Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/579


Landamma Zaccaria Pallioppi 569

il seguaint titel: Dizionari dels idioms retoromauntschs, congualos con linguas parentedas e condots a lur provenienza tres Zaccaria Pallioppi.

In quaist program vain explichà il seguaint: „Consideros sun ordinariamaing ils idioms d’Engiadin’ota, d’Engiadina bassa, da Surselva, da Surset e da Gardena, quauntinavaunt sun cognits al autur; extraordinariamaing eir dialects subordinos. Lur congualaziun con linguas parentedas stu as limiter a pleds corrispondents da quaistas; esters, p. ex. slavics nel vallac, arabics nel spagnöl etc., sun exclus. Inua maunchan omonims, resulteron per consequenza las proprieteds dels idioms predits. L’origine ais indicheda be inua ais clera u almain probabla; vagas congettüras sun perquè omissas e substituidas tres ün segn da domanda.“

Seguan allura 19 exaimpels della prüma secziun: pleds romauntsch - tudais-chs, e 12 exaimpels della seguonda secziun: pleds tudais-ch - romauntschs. Essendo eu inserirà nellas prossimas paginas üna congualaziun plü prolixa del dizionari progettà da Zaccaria Pallioppi e da quel publichà da seis figl, reprodü eu quia be 6 exaimpels della prüma ed oter tunts della seguonda secziun:

Prüma secziun.

Il, l’, pl. ils (Eng. ot’e bassa), art. determ. der, pl. die; cf igl, il, pl. ils (Surselva); igl, pl. igls (Surset); ’l, l’, pl. i (Gardena); il, l’, lo, pl. i, gli (ital.); el, pl. los (spagn.); o, pl. os (port.); lo, pl. li, los (provenz. antic); le, pl. les (franzes); l’, le, pl. i (vallac); originari dal pronom demonstrat, latin; ille abl. illo, pl. illi (cf. Fuchs: die romanischen Sprachen in ihrem Verhältnis zum Lateinischen, pag. 323 — 327).

eau (Eng. ota) pron. pers. ich; cf. eu, eug (Eng. bassa); jou, jeu (Surselva); ia (Surset); (Gardena); io (ital.): (spagn.); eu (port. e vallac), jeu (prov. antic); je (franzes). proveniamaint dal latin classic: ego. La pronunciaziun dad eau füt primitivmaing bain: eo, brich: ea (au = ô).

avair (Eng. ota e bassa), v. haben; ef. avêr (Surselva); haver (Surset); avei (Gardena); avere (ital.); hoher (spagn.); aver (prov. antic); avoir (franzes); aveà (vallac); originari dal latin: habere, scu dovair (debere), taschair (tacere), plaschair (placere) etc.

sto (Eng. ota), part. pass. gewesen; cf. stò (Surset); staus Survelva); stat (Eng. bassa e Gardena); stato (ital.); stido (spagn. e port.); estat (prov. antic); été (franzes); da: status part, da sistere = stehen; il vallac ho: fost, imprasto da fui, concordant cun sto.

buchel (Eng. ota e Gardena) m. Krug, Pokal; cf. bucal (Surselva); boccale (ital.); bocal (spagn., franz, e vallac); baucalis (latin medio); originari