Pagina:Le opere di Galileo Galilei I.djvu/149

146

iuvenilia.

test, potentia absoluta, quaecunque creata augere et minuere semper et semper. Et quidem de viventibus probatur: nam requirunt quantitatem, ut aliquid extrinsecum, suae operationi et conservationi; at Deus potest supplere concursum cuiuscunque causae extrinsecae; ergo [etc.]. De qualitatibus vero Scotus et Durandus in 3^o distinctione 13, Richardus¹ et Aegidius in p.^o distinctione 17, Henricus¹ quodl. 5 q.^e 22, Caietanus 3^a parte q. 7 et q. 10 art. 4, et 2^a 2^ae q. 24 art. 7, loquentes de qualitate gratiae, negant, qualitatem posse augeri in infinitum intensive; quia, cum aliae² qualitates a gratia sint creatae et limitatae³, proprietates essentiae debent habere certum terminum, licet intrinsecum, in intensione. At vero Capreolus in 3^o distint. 13 q. p.^a et p.^o dist. 17 q. 4, Almainus et Gregorius ibidem, Occam ibidem et in 3^o distinctione 13 q. 7, Sotus p.^o Phys. q. 4 art. 2^o, ubi ostendit hanc esse sententiam D. Thomae in De veritate q. 29 art. 3; quod si, 13 part. q. 7 art. 12, videtur dicere contrarium, debet intelligi de lege ordinaria; dicunt: licet qualitas de se habeat certum terminum in intensione, tamen de potentia absoluta potest augeri. Et potest assignari haec ratio: quia qualitates non sunt ita intrinsece⁴ instrumenta formarum, ut essentialiter includant latitudinem debitam formae. Ad hanc sententiam accedunt Bonaventura et Cartarius⁵. Equidem dico, primo, nullam qualitatem ex se, abstrahendo ab ordine ad subiectum vel agens, habere certum terminum in intensione; modo non tendat in infinitum simpliciter, quia forte repugnat naturae creatae, sed in infinitum syncategorematice⁶. Quare dico, 2^o, eandem qualitatem, sic consideratam, posse per Dei potentiam semper magis et magis augeri vel minui, sine termino. Ratio est: quia qualitas, ut qualitas, ex se, abstrahendo a subiecto, non vendicat sibi certum terminum. Adde etiam, quod sententia Capreoli est valde probabilis⁷. Obiicies, primo: intensio est perfectio quaedam seu modus intrinsecus essentiae; non quidem quod sit essentialis⁸, sed quod intime perficiat essentiam; in quo differt ab extensione, quae extrinsece tantum perficit qualitatem: sed essentia qualitatis est finita; ergo, et intensio. Confirmatur: caeteri omnes modi intrinseci, qui consecuntur essentiam determinatam, sunt limitati; ergo idem dicendum est de intensione. Respondent, primo, Nominales negando consequentiam: et af–

1. 6. Riccardus — Enricus —
2. 9. alie —
3. 10. limitate —
4. 18. intrinsecae —
5. 20. Cartaria —
6. 24. sincategorematice —
7. 28. probabile —
8. 30. essentiales —