Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, XI.djvu/152

142 Gian Maurizio

cadena dal Rhätikon. Vers mezza nög e seira as vé lan Pizza da lan Alp da Berna e dal Valeis. Vers seira e mezdi as avdess dalönc giò per lan planüra da la Lumbardia; ma l’è ben da rer cha da quela banda al ceil sea saren. Varün pratendan veir avdü giò dal Piz Duan e dal Galegiun la citta da Milan. Da dascpair verz mezdè len di pü bei punti e presentan a l’öel grang e bei vadreg da l’Albigna e la Bondasca.

Giò da la muntagna dal Set al vegn gio un fiumet c’as clama la Maira. Quist al passa per tüt la val indua c’al riceif altran auetta e pö al va sot Clavena e s’ bütta ent al leg da Com. Dalunga ai pè dal Set, sot al pais da Casaccia ai va ent l’aua d’Orlegn, ca vegn or dal leg da Cuvloc ai pè dalla muntagna del Müret. Sot Visavran la riceif l’Albigna ca vegn or dal vadregg e dall’Alp dal’istess nom e forma una gran bela cascata c’as vè al pü ben e stär e Nascarina e Löbbia, fra Visavran e Casaccia. Daspair Bond ai va ent la Bondasca, ca vegn dal vadregg e da la val Bondasca ricca da bosc. Sott Castasegna as bütta ent al Luvar e la Casnaggina e forman da una muntagna e l’altra la linea da cunfin fra la Confederaziun Svizzra e l’Italia.

Al ruvers da lan muntagna da Bragaia, massima da la cadena verz al mezdè le quata da bosc, pel pü da planta da räsa ca in qualgi lög rivan gio infin al plan daspair i pais. Lan planta principäla c’as trova in quiste bosc l’en al dgembar sün lan cima alta, al pign, l’amblez, al larasc, l’avelagn, l’agn, al salas, al tremal, al frassan, l’ascè, al colar, al luvar, al castagnari, al tei al culeiscum, el flügn. As trova da altran planta da früt sülvadag per esempi, frëga, ampia, alzua e in qualgi lög alzun. Fra lan erba as trova la giansana, cu la risc da la quala as fa aquavita.

Ent i bösch pü fult as fa avdeir qualgi volta l’ors. Üna volta ai era er luf e luf cervair, ma issa l’è gio qualgi agn ca nu san ve plü. Sü lan cima al sta al camöc e la muntanela; al capricorn e la muntanela; al capricorn, ch’era chilo drè ent i temp veil, issa l’è mort ora. Pü bass as trova leivra, golp, tass, guis müsteila güsc. Dre la Maira as incuntra qualgi volta, ma ben da rer, la ludria. Di ulcei da rapina as trova chilò l’aquila, al gavinel, al falchet, la ciguetta. Da altar ulcei grang ai è la gaza, la pernisc, al gal sulvadag, l’orbulana, al piccalen, al corf, al ciörl, al tarel, al merlo, al cucù. Ent la Maira as trova trota, ch’en dascort 35 buna. As incuntra in qualgi lög er serp e la pü part l’en ripra.

La val è everta da du banda, dal Süd - Ovest vers l’Italia dal Nord - Est vers la val d’Ingiadina passà cha s’abbia la salida da Malögia. Da lan banda da meza nög la cadena dal Set al la devid da lan cuntreda griscuna da Bevi e da Äver, da quela da mezzdi lan alta muntagna la 40 separan da la Valtellina. Al se terretori giurisdizionäl ha un ’estensiun