Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. III, 1936 – BEIC 1961890.djvu/122

706 dissertatio sexta

Cur genus humanum in «graecum» et «barbarum» graecis?...

[3] Quod illa gentium summa divisio graecanica — «graecus an barbarus» — inter graecos, ab hoc cultioris humanitatis more mature cultos homines, nata sit. Quod homines omnes ad haec summa genera revocarent duo: «barbarum», sub quo ipsos etiam aegyptios complectebantur, nani Psammeticus sero ipsis, neque tamen omnibus, sed caribus tantum et ionibus, claustra Aegypti reclusit; et «graecum», quod graeci, ex gentibus omnibus uni, exteris non inviderent hospitia.

... et «civem» vel «hostem» latinis?

[4] Cui graecae gentium divisioni respondet latinorum illa «civis an hostis», appellatio1, qua «hostis» «externum», «peregrinum» significat: unde inter peregrinos hostilitas aeterna erat, et de exteris licebat perpetuo rapere (quare ex Lege XII Tabularum «adversus hostem aeterna auctoritas» erat): ita ut quam humanitatem latinis angustius civitas, graecis latius lingua conciliaret.

Prisci latini «barbari».

[5] Ex quo inhospitali more romani haut veriti ipsi se «barbaros» appellare, ut Plautus comoedias graecas in prologis se «barbare» vertisse profitetur2.

Unde italicum «oste»?

[6] Ex qua ultima antiquitate ab italis caupona vocatur «oste», simili omnino ratione qua, ex primarum alienatione vocuin, graecis Paris ex «hoste» factus est «hospes». Quod conferas velini ad veram troiani belli historiam explicandam, de qua supra in bis Notis3.

  1. Testo: «appellatone» [Ed.].
  2. Veramente, soltanto nel prologo dell'Asinaria [Ed.].
  3. Cfr., passim. nella quarta delle Dissertationes [Ed.].