau pli bein star s' ilg Muinlt, Pireinta bucca l’ ohna ztinrit. — 287 — Ilg Q, quell ghi: Quesch clrieti cun Deus, à buc pupplar, * Quei ch' ell tarmet ta deis contentar, Quell antalli pli bein cà nus, Quei ch' eis ilg pli nizzeivel par nus. Ilg R quell giri: Renda raai bucca mal pcr nial, Rauiett' à Detis sclri fàs buc mal; Ri<>nt nagin sa riar scò Ell, Raschuii nagiii taner scò quell. Ilg S quell ghi: Sajas parderts, einfaltigs er, Sco Cluistus ghi, à sco Ell vult ver, Sch' in vult tras quest nin'l muntlt passar, Stò in seò las Zcrps, à Tubas far. Ilg T qucll ghi: Teu faig stòs ti sin Deus tschantar, Teu cor sin Ell parsull pusar, Tarmet tiers Ell ils tès suspirs, Tuts quels ca fan ciuei, ean sagirs. llg U quell giri: Uràr deis ti ctin bucca, à cor, Uràr tla tut temps or ad or, Ura tiors Dous ilg tuttpussenl, l'rafitin lideivla aud' ell bugent. — 288 — II di dellas olmas. (1891.) (Da J. A. Btihler.) Co eis tot il mundan be caussa vana, La qttala, pür creatla, sto svanir! Da curt mi auiic flurivan allegrezzas, Ma oz dolurs profundas sto sentir, Essend ttss arrivau il di d<> larnias, II di a regordanzas tledicau, II tli chc nascher fa tristezza granria, Svegliand nieiiiorias del temps passau. Al camp tlels inorts nus nieina oz la sonria, Al löc quiet che vezza nos cridar, Al ort che seinper in dolurs punsclicntas Nos pauper, debel cor fa palpitar. Quictaiiiein qua doruran sut flurinas Noss cars, tgi tocs sun dalla freida niort, Ruausan qua in longas, tristas recias, Mtissancl er ntis nossa. futura sort. Qua gercan oz ils orfans babs e inamnias, Anquiran cun clolur lur geniturs; A cel credend cuii rög fervent se volvan, Cuvrind las sepulturas cun lur flurs. La niamma pcr T-infant qua larmas spanda II qual siu cor teneva asclri car, E flurs vezenri siin sia nova fossa, La cretta be la po aunc confortar — La crctta clie la dat ccrta speranza D' iin di sitt anngel car poder revèr E ctin deletg in compagnia sia II long o dulc rtiaus etern gocler. Là planschan paupras viduas e lamentan, Havend lur conjugals da deplorar, Ils quals la nauscha mort cun ingorilonscha Ha da lur sein aniant podiu sdrapar. — 289 — In lur fanrilias la miseria regia, Mancand a quellas lur educatur, E cun adversitads havend da batter, Per tant plti fitg s' augmenta lur dolur. II vieu la fossa cerca della donna Tg' il, bandunand, ha in tristezza mess, E larmas oz gii curran dallas vistas E ctirran tot in iila senza cess. 0 quant profund il mal siu cor tormenta E strcnscha aschi litg siu pèz dolent! Be T oraziun il po in tal' anguscha Aunc confortar e prender sitt tormont. Er frars e soras oz quest camp frec|iiei)tan E eercan lur decess cun pietad: Ün auter frar, u i'ma cara sora, Tgi gia passai sttn nell' eternitad. 0 qual hunian ha oz negimas larnias E tgi negiins riels ses cla concloler! II munil intèr oz fitg se contristesclia E non po sias larmas rotener. Ma jeu, mettenri questas dolurs in rima, Totiina hai cattau iin grand confort; Pertgei miu cor cun aulta vtisch ra' acclama: „Rerrr e nora vita clat la mort!" II 1 e 2 d' Avust 1891 (Da J. A. Bühler.) Grischun, oz vol tii celebrar Ün di litg d' importanza E grandiusa festa far Als babs per regordanza. Els liberau e segürau Te han cla garniischia E riestruiu e sepelliu Ilgiuf da tyrannia. Be tc regorria riels babtins Tgi han cun ferina spatla Battii ils arrogants baruns In lita desperaria, Han cun honur tras lur vigur La ferma ligia fatga, Valentamein e frecaraein Er l’ oppressiun disfatga. 