Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/259

493 commode commodus 494


eun. 832: alqm fidei potestatique alcjs, Cic.: con dopp. acc., alci alqm alendum, Ov.: gnatam suam alci uxorem, Ter. 3) ogg. inan.: collum tonsori, Cic.: alci epistulam, Cic.: alci portam, affidare (in custodia), Verg.: alci bellum, la guerra (la direzione della g.), Cic.: quaedam domestica litteris (ad una lettera) non c., Cic.: (alci) consilia, Cic.: alci vitam, Cic.: rem proelio, far dipendere l’esito da un comb., Caes.: parim., rem in aciem, Liv.: rem publicam in discrimen, porre a rischio (a repentaglio) la fortuna dello Stato, Liv. y) assol., alci comm., commettere ad alcuno, affidare, porre la cosa in mano, dare in custodia, anche affidarsi ad alcuno, eis commisi et credidi, Ter.: comm’si Hejo, Cic.: alci de existimatione sua, Cic.: alci, ut videat, ne quid res publica detrimenti capiat, Cic.

commode, avv. (commodus), convenevolmente, acconciamente, adeguatamente, debitamente, prontamente, speditamente, molto bene, bene, egregiamente, saltare, Nep.: orationem Lysiae c. scriptam esse, Cic.: facis c., quod (poichè, ecc.), Cic.: commodius fecissent, si etc., Cic.: c. loqui cum alqo, Cic.: esse commodissime istic, Cic.: con a. avv., res minus c. gerere, Cic.: minus c. audire, non essere in molto buona fama, Cic.: satis c. laudare alqm, Cic. Partic.: a) comodamente senza difficoltà, senza contrasto, navigare, Cic.: commodius quam tu vivo, Hor. b) opportunamente a tempo opportuno, exire, Comici.

commoditas, ātis, f. (commodus), I) convenevolezza, conformità allo scopo, convenienza, comodità, vantaggio, bontà, che una cosa ha in so garantisce, c. et aequitas membrorum, proporzione, Suet.: corporis, acconcia speditezza corporale, Cic.: domus vitae, Cic.: del discorso, orationis, scioltezza, Cornif. rhet. 1, 1: e così assol., Cic. de inv. 1, 3; Rosc. Am. 9. - e al plur., tantae commoditates corporis, Cic.: plurimas et maximas commoditates amicitia continet, Cic. - Partic.: a) comodità, agevolamento, itineris, Liv. 1, 33, 6. b) momento opportuno, adatto, circostanze favorevoli, ad faciendum idonea, Cic. de inv. 2, 40. c) piacevolezza = vantaggio, utile, profitto, qui ex bestiis fructus, quae commoditas percipi potest? Cic.: al plur., externae commoditates, Cic. II) pieghevolezza, arrendevolezza, compiacenza, condiscendenza, indulgenza d’una pers., sua, Ter.: patris, Caecil. com. fr.: ipsius, Ov.

1. commodo, avv. (propr. abl. di commodum), comodamente, opportunamente, mori, Sen. ep. 70, 19 (dubbio).

2. commodo, ävi, ätum, äre (commodus), disporre opportunamente o convenientemente, I) porre in armonia con q.c., orationi oculos, vocem, manum, Plin. pan. 71, 6. II) rendere accetto, piacevole, a) assol. mostrarsi piacevole, operar per piacere, at publice (allo Stato) commodasti, Cic.: alci, Cic.: alci omnibus in rebus, Cic.: b) coll’acc. = per compiacenza, a tempo, dare q.c., prestare, accordare, far pervenire o concedere, consacrare, imprestare, dare in prestito, a) in senso più largo, alqd, Cic.: suas vires aliis, Liv.: rei publicae tempus (tempo del pagamento), Liv.: ex illis (juvenibus) testes signatoresque falsos, Sall.: se c. singulis (di maestro), Quint. 6) in senso più stretto prestare per un dato tempo, abbandonare, consegnare per un uso temporaneo (cioè q.c., che vien restituito com’era; cfr. mutuum dare sotto mutuus), alci aurum, Cic.: aedes alci ad nuptias, Cornif. rhet.

1. commodum, avv. (commodus), precisamente, appunto, assol. o seguito da cum, appunto, precisamente come, Cic.

2. commodum, i, n. (commodus), a) comodo, utilità, sito comodo, favorevole, tempo comodo, opportuno, agio (contr. incommodum), contra valetudinis commodum, a danno della salute, Cic.: commodo o per commodum rei publicae, senza danno per lo Stato, Cic. eLiv.: cum erit tuum commodum, quando ciò ti sarà comodo, Cic.: partic. spesso commodo meo, tuo, suo, nostro, vestro, con mio, tuo, suo, nostro, vostro comodo, Cic.: per commodum, Liv., e ex commodo, Sall., e sempl. commodo, Sen., secondo il comodo, a tempo opportuno, in occasione favorevole, b) oggett., gradimento accordato, a) comodo, vantaggio, utile, interesse, bene, anche (partic. al plur.) = vantaggio, bene, utile, fortuna (contr. incommodum, malum), sui commodi causa nocere alteri, Cic.: plur. c. mea, Cic.: c. populi, Nep.: servire o consulere alcjs commodis (contr. officere et obstare alcjs commodis, adversari alcjs commodis), Cic. 3) concessione accordata dallo Stato, diritto, privilegio, prerogativa, tribunatus (militum) commoda, Cic.: militibus commoda dare, Ov. Y) oggetti prestati, rilasciati temporaneamente, commoda hospitum, Cic. Verr. 4, 6.

commodus, a, um, agg. con compar. e superl. (com e modus), convenevole, 1) adeguato alla misura, alle relazioni, allo scopo, corrispondente, degno, conforme, adatto, conveniente, acconcio, comodo, novem cyathi c., Hor.: hiberna, Liv.: valetudine minus commodā, uti, Caes.: Caesar hanc sibi commodissimam belli rationem judicavit, uti etc., Caes.: exornationis genus c. auditu, Cornif. rhet.: sperans fore in navigatione quam in via curationi omnia commodiora, Liv.: vestis c. ad cursum, Ov.: quindi commodum (commodius, commodissimum) est, è comodo, conveniente, acconcio, pare conforme (contr. molestum est), assol. o con sogg. gen. (pron. neutro), nelle prop. incid. (parentesi), cum est commodum, Cic.: dum erit commodum, Ter.: si tibi erit commodum, Cic.: commodum (commodissimum) esse, ducere o statuere coll’infin., od acc. coll’infin., Cic. e Caes.: o per attrazione, eum judicem, quem commodum erat (sottint. dare), dabat, Cic. - Partic.: a) rispondente al benessere corporale = bene, meglio (di salute), Plin. ep. 3, 16, 4. b) comodo per l’esecuzione, commodius iter, Liv.: commodissimus in Britanniam trajectus, Caes.: facilius et commodius judicium, Cic. c) riguardo al tempo, comodo, opportuno, favorevole, si commodius anni tempus esset, Cic.: commodior adventus, Ter. II) che si accomoda ad altri, pieghevole, arrendevole, compiacente, condiscendente, indulgente (contr. incommodus, inhumanus), di pers., Com. e Corn. rhet.: mores, carattere trattabile, Cic.: multo te jam esse com-