Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/604

594 Andrea Mohr

Sto in quista rubrica in spezial relevar ils plants ed avisamaints1. E’ ns provan quels prüms da melodia zuond lamentusa e pessimistica, cha’ l muond eira eir quella vouta muond; pero na inclinà a’ s irritar cunter la salüdaivla, scha eir amara vardà ed a s-chivir ogni seria meditaziun pro necessaria penitenzia. E prevalaiva quella vouta nel pövel ladin per bler l’objectivismo biblic al esagerà subjectivismo.

D’avisamaints s’ha da nossa perioda duos distinguits, l’ün dals 1566, supra l’ovazun dels 22, 28 e 29 Auost, la quala occasionet grandissems dans e custet a bleras persunas la vita, sco p. ex. eir alla degna consorta del imnolog e cronist Champel a Susch: — l’oter dals 1568, fingia da Mohr in seis archiv publichada, e dafatta bricha con modificaziuns, sco Decurtins disch, „arbitrarias“. La medema ingüst’imputaziun fa Decurtins in sia crestomazia eir ad Alfons Flugi in rapport a sia publicaziun della chanzun davart la guerra pel chastè d’ Müsch. L’avisamaint dels 1568, scrit in seguit d’ün fenomen meteoric, es remarcabel pustüt per Scuol e l’Engiadina bassa. El mossa, cha’ ls preceptors e savants da quella vouta non mancaivan, d’approfittar d’appariziuns fenomenalas, per avisar il pövel alla vardà, manifestada dal spiert, e cha’ l pövel da parte sia nell’non mancaiva, da supponer e d’arcognoscher in quellas la vusch da quel Dieu, chi es spiert. L’univers, pels temps della reformaziun, non as dissolvaiva in üna immensa quantità d’imperceptibels ed incomprensibels atoms o cellulas primordialas, dimperse restaiva sco macrocosmos al Suprem la sopcha da seis peis.

Pussibel, cha eir il cuort ammussamaint per imprender a bustabgiar ed a leger, in idiom della Val Müstair, podess con radschun esser inseri in quaista nossa prüma perioda.

In fin da quaist excurs supr’il material literar, contgnü nels manuscrits della prüma perioda, am permet da ’Ls render attents specialmaing amo sün ün da seis articuls. Quant modest e comün cha quel es, schi tantüna sarà e resterà el a nus tuots familiar e respettabel, e per la perioda reformatorica ourdvart caracteristic. Eu manai l’ABC2 2). Citand 5 da seis vers, speresch da’ Ls laschar il plü bain resentir, che cha’ ls precepturs del 16. secul con l’ABC e permez da quella stimaivan al pövel da podair procurar.

„Aint il prüm la tema da dieu devast tü avair,
Schi vain tuotta sabjenscha in te a parair.“

  1. Decurtins Crestomazia, V, 268 — 269.
  2. Decurtins Crestomazia, V, 467 — 468.