Pagina:Poesie siciliane.pdf/282

537 cantu undecimu 538

20
     Vi custu assai, ripigghia Sanciu, è veru,
Ma vui, signuri, mi custati cchiui,
S’eu piccai, lu miu fini fu sinceru,
E fu pri fari ravvidiri a vui;
Si poi lu jocu rinisciu daveru,
Jeu nun cci curpu, l’avirseriu fui;
Ma vui, pr’immurtalarivi lu nnomu,
Aviti rovinatu un povir’omu.
21
     Un povir’omu a cui matri natura
Cci avia fattu li membri interi e sani,
Ed ora mancu nni àvi cchiù figura;
Comu li statui grechi o giziani
Truvati dintra ’na cluaca impura,
O ’ntra un pantanu chinu di giurani,
Un povir’omu, chi vivia beatu
’Ntra ’na gnuni di casa arrisittatu.
22
     Grida l’Eroi: lu sai pri cui si pati?
Lu sai ch’è pri la bella Dulcinia?
Ripigghia Sanciu: ’un vi sfirniciati;
Chista è ’na ’mbrogghia inventata da mia,
Jeu misi la gradigghia, ed a li lati
La testa cci lassai pri cumpagnia;
Ma chistu (e testimoniu sia lu celu)
Fu pri lu vostru beni, ed era zelu.
23
     Nun pozzu concepiri sulamenti,
(Ed è la cosa chi mi fa infuddiri)
Comu ’ntra st’azioni indifferenti
Si cci appi lu diavulu a ingeriri;
Paroli nivuri ’un cci nni foru nenti,
Stu bruttu bestia ’un si appi a proferiri,
Non ostanti senz’essiri ’nningatu
’A fattu tuttu chiddu, chi cc’è statu.
24
     Senti, dissi l’Eroi, quannu cridivi,
Ch’eranu tutti toi l’invenzioni,
Tu allura ’un eri tu, ma intervenivi
Comu strumentu d’incantazioni;
Si lu roggiu àvi motu, lu ricivi
Da cui cci duna corna, e lu componi;
Cussì ogni to vuliri, e sentimentu
Fu roggiu allura di l’incantamentu.
25
     Cuncirtasti la testa e la gradigghia,
Pirchì testa e gradigghia cunvinta,
Tu ti cridivi liberu, e si trigghia;
La vuluntati è in tia senza di tia.
Eccu spiegata già la meravigghia;
Ora apprenni quant’opra la magìa;
Apprenni, o Sanciu, e sacci profittari
Ti tanti lumi, e tanti cosi rari.
26
     Sanciu ascuta, e s’ingulfa ’nautra vota
’Ntra l’idei tutti astratti impercettibili,
Chi ’ntra la menti formanu una rota,
Chi gira con un motu indestruttibili;
Unni cci alterna sempri, e vota e sbota
Lu negativu accantu a lu possibili;
E doppu d’anni ed anni vi attruvati
A lu puntu, unni siti incomciati.
27
     Nun affirma, nun nega, ed è ’ntamatu;
Li sensi nun ci servinu cchiù affattu;
Lu novu munnu chi si cc’è svilatu
Nun à chi fari cu la vista e tattu;
Ma tuttu è di fantasmi cuncirtatu;
Di li quali nni fannu lu ritrattu
Li sonni e l’umbri di l’oscura notti,
E la gran fantasia di don Chisciotti.
28
     ’Ntra stu statu era Sanciu allura quannu
Lu celu, chi l’aveva destinatu
A la saggizza, ed a lu disingannu,
Li pasturi drizzau versu stu latu,
Chi ’ntra la sua mancanza suspittannu
L’oggettu pri cui s’era alluntanatu,
Pri truvarlu parteru a passi chini,
Curiusi di sentirni lu fini.
29
     Avevanu ’ncuntratu pri la via
Li tri sminnittiati sapienti,
Chi pri la scuru e pri la frattaria
Jianu ’mmistennu cantuneri e genti;
Li pasturi ’un sapennu quali sia
La causa di sti cursi e sti spaventi,
Trimavanu pri Sanciu; allurtimata
Junceru, e lu truvaru a ’na ’gnunata.
30
     Trasennu ravvivaru in Sanciu Panza
Lu perdutu coraggiu e la fortizza;
Si sgasta di dda ’gnuni e poi si avanza,
Benchì prima cu multa timidizza,
Ma poi nisciutu fora di la stanza
E respirannu l’aria s’addrizza,
E ciata largu e longu, e a li pasturi
Cunta l’occursu, e l’inchi di stupuri.
31
     Poi cci dumanna si forsi ànnu ’ntisu,
Si ’ntra dda turri, o apposta o pri accidenti
Cci fussi statu mai qualch’omu ocisu,
Ristannucci la testa sulamenti;
Cci spija ancora s’iddi avianu avvisu,
Chi cci fussiru spirdi o icantamenti,
Giacchì iddu avia ragiuni e provi tali
Di cridirla la regia infernali.
32
     Chiddi genti assicuranu chi mai
Avianu avutu simili sospetti;
Ma però chi ànnu indizii granni e assai
Chi nni sianu l’oturi tri suggetti,
Li stissi chi ’ncuntraru ’ntra li gai,
E chi ànnu ad occhiu pri li gran ricetti
Di sti provi bizzarri, e finalmenti
Riconuscinu in terra li strumenti.
33
     Esclama Sanciu: ah! si mai chistu è veru
Chi cca nun cc’è diavulu ’mmiscatu,
Pri mia curri periculu daveru
D’essiri stu gran bastia annichilatu;
Jamu dunca a svelari stu misteru;
Jeu vogghiu chi stu fattu sia pruvatu
Accussì dittu, cu la chiurma tutta
Torna a li casi, e gira supra e sutta.