Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/601

1177 gratis gratiosus 1178

Liv. 43, 14, 9. II) che gode favore, che è in favore, gradito, grato, amato, accetto, gradevole, a) di pers. (contr. invisus), Cic. ed a.: gratiosus apud alqm, presso alc., Cic. in sua tribu, Cic.: gratiosissimus in provincia, Cic. b) trasl., di c. inan., suffragatio, Cic.: causas apud te rogantium gratiosiores esse quam vultus, Cic.

grātis, avv., gratis, gratuitamente, V. gratia, n° I, B, 2, b.

Grātĭus, ĭi, m., Grazio, nome maschile romano, sotto cui è partic. noto Gratius Faliscus, Grazio Falisco, poeta romano, contemporaneo di Ovidio, il cui poemetto Cynegeticon (della caccia e delle sue attinenze, come cani, ecc.) si conserva tuttora.

grātor, ātus sum, āri (gratus), in una circostanza, ecc., dare a conoscere la propria gioia, I) per mostrare che l’accaduto ci è piacevole == congratularsi, rallegrarsi, e così augurar feticità, alci, Verg.: sibi, Ov.: invicem inter se, Liv.: coll’acc. e l’infin., Tac.: e così reduces (sc. eos esse). augurar fortuna nel ritorno, Verg.: assol., laudantes gratantesque, Tac.: ad gratandum se expedire, Tac. II) manifestare ad una divinità il suo lieto ringraziamento, ringraziare con gioia, Ov. fast. 3, 418: e così anche Jovis optimi maximi templum gratantes ovantesque adire, Liv. 7, 3, 10.

grātŭītō, avv. (gratuitus), gratuitamente, gratis, senza guadagno, senza premio, senza intenzione di guadagnare, gratuito aut levi fenore, Suet.: causas gratuito defendere, Cic.: gratuito alqm obstringere, prestando denaro senza frutto, Suet.: gratuito malus atque crudelis erat, senza motivo o vantaggio, Sall.

grātŭītus, a, um, gratuito, senza pagare, senza premio, senz’utile, non comperato, libero, disinteressato (contr. aere partus, mercennarius, conductus e sim.), suffragia, Cic.: comitia, senza voti pagati (comprati), Cic.: gratuita in circo loca, posti gratuiti (per il popolo), Suet.: subsellia gratuita, panche libere, Suet.: gratuitam pecuniam dare alci, prestare senza interesse, Plin. ep.: verbis parcam; gratuita sunt, sono vane, gettate al vento, Sen.: amicitia, probitas, liberalitas, Cic.

grātŭlābundus, a, um (gratulor), che si congratula, Lucr. 7, 33, 18. Suet. Galb. 19: col dat. della pers., velut gratulabundus patriae, Justin. 6, 8, 13.

grātŭlātĭo, ōnis, f. (gratulor), I) congratulazione, dimostrazione di gioia verso alc., augurio di felicità, gioia dimostrata, civium, Cic.: laudis nostrae, a motivo, ecc., Cic.: in sua gratulatione, nel giorno în cui riceveva le congratulazioni (per la sua elezione a console), Cic. Mur. 88: tanta voluptas et gratulatio, gioia per la propria fortuna, Caes.: così anche Murenae recens gratulatio, Cic.: fungi mutuā gratulatione, congratularsi a vicenda, Curt. II) dimostrazione di riconoscenza, partic. pubblica festa di rendimenti di grazie, Cic.: rei publicae bene gestae, per, ecc., Cic.: preces gratulationesque, preghiere e ringraziamenti, Cic.

grātŭlor, ātus sum, āri (gratus), dimostrare, dare a conoscere la sua gioia, I) per mostrare che un avvenimento, ecc. è grato ad uno == dare a conoscere, manifestare la sua lieta partecipazione, e così congratularsi, con o senza dat. pers., alci, Cic.: alci de victoria, Liv.: gratulari alci de filia, de reditu, Cic.: alci per litteras, Cic.: inter se, Cic.: (alci) in alqa re, in q.c., Cic. ed a.: alci ob victoriam, Liv. epit.: coll’acc. di relaz., adventum, riguardo a, di, per, Ter.: alci recuperatam libertatem, Cic.: alci victoriam, Liv.: alci o apud alqm e senza dat. pers., coll’acc. e l’infin., Cic. ed a.: alci (e senza dat. pers.) con quod, Cic. ed a.: con e senza sibi == congratularsi, rallegrarsi, con sibi, Cic. ep. 3, 11, 2: senza sibi, Ov. art. am. 3, 122. Suet. Tib. 60. II) per mostrare che sì è grati == manifestare la propria gratitudine ad una divinità, ecc., ringraziare con gioia, alci, Ter., Quint. ed a.: alcjs judicio, Phaedr.

grātus, a, um (radice CRA greco ΧΑΡ, donde χαρτός, χάρις, χαίρω), grato, I) riguardo ai sensi e al sentimento, grato, gradito, caro, accetto, piacevole, amato, grazioso, al superl. == amatissimo, Venus, Hor.: locus, Hor.: loca (campi), Ov.: Antium, Hor.: aera, Hor.: gratus in ore vigor, Ov.: artes, Hor.: gratissima tellus (di Delo), Verg. II) riguardo alla mente, all’animo, 1) oggettiv.: a) grato, gradito, gradevole, caro, amato, agognato, benvenuto, spesso cong. gratus et jucundus, jucundus et gratus, gratus acceptusque, gratus et acceptus, α) di pers.: conviva, Hor.: gratior una tribus, Prop.: comitum gratissime, Ov.: col dat., dea (Egeria) grata Camenis, Ov.: nemori gratissima conjux, Ov.: Hephaestio gratissimus sibi, suo favorito, Val. Max.: con apud e l’acc., se non tam gratum apud regem quam invidiosum esse, Justin.: plur. sost. == gradite compagnie, Suet. Tib. 46. B) di c. inan.: thyma, Hor.: dona mensae secundae, Verg.: grata in vulgus lex, Liv.: gratior it dies, Hor.: gratissima victoria, Cic.: col dat., grata Minervae humus, Ov.: barbaris gratum spectaculum, Curt.: alcjs oratio alci grata est, Cic.: gratior mihi celeritas tua quam ipsa res, Cic.: Ida profugis gratissima Teucris, Verg.: col supino in u, cujus vox auditu illi futura esset gratissima, Val. Max. b) gradito, riconosciuto, ricevuto con gratitudine, degno di riconoscenza, ista veritas, etiam si jucunda non est, mihi tamen grata est, Cic.: quae omnia mihi jucunda, hoc extremum etiam gratum fuit, Cic.: si quod adest, gratum juvat, Hor.: mihi id, quod fecisti, est gratissimum, tu mi hai per tal modo obbligato a grande riconoscenza, Cic.: e così gratum est, coll’infin., Cic.: gratum (gratissimum) mihi est con quod o si, to lo riconosco con (grande) gratitudine, merita (grande) gratitudine, che, ecc. o se, ecc., Cic. ed a.: gratum (gratissimum) alci facere, obbligarsi (grandemente) qualcuno, fare ad alcuno un (gran) piacere, faceres si causā meā, gratum esset, Phaedr.: gratissimum mihi feceris, si curaris, ut, etc., Cic.: quod si eum interfecerit, multis sese nobilibus principibusque populi Romani gratum esse facturum, Caes. 2) soggettiv., grato (contr. ingratus), a) propr.: homo, Cic.: homo omnium gratissimus, Cic.: ille male gratus (ingrato), Ov.: gratus animus, Brut. in Cic. ep.: gratissimus animus, Cic.: grata voluntas, Justin.: memoria