Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, XII.djvu/338

sedischavel e gisiatavel tschentanè, nua che las undas dellas partidas politicas sburflaven daven dal crap Alma entochen al Badus, nua ch’ il pievel era mintga moment parigiaus cun las armas enten maun meter si ina nova dertgira per truar traditurs. Con vehements il combat era lu capin nus, 5 sche nus contemplein ils umens ch’ ein daventai in’ unfrenda de quel. E tier quei temps meina nus anavos la canzun politica e betta ina sgarscheivla glisch silla greta e pissiun, che muentava ils cors, ils sanguinus sentiments e sgarscheivlas acziuns 1). Quella canzun, ch’ ils inimitgs dil grond um han rasau ora per better lozza silla frestgia fossa fa a nus endamen las nenias dil pievel retic. Tier els sco tier tut ils pievels primitifs vesein nus che la dolur e tristezia sur la mort dils cars semuossa en gronda vehemenza e viva forza. Quels carstgiauns als quals la cultura ha aunc bucca mussau de constrenscher lur sentiments en certas fuormas e plaids, expriman la dolur de lur cor en ault grir e bargir, en improvisiuns de dolur 15e tristezia. La viva dolur, las bialas regordientschas vid ils morts expriman ei savens dadault e sut l’ impressiun della tristezia nescha la canzun. Nus anflain tier tuts pievels primitivs canzuns, las qualas deploreschan lur morts, contan lur ovras e seregordan dad els. Cun tgei poesia exprima David sia dolur sulla mort de Jonathan e Saul ella canzun: „O cuolms da Gilboa! sin vus crodi ne rugada ne plievgia ne seigien êrs dad unfrendas primizialas! Partgei che leu ei vegniu friu navend il scut dils heros, il scut de Saul, sco sch’ el fuss buca unschius cun jeli. Il balester de Jonathan tschessava buc dal saung dils mazzai ne dal gras dils ferms e la spada de Saul turnava buc vidda. Saul a Jonathan carins e legreivels en lur vita 25ein er en lur mort buca spartgî. Els fuvan pli sperts che evlas, pli ferms che liuns.“ Da forza dramatica ei il lament per Hector el davos cant della Illias. Ils Indians moribunds contan sez lur lamento. En tuttas valladas grischunas er’ ei avon igl usit de cantar sil miert ina canzun de tristezia, in lamento. 30Fetg biaras de quellas ein aunc semantenidas principalmein ord la Giadina, schegie ch’ ei gliei el cuors dil temps e sut l’ influenza della cultura entrau en quei cant enzitgei pedantic semegliont al Meistergesang dils tudestgs, tutina s’ expriman en biars de quels lamentos ina naturala dolur, ina viva tristezia e profunds sentiments. Cheu suonda in lamento ord Schoms 2). 35Fetg savens sescomian las persunas el plirar e cantar. Il lamento survegn in caracter dramatic sco en sequent lamento engiadines sur la mort de treis giuvens Sar Chasper Men e Tôna Muos: Im Manuscripte eine Lücke. Im Manuscript fehlt das Klagelied.