Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/244

463 Coelius coerceo 464


Coelius, V. Caelius.

coelum, i, n., V. 2. caelum.

coelus, i, m., V. caelus.

co-emo, ēmi, emptum, ĕre, comprare insieme, far incetta, multa, Ter.: multos equos, Caes.: te quae delectarint coëmisse, Cic. coëmptio, ōnis, f. (coëmo) (compra fatta insieme), matrimonio civile che consisteva in un reciproco atto di compra, sovente anche in una semplice finzione, quando il padre voleva liberare una figlia dalla tutela legitima e dai sacra della famiglia, Cic. de or. 1, 237: mulieres, quae coëmptionem facerent, che contraessero un matrimonio simulato mediante la coëmptio, Cic. Mur. 27.

comptionālis, e (coëmptio), appartenente alla compera, relativo alla coëmptio, senes, vecchio scarto, rifiuto di schiavi, Cur. in Cic. ep. 7, 29, 1.

coena, ae, f., V. cena.

coenăculum, i, n., V. cenaculum.

coenatio, ōnis, f., V. cenatio.

coenatiuncula, ae, f. V. cenatiuncula.

coenatus, a, um, V. cenatus.

coenito, äre, V. cenito.

coeno, ävi, ätum, äre, V. ceno.

coenosus, a, um, V. caenosus.

coenula, ae, f., V. cenula.

coenum, V. caenum.

co-ĕo, coli e (raro) coivi, coitum, īre, unirsi, radunarsi, raccogliersi, trovarsi insieme, I) in gen.: 1) di ess. viv.: a) amicam.: cum frequentes coissent, Curt.: c. in, ovv. ad regiam, Curt.: Pharsaliam, Catull.: in porticu Liviae, Plin. ep.: Capuae, Liv.: ad (presso) alqm, Curt.: cum alqo, Vell.: ad audiendum pigre coitur, Plin. ep. b) radunarsi ostilm., assol., Ov. e Curt.: inter se, Verg. 2) di c. inan.: a) di liquidi, ex superiore fastigio in vallem (di acque), Curt.: in praecordia, affluire al cuore (del sangue), Verg. b) di astratti: vix memini nobis verba coisse decem, di esserci scambiate dieci parole, Prop.: coit mos in urbem ut tabes, Sall. fr. II) pregn., raccogliersi insieme, unirsi, raccogliersi, 1) di c. inan.: a) generic.: coire unā, Caes.: ut coeat par, Hor.: in populos, Quint.: ad justa praestanda, Curt.: b) come t. t. milit., riunirsi, concentrarsi, raccogliersi, inter se Caes.: ad (al) sonum vocis notae, Curt.: in unum, Liv. c) accoppiarsi, congiungersi, cum alqo (alqa), Quint.: privigno (dat.), Hor.: di anim., cum pare, Ov.: pecus coit, Ov. d) unirsi, collegarsi, far legu, a) generic, assol., Ter., Nep. ed a.: cum alqo, Justin.: cum alqo, ut etc., Cic.: cum alqo de alqa re, Nep.: adversus rem publicam, Liv.: in amicitiam, Verg.: in ovv. ad societatem, Tac. e Suet.: coëant in foedere dextrae, si stringano le destre in pegno di alleanza, Verg.: quindi tr. = far alleanza, stringere, unirsi in alleanza, societatem, Cic.: societatem cum alqo, Cic.: cum alqo de alqa re, Cic. ß) di connubio, assol., Verg., Curt. ed a.: nuptiis, Curt.: cum alqa, Curt.: conubio cum alqo, Curt. 2) di c. inan., riunirsi, raccogliersi, congiungersi, fondersi insieme, serrarsi insieme, a) generic.: aquae ovv. flammae coëunt, Quint. e Sen.: cornua coëunt, Ov.: ripae in artum, ovv. amnes in artius coëunt, si stringono insieme, Curt.: di astr., cum omnia coierint, Quint.: ut placidis coëant immitia, Hor. b) di parti del corpo rotte, di ferite, ecc., chiudersi, andare a posto, rimarginarsi, cicatrizzarsi, coxa male coiit, Plin. ep.: nondum coëuntia vulnera (fig.), Ov.: male sarta gratia nequiquam coit (fig.), Hor.: c) di liquidi, rapprendersi, coagularsi, congelarsi, coit lac, Varr.: coit formidine sanguis, Verg.: coit duratus frigore pontus, Ov.

coepio, coepi, coeptum, coepere (i tempi deriv. dal presente solo nel periodo precl ss., i tempi deriv. dal perfetto molto frequenti in tutti i periodi), v. tr. e intr. (da com e apio*apo), propr., prendere, afferrare q.c. in più parti, quindi cominciare, intraprendere, dar cominciamento, I)tr.: A) att.: 1) tempi deriv. dal pres.: coepiam, coepiat, Comici: coepturus, Quint. e Suet.: coll’acc., Romanos. coepturos bellum, Liv. 2) tempi deriv. dal perf: coepi, coeperam etc., coll’acc.. talia, Verg.: si quidquam hodie hic turbae coeperis,. Ter.: e coll’infin. att., c. orare, Nep.: dicerecoepi, Cic., e sempl. coepi, Verg., Liv. ed a., io cominciai a parlare: ma ut coepi dicere ovv. ut coepi, come dissi (formola comune per ripigliare un discorso interrotto), Cic., coll’infin, pass., che ha di solito valore riflessivo, fieri (ad accadere) coepit, Cic.: paupertas. probro haberi (a tenersi in dispregio) coepit, Sall.: più tardi anche col solo infin. pass., p. es.: amphora coepit institui, Hor. B) pass.,. solo nei tempi deriv. dal perf.: coeptus sum, come ita cum Syphace Romanis amicitia coepta. est, Liv.: partic. coll’infin. pass., lapides jaci coepti sunt, Caes.: partic., coeptum cum Antiocho bellum, Liv.: horti a Lucullo coepti, Tac. II) intr., cominciare, principiare, aver principio, ubi dies coepit, Sall.: obsidium coepit per praesidia, Tac., e con ab od ex e l’abl., trarre, avere origine, derivare, a quo jurgium coepit, Quint.: quibus ex virtute nobilitas coepit, Sall.

coepto, ävi, ätum, äre (intens. di coepi),. I) tr., cominciare, intraprendere, principiare con ardore, coll’infin., appetere ea, Cic.: coll’acc., quid hic coeptas? Ter.: insidias, Tac. II) int:. aver cominciamento, cominciare, principiare, perge qua coeptas, Sall. fr.: coeptantem jan conjurationem disjecit, Tac.

coeptum, i, n. (coeptus, a, um), opera intrapresa, cominciamento, disegno, impresa, progetto, Liv. ed a.: plur., temere coepta, Liv.:. audacia coepta, Verg.

coeptus, us, m. (coepi), principio, incominciamento, coeptus nefarii, Cic. Cat. 1, 6: primi, Cic. de fin. 4, 41.

coerator, arc. = curator (V.).

coërceo, cui, citum, ère (com e arceo), cingere, circondare stabilmente q.c. = contenere, stringere insieme, rinchiudere, comprendere. I) in gener.: coercet vitta capillos, Ov.: mundus omnia complexu suo coercet et continet. Cic. II) coll’idea accessoria di impedimento ad un moto libero reprimere, raffrenare, contenere, limitare, confinare, moderare, restringere, A) propr.: 1) in gener.: quibus (operibus) intra muros coercetur hostis, Liv.: amnis nullis coercitus ripis, Liv.: (aqua) jubetur coer-