Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/602

1179 gravanter gravis 1180

(ricordo), Cic.: gratus in o erga alqm, Cic.: adversus alqm, Sen.: voluntas grata in parentes, Cic.: gratissimum munus in defunctos, Tac.: quo in te bene merito grati essent, per i tuoi meriti a lor riguardo, Cic.: sost., gratus, i, m., l’uomo riconoscente, Cic. de legg. 1, 49. b) trasl., grato, riconoscente == produttivo, terrae, Plin. pan. 31, 1.

grăvantĕr, avv. (gravans da gravor), con dispiacere, mal volentieri, reguli Gallorum... haud gravanter ad Poenum venerunt, Liv. 21, 24, 5.

grăvātē, avv. (gravor), con dispiacere, gravosamente, mal volentieri, gravate ille primo, quegli fece prima difficoltà, Cic.: non o haud gravate, senza molti complimenti, senza difficoltà, non mal volentieri, Cic. ed a.

grăvātim, avv. (gravor), con difficoltà, difficilmente, Lucr. 3, 387: haud gravatim, non difficilmente, Liv. 1, 2, 3.

grăvēdĭnōsus, a, um (gravedo), travagliato da gravezza, dolor di capo; Cic. Tusc. 4, 27.

grăvēdo, dĭnis, f. (gravis), gravezza del capo congiunta coll’ostruzione del naso, ecc., gravedine, (mentre destillatio narium == catarro), Cic. ed a. — Forma parall. grăvīdo, Catull. 44, 13.

grăvĕŏlens, entis, I) fortemente odoroso, di odor acuto, centaurea, Verg. ge. 4, 270. II) puzzolente, Avernus, pestifero, Verg. Aen. 6, 201.

grăvesco, ĕre (gravis), I) diventar grave, trasl. == peggiorare, aggravasi, farsi più violento, crescere, gravescit aerumna, Lucr.: gravescit malum, Tac. II) partic., ingravidare, poet., trasl., nemus fetu gravescit, è carico di frutti, Verg. ge. 2, 429.

grăvĭdĭtās, ātis, f. (gravidus), gravidanza, Cic. de nat. deor. 2, 119 (plur.).

l. grăvĭdo, āvi, ātum, āre (gravido), ingravidare, divenir gravida, gravidari ex alqo, Aur. Vict. epit. 14, 8: trasl., terra gravidata seminibus, gravida, fecondata, Cic. de nat. deor. 2, 83.

2. grăvīdo, V. gravedo.

grăvĭdus, a, um (gravis), propr. aggravato, quindi partic., gravida, incinta, di animali == pregno, I) propr.: a) di donne, uxor, Cic.: mulier, Cels.: gravida ex alqo, Ter.: virgo ex eo compressu gravida est facta, Ter. b) di animali femmine, muraena, Hor.: pecus, Verg.: canis partu gravida, Justin. II) trasl., gravido == pieno di, ecc., carico, ricolmo di, ecc., fertile in, ecc., aristae, Verg.: nubes, Ov.: coll’abl., pharetra gravida sagittis, Hor.: gravidae semine terrae, Ov.: gravidus Amathus metallis, Ov.: urbs bellis gravida, Verg.: talia imperils gravida, Verg.

