Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, XII.djvu/351

In di romontsch en l’ Aula a Cuera 321 tradiziun populara e de nossa veglia literatura staus la fontauna de nova veta per il romontsch. La tradiziun populara, ella ei tier nus aschi biala ed aschi tgiembla, aschi varionta ed aschi interessanta sco tier literaturas bia pli grondas. Sche vus legis las praulas sursilvanas e de Surses, ch’ ein comparidas en la Crestomazia, las praulas subsilvanas e las praulas dell’ 5 Engiadina bassa, ch’ il venerabel magister Bardola ha rimnau per la Crestomazia leuvi sin las spundas soleglivas de Ramuosch, essas vus surstai ded anflar las biaras dellas praulas, ch’ ils frars Grimm han rimnau naven dalla mar entochen si els quolms dil Tirol. Igl agen spért penetront e serius, vigurus e humoristic semanifestescha en nos proverbis, duront che 10 la canzun d’ affons ha manteniu, sco la clara ambra las restonzas dils animalets d’ ina perioda della veta organica daditg svanida, cardientscha veglia ed usit antic. Mo in exempel. Il mattatsch de Surses empermetta al salisch pischada e mèl, sch’ el laschi dar la scorsa per far la suna. Cheu havein nus ina unfrenda fetg veglia alla divinitat ella plonta. Nus savein 15 ord ina raquintaziun de P. Zacharias da Salô, che patarla aschi bugen dals vegls Rets e che veva priu quei ord la bucca dil pievel, ch’ ins venerava inaga in grond salisch sper las fontaunas dil Rein. Agens en fuorma e contegn ein ils legns, che contegnan aschi genuina e profunda poesia, sco remarca il spirtus Brandstetter en sia scartira „Das schweizerdeutsche 20 Lehngut im Romonschen“. Nuot dat in’ idea vera e gesta dil cor d’ in pievel, sco sia canzun. La canzun, che nus havein caracterisau en l’ introducziun dellas canzuns engiadinesas sco l’ uniun d’ in toc dil manti de purpur roman cun la lontscha de fier germana. Tgei profund humor e delicat sentiment ha tessiu nossa canzun d’ amur e tgei forza selvatga e 25 burrida passiun per la lutga expriman ils graischels fragments dellas canzuns d’ uiara, che Duri Chiampel ha nudau si en sia historia ord la memoria de sia giuventetgna, sco ina tresta perdetga dil bia e bien ju a piarder de nossa poesia dil pievel. Jeu sai buca tralaschar de dar a vus ina prova de nossa ballada, che en sia quorta, vigurusa dicziun, en sia 30 sempladat classica e forza retenida selai paragonar cun las meglieras balladas dell’ Engheltiara, che han, rimnadas da Percy, destadau l’ amur per il cont popular ch’ era cupidada vi, ed han pli tard clamau la collecziun de Clemens Brentano ed Achim de Arnim. Nossa ballada raquenta, co ils treis giuvens mavan sin la via lada, che menava tier il grond sanctuari 35 de s. Giachen en Galizia. Il giuven dils treis mats s’ inamurescha en la feglia digl ustier, vegn tgisaus e sentenziaus sco striun. El cloma en malmort la gaglina per agid, e sco en il cont tudestg il pign utschi digl uaul, ella canzun slava la tuba alva, cloma cheu la gaglina ils ses tier la vendetga, che fa quorer il saung per la via. Per la literatura populara 40 Romanische Forschungen XXXVIII.