19 290 — Nus debitein ingraziament Als babs grands in bravura, Acl els, tgi ctin tant ardiment Adi'raa cun premura Han sustener e mantener Volitt T iiidependenza Per testainent d' iin temps valent A tot lur descendenza. Nel temps antic zun ferms castells Ornavan las valladas; Noss babs parevan be rebells Als grands cun fermas spadas; Ma ctin ardur han e splendur Mussau, tgei ch' els savevan E strementau e tementau Tot quels, tg' ils opprimevan. Els han allur' unitamein Conclus, tots bein pertina, Da se tlostar avertamein E da ciuncar la spina Cho lavagar e stenschentar La bella flur voleva, L' egualitad e libertad Che prosperar dov.eva. Gia sèscent anns sun uss passai Che questa ligia vala, E suii ils stadis lbrtunai Sut quella; e mai cala Nos sentiment d' ingTaziament Vers la btintad divina Tgi concediu, nus manteniu Ha libertad adiina. Perquei nus tots uss'giulrilein, Fagein oz grantla festa, Dels babs valents ntis regordein, Tenentl atl ault la testa. Deus benedir e far flurir Aunc vögii nossa terra, La pasch nus dar, nus conservar Da tots conflicts e guerra! ¦^b^ Alla patria. 1891. Avaunt ses seculs, o patria raia, Gniva giireda Ta priiraa lia; Avatint ses seculs (oh btina nova!) Per Te spuntaiva ün' aera nova; Inchaminaivast la dretta via — 291 — Per batter, vaindscher la tirannia, Perque, ma patria, piir giubilescha, Ta prüina lia hoz celebrescha! E quella lia Dieu benediva, Ch' ella diiraiva, ch' ella creschiva; Quella Ta staila, qtiella Ta guida, L' inpuls, o patria, chi T' ho unida; QuelT a' T mussaiva là forz' eterna D' uniun fldella, d' iiiriun fraterna, Perque T' allegra, o patria mia E celebrescha Ta priiina lia! Ah, greivas provas Tü traverseivast, Cruriellas guerras batter stueivast E fln Ta forza e la vittoria Mettaiv' in prievel iui di Ta gloria E, la pii greiva! Tia terr' ais steda Per gtierr' interna insanguineda, Ma '1 spiert, ch' infuorma Ta priima lia, Tuot superaiva, o patria mia. Etl hoz Ta spelma non port' il gnieu, Sco üna vouta, d'la tiramria; Hoz Tas cavorgias e Tas otezzas Da Tia tlefaisa stin las fortezzas E Tii, raa patria, est rispetteda, Tü prosperusa, Tii forttineda, Perquo T' allegra, o patria nria E celebrescha Ta priiraa lia! Schi, pür T' allegra, o patria mia, Ma eir ingrazcha il liiaun ria Dieu, Clri T'ho protetta, T'ho benedida! Ah, reista saimper ferm' ed unida E cunter ttiotta noscha pussanza, Cuntr' egoismo ecl ignoraunza Conibatt' adüna, o patrià mia, Rennov' adiina Ta priinia lia! J. P. Balastèr. — 292 — Hymnus patriotic. Traducziun del Tudasch tres Andrea a Porta V. D. M. (1835—1889). Clamas, o Patria, raeran 's units aquà, prompts at servir, [: II pü custaivel bain Gugent nus dedichain, Per tai nus viver v'lain, schi eir morir. :] Scha per cas iin regent, ans voless far spavent con spad' e fö, [: Schi sco iin ferra torrent Chi sdrapa tuot davent, Si'ra T inimih crudain E T fain dar lö.: | In guerra valorus, in pasch religius con ditts e fatts, [: Usche onur rendain Al nom cha nus