 |
Questa pagina è stata trascritta e formattata, ma deve essere riletta. | |
| 176 | origine del sistema planetario eliocentrico |
μεγέθεσιν ἢ ἀπὸ τῆς ποσότητος τῆς κινήσεως καὶ τοῦ ἐφαρμόττοντος αὐτῇ χρόνου. Καὶ ὁ μὲν φυσικὸς τῆς αἰτίας πολλαχοῦ ἅψεται εἰς τὴν ποιητικὴν δύναμιν ἀποβλέπων, ὁ δὲ ἀστρόλογος ὅταν ἀπὸ τῶν ἔξωθεν συμβεβηκότων ἀποδεικνύῃ, οὐχ ἱκανὸς θεατὴς γίνεται τῆς αἰτίας, οἷον ὅτε σφαιροειδὴ τὴν γῆν ἢ τὰ ἄστρα ἀποδίδωσιν, ἐνιαχοῦ δὲ οὐδὲν τὴν αἰτίαν λαβεῖν ἐφίεται, ὡς ὅταν περὶ ἐκλίψεως διαλέγηται· ἄλλοτε δὲ καθ´ ὑπόθεσιν εὑρίσκει τρόπους τινὰς ἀποδιδούς ὦν ὑπαρχόντων σωθήσεται τὰ φαινόμενα. οἷον διὰ τί ἀνωμάλως ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οἱ πλανῆτες φαίνονται κινούμενοι; ὅτι εἰ ὑποθώμεθα ἐκκέντρους αὐτῶν τοὺς κύκλους ἢ κατ´ἐπίκυκλον πολούμενα τὰ ἄστρα σωθήσεται ἡ φαινομένη ἀνωμαλία αὐτῶν, δεήσει τε ἐπεξελθεῖν, καθ´ὅσους δυνατὸν τρόπους ταῦτα ἀποτελεῖσθαι τὰ φαινόμενα, ὥστε ἐοικέναι τῇ κατὰ τὸν ἐνδεχόμενον τρόπον αἰτιολογίᾳ τὴν περὶ τῶν πλανομένων ἄστρων πραγματείαν. διὸ καὶ παρελθών τις φησὶν Ἡρακλείδης ὁ Ποντικός, ὅτι καὶ κινουμένης πως τῆς γῆς, τοῦ δὲ ἡλίου μένοντός πως δύναται ἡ περὶ τὸν ἥλιον φαινομένη ἀνωμαλία σώζεσθαι. ὅλως γὰρ οὐκ ἐστιν ἀστρολόγου τὸ γνῶναι, τί ἠρεμαῖόν ἐστι τῇ φύσει, καὶ ποῖα τὰ κινητὰ, ἀλλὰ ὑποθέσεσιν ἀκολουθήσει τὰ κατᾶ τὸν οὐρανὸν φαινόμενα. ληπτέον δὲ αὐτῷ ἀρχὰς παρὰ τοῦ φυσικοῦ, ἁπλᾶς εἶναι καὶ ὁμαλὰς καὶ τεταγμένας κινήσεις τῶν ἄστρων, δι´ ὧν ἀποδείξει ἐγκύκλιον οὖσαν τὴν χορείαν ἁπάντων, τῶν μὲν κατὰ παραλλήλους, τῶν δὲ κατὰ λοξοὺς κύκλους εἱλουμένων». οὕτως μὲν οὖν καὶ ὁ Γέμινος ἤτοι ὁ παρὰ τῷ Γεμίνῳ Ποσειδώνιος τὴν διαφορὰν τῆς τε φυσιολογίας καὶ τῆς ἀστρολογίας παραδίδωσιν ἀπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους τὰς ἀφορμὰς λαβών.
Da questo passo si scorge con quanta libertà di mente i Greci consideravano il problema dei moti celesti. Essi giunsero a comprendere che in sostanza si tratta di una questione di semplice moto relativo; seppero arrivare alla conclusione che la geometria sola non bastava a decidere fra le diverse forme possibili sotto cui si poteva presentare il sistema delle orbite planetarie; e videro che bisognava ricorrere alla fisica. Per molti secoli tale criterio andò poi perduto, e fu riacquistato soltanto ai tempi di Ticone; la decisione però allora si volle riservata non alla fisica, ma alla Bibbia e allo Spirito Santo.
Di questa opinione non è Paolo Mansion, il quale nel fasc. IX delle Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik ha
