Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/269

513 compotatio comprimo 514


compositus, che si atteggia a uomo sicuro, che simula sicurezza, Tac.: in adulationem compositus, con faccia adulatrice, Curt. y) finto, falso, simulato, fittizio (contr. verus), quae ficta atque composita videri volunt, Quint. - ex composito ovv. solt. composito, V. compono, 1° II, 4, b, γ.

compōtatio, ōnis, f. (com e poto), il bere in compagnia, simposio, parola ciceroniana per tradurre il greco ovunóolov, Cic. de sen. 45 ed ep. 9, 24, 3.

com-potor, oris, m., compagno nel bere, Cic. Phil. 2, 42 e 5, 22.

compōtrix, trīcis, f. (compotor), compagna nel bere, Ter. Andr. 232.

com-pransor, oris, m., commensale, compagno di crapula, Cic. Phil. 2, 101.

comprecatio, ōnis, f. (comprecor), supplicazione, preghiera ad una divinità, haec sollemnis deorum comprecatio, Liv. 39, 15, 2.

com-precor, atus sum, āri, I) pregare una divinità, ricorrere ad una div., invocare, supplicare una divinità, deos, Ter.: ass., Ov. II) imprecare q.c. ad alc., mortem sibi, Sen.: alci iratum principem, l’ira del principe, Plin. ep.

com-prehendo, (comprendo), prehendi (prendi), prehensum (prensum), ĕre, I) prendere, afferrare, stringere insieme legare, unire, easque ipsas (naves) malis antemnisque de nave in navem trajectis ac validis funibus velut uno inter se vinculo illigatis comprendit, Liv. 30, 10, 5. II) afferrare, prendere, A) propr.: 1) di spazio, comprendere, abbracciare, a) uno spazio, chiudere, circuire, loca vallo, Frontin. 2, 11, 7. b) comprendere un dato spazio, circuitus rupis XXXII stadia comprehendit, Curt. 6, 6 (22), 23. 2) prendere = prendere con la mano, afferrare, stringere, attaccare, a) generic.: a) di pers.: quid manibus (opus est), si nihil comprehendendum est? Cic.: c. ramos, Curt.: alcjs dextram, Val. Max.: lanceam laeva, Curt.: alqm faucibus (alla gola), Val. Max. ß) di fuoco, ignis robora comprehendit, Verg.: incendium turres et cetera opera comprehendit, Curt.: al pass., opera flammā comprehensa, Hirt. b. G.: avidis comprehenditur ignibus agger, Ov.: comprehensa (sc. igni) aedificia, Liv. y) di ogg. che prendono fuoco, hae (casae) celeriter ignem comprehenderunt, Caes.: c. longis crinibus ignem (di pers.), Verg.: al pass., flammã ab utroque cornu comprehensa, naves sunt combustae quinque, Caes. d) di malattia, comprehendi morbo toto corpore, Justin.: comprehendi pestifera lue, Justin. b)pregando, prendere, prendere per mano, chiamare in disparte alc., comprehendunt utrumque et orant, ne etc., Caes. b. G. 5, 31, 1. c) afferrare ostilmente, a)pers., afferrare, arrestare, prender con impeto, far prigione, cogliere, sorprendere (contr. dimittere, emittere), alqm, Cic., Caes. ed a.: praesidium Punicum, Liv.: regem per milites, Curt., alqm vivum in fuga, Caes.: alqm pro moecho, Ter.: alqm in furto aut in latrocinio, Cic. B) animali ed oggetti mater., prendere, afferrare, arrestare, portur via, fermare, redas equosque, Caes.: naves duas, Nep.: epistulas, Justin.: venenum manifesto, Cic.: Apameae manifesto auri pondo centum paulo minus, Cic. y) un luogo, prendere, occupare, aliis comprehensis collibus, Caes. b. c. 3, 46, 6. d) un’azione turpe, scoprire, cogliere sul fatto, alcjs nefandum adulterium, cogliere uno in, ecc., Cic.: res indicio alcjs comprehenditur, Cic. B) trasl.: 1) comprendere, abbracciare, contenere, a) con amore, amicizia, ecc., abbracciare, unirsi, legure a sè, adulescentem humanitate sua, Cic.: multos amicitia, Cic. b) in una formola, concetto, ecc., comprendere, restringere, contenere, rinchiudere, in hanc formulam omnia judicia legitima, Cic.: ea omnia una cum deorum notione, comprender tutto sotto l’idea di Dio, Cic. c) con parole o numeri, comprendere, a) con parole e sim, esprimere, dire, esporre, definire, circumscriptione quadam verborum comprehendere concludereque sententiam, Cic.: alqd brevi, Cic.: alqd dictis, Ov.: hanc partem medicinae pluribus voluminibus diligentissime, Cic.: veterum rerum memoriam, Cic. 3) con numeri, comprendere, noverare, numerare, alqd numero, numerare, Verg.: così anche numerum virorum, Ov. 2) coi sensi, la mente e sim., comprendere, afferrare, capire, intendere, alqd sensu ovv. sensibus, col senso o coi sensi, Cic.: alqd memoria, recordatione = conservare, ritenere nella memoria, Cic. e Sen.: alqd animo, cogitatione, mente, scientia colla mente, ecc., comprendere, afferrare = intendere, capire, Cic.: nel contesto, senza animo o mente = comprendere, intendere, esse alqd, quod comprehendi et percipi posset, Cic.

comprehensibilis, e (comprehendo), I) percettibile coi sensi, comprensibile, sensibile, visibile e sim., tenuia foramina nec oculis c., Sen. nat. qu. 6, 24, 1. II) colla mente, comprensibile, intelligibile, Cic., Ac. 1, 41.

comprehensio, ōnis, f. (comprehendo), I) il prendere, tras., 1) in gen., consequentium rerum cum primis conjunctio et comprehensio, attitudine (potenza) di unire e legare insieme quanto precede con quello che segue, Cic. de nat. deor. 2, 147. II) l’afferrare, il pigliare, A) propr.: 1) in gen. = l’afferrure, lo stringere colle mani, Cic. de nat. deor. 1, 94. 2) partic.: il prendere, arresture un colpevole, cuttura, sontium, Cic. Phil. 2, 18. B) trasl.: 1) il giro delle parole in un periodo, quindi, periolo, proposizione, Cic. e Quint. 2) comprensione intellettuale, concetto, Cic. e Sen.: plur., cogitationes comprehensionesque rerum, nozione e conoscenza delle cose, Cic. de fin. 3, 49 (diverso da sopra al nº I, 1, compr. rerum).

com-prendo, V. comprehendo.

compresse, avv. (compressus), in modo serrato, conciso, compressius loqui, Cic. de fin. 2, 17.

compressio, ōnis, f. (comprimo), esposizione concisa, rerum, Cic. Brut. 29.

compressus, us, m. (comprimo), I) il comprimere, pressione, Cic. de sen. 51 (con allusione al nº II). II) partic., amplesso, coito, Ter. Adelph. 475.

comprimo, pressi, pressum, ère (com e premo), comprimere, serrure insieme, premere, I) due cose, due ogg., serrure insieme, stringere, labra, Hor. e Scn.: dentes, Sen.: corpora