Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/276

527 concitor concoquo 528

527 concitor in movimento violento e continuo, mettere in moto, agitare, sconvolgere, scuotere, sconquassare, agitare violentemente, a) fisic., ventos ac maria carminibus, Mela: eversas aquas (del vento), Ov. b) politicam., eccitare, sommovere, sollevare, opifices, Cic.: exercitum adversus regem, Liv.: omnem Galliam ad suum auxilium, Caes. c) concitare, eccitare, commuovere, agitare, con passione (contr. mitigare), animos, Cic.: cum a corpore animus abstractus divino instinctu concitatur, Cic.: al coraggio, alla battaglia, his inter se vocibus concitati (di soldati), Liv.: per lo più ad ira, collera, sdegno, eccitare, irritare, attizzare, suscitare, movere a sdegno, ad ira, eccitare l’ira, esacerbare, infiammare (contr. flectere [piegare], lenire, placare, mitigare), judices, Quint.: injuriis contumeliisque concitatus, Sall.: concitatus iră Poenus, Liv.: c. animum o se in iram. Curt. e Quint. II) portare, eccitando, in vista, muovere, commuovere, eccitare, provocare, destare, e sim., a) condiz. e fenomeni fisici, populi Romani lacrimas, Quint.: risum, Cic. b) condiz. politiche, di guerra e sin., tumultum (contr. sedare tumultum), Caes.: seditionem ac discordiam, Cic.: magnum bellum in Cappadocia, Cic.: pugna atrox concitatur (si impegna), Liv. c) e sentimenti, magnam expectationem sui, Cic.: populi misericordiam, Cic.: invidiam in alqm, magnum odium in alqm, Cic. d) con liz. intellettuali, error vanis concitatus imaginibus, Val. Max. 9, 9 in.

concitor, oris, m. (concieo), I) incitatore, sommovitore, sollevatore, vulgi, Liv. 45, 10 § 10. II) eccitatore = istigatore, autore, belli, Liv. ed a.

conciuncala, ae, f., V. contiuncula.

conclamatio, onis, f. (conclamo), alto grido (partic. di più), e precis. tanto applauso, Caes., quanto grida di dolore, grida affannose, Sen. e (anche al plur.) Tac.

con-clamo, ävi, ätum, äre, I) gridare, alzare un grido, chiamare ad alta voce, annunziare a gran voce, proclamare, comun. di più pers., c. ad arma, chiamare all’armi= dar? il comando di prepararsi alla battaglia (come t. t. milit.), Liv.: coll’acc., Italiam, esclamare: Italia! Verg.: incendium, gridare al fuoco! al fuoco! Sen.: vasa, dare il comando di fare i bagagli, di levare il campo, prepararsi per marciare (t. t. milit.), Caes.: così anche assol.: conclamari jussit, Caes.: coll’acc. e l’infin., chiamare, gridare, proclamare alta voce, annunziare, Caes., Cic. ed a.: con ut e il cong. o col solo cong., Caes.: seg. da prop. interr. indir., conclamavit, quid ad se venirent, Caes. In partic.: a) di grida, esclamaz. di gioia, ad eorum casum gaudio, Liv.: conclamat omnis multitudo,Caes.: coll’acc.-gridare, victoriam, gridar vittoria! Caes.: laetum pacana, innalzare grida di vittoria, Verg. od = accogliere fra grida, id, Cic. b) di grida di guerra, dato signo ut universi conclamarent, Curt. c) di grida di lamento, conclamat vir paterque, Liv.: seg. dal discorso diretto, hei mihi! conclamat, Ov.: coll’acc., c. alqm, piangere, (gemere per) la morte di alc., suos, Liv. 4, 40, 3: e proverb., conclamatum est, tutto è perduto, la è finita, Ter. eun. 348. II) chiamare insieme, adunare, convocare, socios, Ov.: agrestes, Verg.

conclave, is, n. (com e clavis), ogni camera, stanza che si può chiudere, partic. ora sala da pranzo, ora camera da letto (mentre

cubiculum, stanza per riposare), Cic. ed a. concludo, clusi, clūsum, ĕre (com e cludo claudo), chiudere, serrare = rinchiudere, rinserrare, sbarrare, I) propr.: a) esseri viv.. e c. inan. in uno spazio: eos, Cic.: bestias delectationis causa, Cic.: se in cellam cum illa, Ter.: conclusa aqua facile corrumpitur, Cic. b) un luogo, chiudere, rinchiudere, serrare, cingere, locum sulco, Verg.: conclusum mare, Caes. II) trasl.: rinchiudere, serrare, stringere, comprendere, raccogliere in uno spazio più ristretto, conclusa oratio, Cic.: jus civile in parvum quemdam et angustum locum, Cic.: uno volumine vitam excellentium virorum complurium, abbracciare, comprendere, Nep.: e così quartus dies hoc libro concluditur, Cic. 2) ridurre in un tutto compiuto, a) generic.: conchiudere, condurre a termine, terminare, finire, epistulam, Cic.: crimen decumarum (nell’orazione), Cic. b) come t. t. retor., a) della conclusione, dell’epilogo, con— chiudere con q.c., ut ea ipsa concludamus aliquando, Cic.: assol., ut concludamus atque ita peroremus, Cic. B) conchiudere, finire ritmicamente, con rotondità, sonorità di periodo, sententias, Cic.: oratio non conclusa (contr.. terminata), senza armonia, Cic. c) (come t. t.. filosof) conchiudere, tirare una conclusione, inferire, dedurre, argumentum ratione, Cic.: ra— tionem hoc modo, Cic.: ex rebus concessis quod velis, Cic.: coll’acc. e l’. nfin., summum malum esse dolorem, Cic.: assol., alqd sumere ad concludendum, Cic.

conclusē, avv. (conclusus), con ritmo, con armonia, armonicamente, Cic. or. 117

conclusio, onis, f. (concludo), atto del rinchiulere, serramento, rinchiudimento, I) propr.: come t. t. milit.. assedio, blocco, Caes. ed a. II) trasl., 1) chiusa = fine,mu. neris ac negotii tui, Cic: e come t. t. retor., chiusa, conclusione, epilogo, come ultima parte del discorso (greco Enihoyos), orationis, Cic. e assol., Cornif. rhet. e Quint. 2) compiutezza, arrotondamento delle parole e proposizioni, periodo compiuto, con o senza il genit verborum o sententiarum, Cic e Quint 3) conclusione, del sillogismo, Cic e Quint.:: come fig. retor., conclusione, Cornif. rhet.,. 4, 41.

conclusiuncula, ae, f. (dimin. di conclusio), piccola conclusione; magra, povera conclusione, al plur., Cic. Tusc. 2. 42; fallaces conclusiunculae, miseri cavilli, sofismi, Cic. Ac. 2, 75.

concoenatio, ōnis, f. V. concenatio.

con-color, oris, di ugual colore, Verg., Plin. ed a.: seg. dal dat. Ov. Col. ed a.

con-coquo, coxi, coctum, ĕre, I) cuocere con q.c., far cuocere insieme più cose, c. nitrum sulfuri, Plin.: odores concocti, Lucr.. II) cuocere convenientemente, stracuocere, quindi: adoperare, impiegare convenientemente, specialm. nello stomaco digerire, A) propr., cibum, Cic.: cibus facillimus ad concoquendum, Cic. B) trasl.: 1) digerire, a) = sopportare con equanimità, tollerare, soffrire, ejus ista