grăvis, e, grave, I) in sè, grave, pesante (contr. levis), 1) propr., a) di c. inan.: α) generic.: onus, Hor.: onus armorum, Caes.: pera, Phaedr.: catena, Ov.: arma, tela, Sen. e Curt.: argentum, massiccio, Sen. β) di terreno, pingue, fertile, Verg. γ) di cibi, pesante, poco digeribile, cibus, Cic.: cena, Plin. ep.. b) di pers.: α) pesante == grande e robusto, Verg. Aen. 5, 447. β) pesante == di grave armatura, agmen, Liv.: e miles, Tac. 2) trasl: a) di suoni, grave, basso (contr. acutus), vox, sonus, Cic.: syllaba, non accentuata, atona (contr. acuta), Quint.: e poet., generic., cupo, profondo, basso, forte, vox, sonus, Ov.: fragor, Ov. b) come dote abituale di ess. viv. e di ogg. inan.: α) grave, importante, rilevante, di gran rilievo (contr. levis), civitas, Sall. fr. e Liv.; epistula, Cic.: causa, Cic.: auctoritas, Cic.: nec umquam fuit apud populum gravior oratio, quam etc., fece tanto impressione sul popolo, Cic.: di pers., vir, Sall. fr. e Liv.: testis, auctor, Cic.: historicus, Nep.: auctoritate graviores, Cic. β) elevaτo, insigne, nobile, maestoso, solenne (contr. levis), plectrum, Ov.: numen, Cic.: specialm. di orazioni e di oratori, genus epistularum severum et grave (contr. familiare et jocosum), Cic.: genus dicendi, oratio, Quint.: carmen, epico (contr. molles versus), Prop.: Aesopus, Hor.: Aeschylus, Quint.: tum graves sumus, tum subtiles, Cic. γ) costante, di carattere fermo, coerente (contr. levis), homo, Cic.: vir, Vell.: ovv. severo, austero, grave, cauto, aspro, rigido, duro (contr. blandus, jucundus), supercilium, Plin. pan.: senatus consultum, Cic.: sententia, Cic.: gravior (Cato) in laudando, Cic. c) come proprietà attiva, α) generic.: difficile, grave, faticoso, duro, gravoso, violento, impetuoso, furioso, acerbo, rigido, aspro, crudele, saldo, compatto, sodo, forte, terribile, malvagio, cattivo, sol, Hor.: aestus, Hor.: frigus, Eutr.: aestas, Verg.: tempestas, Cic.: Africus, Tac.: alapa, Phaedr.: ictus, Hor.: sopor, somnus, Curt.: morbus, Nep.: vulnus, Caes.: bellum, Sall.: pugna, Eutr.: proelium, Nep.: injuriae, Cic.: contumeliae, Hor. e Vell.: poena, Sall.: supplicium, Curt.: inimicitiae. Sall.: graviore verbo uti non libet ovv. nihil gravius dicam, detto con mitezza, Cic.: ne quid gravius in fratrem statueret, Caes.: quod si quid ei a Caesare gravius accidisset, Caes.: di pers., potente, violento, victor, Verg.: acies, Liv.: gravis ictu, con potente, grave colpo. Verg.: e Nereidum numen, fortemente sdegnato, Ov. β) grave, rispetto al valore numerico, alto, elevato, pretium, Sall. fr.: fenus, Suet.: vectigalia, Suet.: quindi costoso, prezioso, supellex, Plin. ep.. d) come qualità che influisce su un dato oggetto, α) sui sensi, grave, molesto, disgustoso, partic. all’odorato, odor caeni gravis, Verg.: elleborus, Verg.: hircus, Hor. β) al corpo, incomodo, molesto, dannoso, nocivo, insalubre, malsano, aureum amiculum, Cic.: locus, Liv.: Minturnae, Ov.: solum caelumque, Tac.: anni tempus, Cic.: autumnus, Caes.: pestilentiā gravis annus, Liv. γ) generic., grave, incomodo, pesante, aspro, duro, insopportabile, molesto, gravoso, dannoso, nocivo, acerbo, aspro, tristo, dolente, nefasto, disastroso, αα) di c. inan.: opus, labores, Verg.: causa (processo), Quint.: fortunae, Caes.: senectus, Cic.: vita, Sall.: mors, Ov.: militia, Hor.: col dat., alci gravis est militia, Curt.: hoc si tibi grave est, Nep.: hic dies nostris longe gravissimus fuit, Caes.: (alci) grave est coll’infin., Ter., Cic. ed a.: in populum Romanum grave est coll’infin., Cic.: grave duxi coll’infin., Cic.: e gravis col supino in u, p. es. haec gravia auditu, Liv.: e n. pl. sost., gravia perpessus, Eutr.: passus graviora, Verg.: graviora minari, più severe pene, Ov. ββ) di pers. fastidioso, molesto, importuno, grave, ad-