Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/572

562 Andrea Vital

Per combinar plü possibel fideltà cronologica e materia parentada stögl eu menzionar in quaist lö ün’ouvretta da Pallioppi, ch’el non ha plü chattà il temp o forsa mai non ha gnü l’intenziun da publichar, las Gemmas. Ellas han chattà üna plazza nellas Annales1 ed ans sun dunque contschaintas. Sco chi resulta dal manuscrit, ha comanzà Pallioppi als 12 Avuost 1865 ad incriver mincha di trais dits o sentenzas o reflessiuns o exclamaziuns, allas qualas el da il titel comün: Gemmas. El ha continuà quaista lavur, chi ’s po quasi resguardar per ün giornal, ün rendaquint quotidian d’impissamaints ed evenimaints memorabels, fin als 1 November 1865 con exactezza exemplara. Que fa precis 246 gemmas, sco cha ’l lectur releiva eir dallas Annalas, inua ellas sun stampadas con numeraziun consecutiva. Bleras da quaistas sentenzas sun proprias da Pallioppi, otras tradüttas, dunque il früt della lectura. Interessantas e caracteristicas in rapport a lur contenuto ed a lur fuorma, ans permettan ellas da dar ün’ögliada nel intern del autur. Nus chattain là las istessas qualitats da sentimaint e da caracter sco nellas poesias, ed imprendain eir quia a stimar ed al amar nos poet engiadinais.

* * *

Ma uossa ais ura da turnar inavo pro la prosa e la filologia!

Nel fratemp avaiva Pallioppi lavurà diligiaintamaing vi da sias ouvras filologicas. Eir scha el, sco chi ans vain relatà, non lavuraiva svelt e causa sia extrema scrupulusità ed exactezza non podaiva progredir spert, schi arrivaiva el tantüna a seis scopo, grazia a sia diligenza ed assiduità extraordinaria. Perciò non ans surprenda, ch’el po scriver in principi del 1865 nel Fögl2, ch’el haja fingià glivrà üna modesta ovretta, battagiada teoria del verb, e ch’el sperescha, d’avair bod pront eir seis vocabulari e sias perscrutaziuns da noms locals. Eir amo otras lavuors avaiva el pels mans, chi non gnittan publichadas e nemain non existan plü. Uschè consta dal manuscrit da seis dizionari, ch’el avaiva eir elaborà ün’ovretta davart la declinaziun del idiom romantsch d’Engiadin’ota3.

Da quaist manuscrit del dizionari discuorrerà plü tard; quia m’incomba d’inserir duos pleds davart il cudesch supra il verb, cha Pallioppi publichet l’an 1868 suot il titel: La conjugaziun del verb nel idiom

  1. Annalas, XIII, pag. 123 — 136. Gemmas da Zaccaria Pallioppi (1820 — 1873).
  2. Fögl d’Engiadina, An 1865, Nr, 9.
  3. Ad vocem accusativ chattain nel manuscrit cità l’observaziun: Das Nähere hierüber siehe in meiner Declinaziun del idiom romauntsch d’Engiadin’ota.