Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/316

607 contineo contineo 608


ritenere, I) propr., Suet. Claud. 32. II) trasl., continenza, moderazione, governo di sè stesso (contr. libido, libidines, lascivia), Cic. ed a.: c. animi, Curt.

continĕo, tinui, tentum, ère (com e teneo), tenere insieme, 1) congiungendo, a) tenendo fermo l’un coll’altro, a) propr., comun. al passivo contineri, esser tenuto insieme = sostenersi (intrans.), cum agger altiore aqua contineri non posset, Caes.: quas membranas natura firmas fecit, ut continerentur, Cic. 3) trasl., tenere insieme mantenere in vigore (nel suo corso), tenere in piedi, haec, quae vitam continent omnem, Cic.: c. Romanis (ai R.) militarem disciplinam, Liv. b) ritenendo non separato, l’uno vicino all’altro, tenere insieme, mantenere insieme o l’uno accanto all’altro, milites, Caes.: exercitum, Liv.: merces (contr. partiri), Cic.: naves frumentumque ibi, Caes.: manipulos apud signa, Caes.: ceteros in armis, Liv. c) generic. recando in connessione, in relazione, tenere insieme, congiungere, a) propr.: quod oppidum Genabum pons fluminis Ligeris continebat, congiungeva coll’altra sponda, Caes.: omnium legionum hiberna milibus passuum centum continebantur, stavano unite tra di loro sopra un tratto di 100000 passi, Caes.: pars oppidi mari disjuncta angusto, ponte rursus adjungitur et continetur, Cic.: eadem magni refert primordia cum quibus contineantur, siamo congiunti, Lucr.: si omnes ejus (mundi) partes inter se continentur, sono congiunte, Cic. ß) trasl., partic., contineri alqa re, esser congi da q.c., quasi cognatione quadam inter se contineri (delle arti liberali), Cic.: alcjs hospitio contineri, Nep.: non beneficiis mutuis, sed communi odio contineri, Nep. 2) circondando, racchiudendo, a) contenere = tener rinchiuso, circondato, a) generic.: mundus, qui omnia complexu suo coërcet et continet, Cic.: Oceanus ponte qua continet orbem, Tibull.: al passivo, contineri coll’abl. di una local., esser racchiuso, contenuto, cinto, limitato, Garumna flumine, Oceano, finibus Belgarum, Caes.: altissimis montibus undique, Caes. ß) ritenendo, tener rinchiuso ostilmente, tener circondato, rinserrare, tener prigione, quos vincula continuerant, non castra, Justin.: di pers., beluas immanes saeptis, Cic.: e ventos carcere, Ov.: quam illum et honorate nec secure continet! v.: quindi assediando, attorniando, tener rinchiuso, racchiudere, Pompejum quam angustissime, Caes.: contineri munitionibus, Caes.: b) circondando, contenere in s?, portare o avere in sè, comprendere, x) di pers.: spes illa, quam in alvo continebat, portava nel cuore, Cic.: trasl., odium in omnes bonos conceptum jam diu, Cic.: alqd animo ac memoria, Cic. B) di c. inan.: quattuor aeterna genitalia, Ov.: e in se vim caloris, Cic.: calor, qui aquis continetur, è contenuto nell’acqua, Cic.: t asl., ax) generic., contenere, comprendere, tales res quales hic liber continet, Cic.: litterae tuae partim laeta partim tristia continent, Plin. ep.: Idus Martiae magnum mendum continent, Cic.: al passivo, alqd illo libro continetur, Cic.: facinus, in quo omnia varia contineri mihi atque inesse contineo 608 (essere compresi e contenuti) videntur, Cic.: diei brevitas conviviis, noctis longitudo stupris et flagitiis continebatur, era colmata (cioè «si passava») nei, ecc., Cic. ßß) contenere sostanzialmente q.c. in sè, formare q.c. sostanzialmente, formar l’essenza di una cosa, essere il compendio essenziale, il punto principale (il nodo) di o in q.c., quod rem continet, quae rem continent, l’essenziale, Cic.: quae maxime rem continerent erant, i possibili punti capitali, Liv.: haec quae vitam continent omnem, Cic.: al pass., contineri alqa re ovv. in alqa re essere contenuto, compreso essenzialmente in o sotto q.c., constare essenzialmente di, volgersi essenzialmente a q.c., vita corpore et spiritu continetur, Cic.: exemplum continetur Aesopi genus, Phaedr.: dolus malus in simulatione continetur, Cic.: di pers., essere partecipe a q.c., qui viri hoc sermone continentur, Cic. II) serbare, conservare, 1) tener stretto, trattenere, tener fermo, a) in gen.: a) di persone colla mano: alqm (per un’operazione), Auct. b. Afr. e Curt.: se continendum praebere, farsi tener fermo, Curt. ß) di c. inan., tener fermo, mantenere al suo posto, quadratas regulas defigunt, quae lateres contineant, Caes.: naves minus commode copulis continebantur, Caes. b) tenere presso di sè, trastenere, a) della mano: expeditius manus rapiunt, quam continent, Curt.: e di pers., colla mano, difficile est continere, quod capere non possis, Curt. B) del ventricolo: alvus arcet et continet, recipit, Cic. y) di memoria, velox mihi memoria erat ad continenda, quae acceperam, Sen. rhet. 2) tenere, far stare in un dato luogo, a) generic.: semper malum intra pallium, Quint.: manus paenulis, Suet.: trasl., for stare alc. in un’attività, in uno stato, conservare, alqm in ea exercitatione, Cic.: se in suis perennibus studiis, Cic.: haud aequo animo se in secundo gradu, non accontentarsi di, ecc., Curt.: Belgas in officio (obbedienza), Caes.: Galliam in pace, Hirt. b. G. b) ora far rimanere, far stare, obbligare a rimanere, tener dentro o semplicem. trattenere, contenere, milites sub pellibus, Caes.: deos parietibus inclusos, Cic.: di sogg. inan.: tempestates nostros in castris, continuerunt, Caes.: e (fig.) neque privata domus parietibus continere voces conjurationis tuae potest, Cic.: spesso se continere e passivo contineri, trattenersi, abitare, limitarsi, circoscriversi, rinchiudersi, celarsi, starsene e simili, se in Italia, Vell.: sese intra silvas in occulto, Caes.: se portis muroque, Liv.: se suo loco (posto), Caes.: se consulto domi, Cic.: e (fig.) se suarum rerum finibus, Cic.: al passivo, contineri intra suum limen, Liv.: tecto ac parietibus, Cic.: assol., acies ad solis occasum continentur, stanno in piede di guerra, Caes.: quindi pregn., a) tener dentro= costringere a stare in casa, frigidus agricolam si quando continet imber, Verg.: e se continere, tenersi dentro (contr. progredi)=stare, trattenersi a casa o nel campo, Suet. e Justin. ) non comunicare, non pubblicare uno scritto, reliquos libros, Cic.: non comunicare una notizia, tenere in sè, 0 per sè o dentro di sè (contr. pro-