Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/556

546 Andrea Vital

l’idiom d’Engiadin’ota in base a perscrutaziun exacta na be del romantsch e da sia pitschna litteratura, dimperse eir del latin e dellas principalas linguas derivantas dad el. Las reglas, scrittas, s’inclegia, in ün romantsch exemplaric, sun dapertuot explichadas e comprovadas con ün rich numer dad exaimpels. Che ch’el voul conseguir con sia lavur e che ch’el aspetta da seis lectuors, disch Pallioppi in sia prefaziun. Siand quaista eir in oters rapports caracteristica, la lasch seguir quia complettamaing:

„Tres ün scriver e pronunzier correct ais facil, d’esser bod comprais; da prevgnir a melinclettas, equivocs e sbagls; da pürger ün idiom etc. Dit pronunzier e scriver sun perque bain ütils, necessaris e pustüt a nos romauntsch (ün tesor nel fango) giavüschabels.

Ma che servan be giavüschs in tel rapport?

Eau nun he spargno ne temp, ne stüdi, per corriger il romauntsch d’Engiadin’ota; per fixer e definir exactamaing sias normas; per sclarir medemas cun exaimpels adattos; completter, inua manchaiva; arguir, inua füss dubi — cun ün pled: per extender ün sistem d’ortoëpia e d’ortografia, chi contentess.

Eau he trat a speziel examen ogni tun elementer (custab); indicho sia rubrica, derivaziun, istoria, pronunciaziun correcta e deviaziun locale; adopto vigur üsaunza duos principis da scripturaziun: il fonetic e predominant (la concordanza traunter scriver e pronunzier, l’etimologic e subordino (la divergenza traunter quels); inrichieu e preciso las massimas davart l’accent, l’apostrof, l’interpuncziun etc., e sclarieu quaist’ultima tres üna cuort’introducziun nella sintassi.

Eau he consulto persunas competentas e materias parentedas a tel fin: homens, chi nun scrivan a chaprizzi; linguas, chi normeschan, mo nun privan il romauntsch da sias proprieteds.

Publichand ils früts da mia lavur, non spet eau lods immeritos, ne criticas a pür dispet. Eau speresch bgeranzi, cha quaist cudesch saro grat a quels, chi braman da favler e scriver cun accuratezza; chi rispettan nel romauntsch ün mez, per imprender facilmaing sias linguas parentedas; chi protegian il linguach da lur infanzia — da lur mammas, chi ’l tschantschaivan uschè dutsch — da lur antica, venerabla patria.“

L’autur divida seis intraguidamaint nel scriver e pronunziar correctamaing in üna prüma secziun, chi denotescha ils principis comüns all’ ortografia ed all’ortoëpia, ed in üna seguonda secziun, chi tratta da tscherts principis ortografics, ma main propris all’ortoëpia.

Nella prüma part stabilescha el la maxima, da pronunziar nossa lingua correctamaing e lura da la scriver per regola confuorm alla pronunzia e be per excepziun tenor l’üsanza generalmaing adoptada o confuorm