portain, Libers ans conservain sco 'ls antenats. :] Florescha Patria, in pasch e libertà ed uniun! [: Sajan sincerità, Güsti' ed onestà, Virtüd, siraplicità teis ornamaints. :] 'Lura, o Patria, giodan felicità teis abitants. [: In tuot il muond non ais Abain grand e distais Plii fortünà pajais co l’ Elvezia. :] —'~2fS£&fe-J<--- L'Eivna Seneha in Engiadina. Ais Pasqua! vacanza, algrezcha, gustezzas, lls övs colurieus giarons a biitter, Fin T ultima saira laschains d' vart las lezchas A spass gieins a smêdas, sii Ts Ots a giover! •• • ¦ — 293 — Ais Pasqua! las mammas containtas eir eilas D' vair d' chera Brajeda T dalet e sorir! Grand' smagna, fatschendas per fer las biitschellas Per Ts Lur e Ts pü povers ils övs colurir! Dalet, desideri d' girer siin colinas Siin priimas terrenzlas, da clêr prüma flur Pii dtitsch T Eivna-sencha ais T chaunt d' lodolinas Pii Bel, Solenn pèra tuot flèd — chauiit d' amtir! Vais fors' nel santeri eir vus violettas Aviert gia las tombas, per Ts tömbels guarnir? Sclri sajas Bainvgnidas flurinas dilettas, Très Vtts noss Chèrs peran 'ns tschantscher e 'ns sorir! Ma sch' eir naiva, boft'a, giatsch cuvra la via L' fraid vent e la bischa Ts iitschöls faun gemir, D' Sench' Eivna strasora, hò ègn' melodia Da Golgota pèra tin plaunt, iin sospir! Viv stimul eir sainta pii ri' iin l’ Eivna-Sencha II pòver, sieu prossem bsögnus d' surlavger! Eir sgiir qiiell' algrezcha pii dutscha, pü sencha Cha T muond, sias richezzas, dalets nu T paun der! E cur cha la Festa, aunz T Alba as oda: Ais Pasqua! Ais Pasqua! dal sain dir il tun, Vers T Tschel T cour as oza, ingrazcha Dieu T loda, E sainta ch' ais T Sench-Di d' Araur e Perdun! G. Mathis. <-33_£__3c-i'-' Confirmatiun. (Vid. curl. d. Baselgia N. 145; libera versiun.) Exod'o Dieu! noss lamanter; Non vögiast Tii ans condamner — 0 mera siin nus, cher Salveder, Affabel figl tlel grand creeder — 0 pieted. o charited. ¦ ' • ¦ - — 294 — Ans praista Tii, Teis spiert benign, E fò nus ferms infln la fln. Tieus duns celests sur nus spand' oura, Acciò cha T bön eir nus non mour'a, [: Cha restans ferms. :] Con Tè volains ans allegrer, La vegha lia renover: Dal pcho fo 'ns liber eir d' invia E seguiter la vögiia Tia, [: Exod' o Dieu. :] Hans Gregori. Meis ehèr löet. Ün giardin sü ot flurescha, Da quel ressuna chatint da lod. La natiira verdagescha, Utschellins svoleazzan ot. [: Pasturets il flauto stinan — E lur scossas non bandunan. Cognuschais quel pajaiset? Chi ans porta taunt dalet! :] Üna vouta tyrannia Ferm opprimit noss bàbuns, Ma uossa regna armonia In tuots ils 22 chantuns. |: D' potentats els s' liberettan, Nel combat lur saung spandettan Per obtgnair la liberted! Tiiert guinchet alla vardet. :] Oh! raia patria tatint ameda! Be Tü est noss pii bel giardin. Nòbel spiert, vallent' armeda Mantegna tschert eir Tieu confln. [: Pasturets il flauto sunan — E lur scossas non bandunan. Cognuschais quel pajaiset? Chi ans porta taunt dalet! :] Hans Grcgoi'i. - — 295 La Capella. (Seguond Uhland.) Gio clel mtint la baselgetta Guard' amabel si'ri fuonz verd, N' ua sper la funtaunetta Chaunta cler il pasturet. Trist s' deresen d' la collina Ttin dels sains e chaunt da mort Chanzunettas pü non chaunta II pasturet chi guard' in ot. Cosii iin in fossa metta Quels chi croudan della mort Pasturet! N' a chanzunetta Chaunt' iin per tc, cur ais ta sort. Hans Gregori. <^5_£__sS??-'"* L' anguel. „Opus ignoti". Da la vegia baselgia sur la schiira Port' iin anguel in dschnuogias es posà A quels chi aintran il binvgnaint el da Cun prus surir intuorn la bocca püra. Atliina cur ch' eu pass quella flgiira Uschè graziusa am atira là E seis surir etern nel crap flxà Am para quel da viva creatiira. Chi sa? Forsa T artist araet ira di Et el T iniaigna da sia bainamada Stit fuorma dad iin anguel ha scttlpi; In ot in iin sonch lö cl l’ ha plazada, Sanctirtchond il sömi seis svani Cun T iimla cretta da T etad passada. P. .1. Derin. ~-~<~^^-i>~-J^-~ — 296 Rösa. <*& Rösa 'ni iriigl davaira Cha eu ntin at clejet Cura cha tschella saira Serrad' amo 't vezet! Uoss' est flngià sechada Bod sainza fögias plii, Sch' eu 't vess cun raai portada Plii lönch vessast vivii. „Mas povras föglas lascha „Spassir qua sül terrain; „Eu mor, alch chi rinascha „Madür' aint in mis sain." „Nov sem per novas rösas „Cha nel avgnir eu biit; „Scha tii 'm havessast clctta „Havess eu portà früt?" P. ./. Derin. rS&Steâ*--- II eomün nel silenzi II comiin nel silenzi Uossa taitlla sömgiond Las anticas tarablas Cha la val vain quiiitond. Minchatant il giiitader Sa chanzun fa udir, El passâ, nel silenzi Darchè tot tuorn' a vtmir. Eir las uras clri battan Dal clocher pac davent Ün pa trcmblan nel ajer E svanischan cti T vent. Be eternas splenduran Sii nel ot stailas d' or, Che raa hast tii tla batter Uschè ferm o meis cor? P. J. Derin. • •¦ ¦- - — 297 — Infanzia! Dis fortünos! Infanzia, quairi' aurora! Flur ch' in passand apaina T hom respira! Sömi luntan ch' iin tscherch' e ch' iin adora! Alatint il pass — il temp vain ch' ün suspira G. Singer. Felizi cuorrast tü tras crs e sendas Del vegl zardin cha il sulai surdora Clejond iin piischel est in grond fatschendas; Dits fortitnals Infansia quaid' awova! Eu od inrainchatant ta vusch chi ria EH' iin surir eir siin meis lef's atira. 0 dutsch' infanzia temp plain da poesia! Flur ch' in passancl apaina l' hom respira! Eir sch' ella 's perda, 's perda per adi'raa Piir T algordanza d' ella ma na mora Reista tras il mtidar da la fortiina Sömi luntan ch' ün tscherch' e ch' iin adora! 0 giod infant! ti inozaint'öglada Serain' in la tlaman d' la vita mira Eu vuless dir a ti' etad beada: Alaitnt il pass — il temp vain ch'iin suspira^ P. J. Derin. - ^JK^E^"— s^ II giall. -&& Sainza savair las nottas Chant' il gial sa chanzun E las giallinas tuottas Svoulan gio del maschun. Our' sün la spassegiada Main' El da gallanthom, Sia interra brajada, In la clamand per nom. E da a sas giallinas Ogni granih chattà Pro fraischias fontanas Las main' el our sü T prà. Sch' iin scarafagio simbatta Schi pover ais sa sort L' ais per lura fattà, II giall il picl' a rnort. Part' oura sa partetta Sainz' esser parzial Sainza curte ne furcletta Per ogni ün egual. 11 culöz ellas stendan Ingiün non pigi in mal Insembel qua marendan Non mettan ingiin sal. Cur saira fa non falla A temp el eir da manar Las giallinas in stalla Cha possan repossar. Cur tuottas sun in stalla Clam'el kikiriki! Et mett' il che suot l’ alia Per spettar T auter di. i