Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/554

544 Andrea Vital

In pari temp, s’inclegia, as dedichaiva el a sia vocaziun dad advocat, il prüm con grand zeli e paschiun, nel seguit pero plüchöntsch per far ün plaschair a seis amis e clients e per accomplir il dovair moral, da defender la radschun e d’assister e da cussgliar inua faiva bsögn. Vieplü tscherchaiva el d’evitar ils process avant güdesch con lur combats, lur intrigas e lur agitaziuns. eira perconter saimper pront a güdar con buns cussagls o con lavuors da büro, scripturaziun da testamaints, contrats e simlas incombenzas. Da tuot l’Engiadin’ota currivane nanpro a profittar da sia scienza e da seis bun cour, svess nels ultims ans da sia vita, cur ch’el avaiva, as po bain dir, defenitivmaing smiss da far l’advocat.

E perche mai avaiva el tut cumgià dall’arena giudiziala? La resposta sün quaista domanda ais cuorta: causa cha que non as confaiva con seis caracter. Ün cour real, sincer, sainza üna sbrinzla da fosdà, as s-chodaiva el immensamaing per que, ch’el in seguit ad ün stüdi conscienzius e scrupulus avaiva recognoschü per güst e dret, ed in quaista paschiun s’identifichaiva el colla questiun, ch’el avaiva da defender. Perdaiva el ün process, e que capitaiva natüralmaing e stovaiva necessariamaing capitar, uschelönch chi exista l’indriz, cha da duos litigants be ün po vendscher e l’oter sto succomber, schi eir el disgrazià. El resentiva que sco üna offaisa personala. El non as savaiva persvader, cha la contrapart avaiva combattü nella medemma persvasiun, da defender la güstia, sco el; dimperse attribuiva la sconfitta da sia part be all’intriga, alla dialettica, al sofisma del adversari, o all’inexperienza, al errur ossia dafatta alla noschdà e perversità del güdisch. Scha l’advocat non ais da principi in nan usche prudaint, da metter üna part da sias battaglias persas sül quint da sia inexperienza o da sia negligenza, schi vain el plan a plan solitamaing tantüna al punct da recognoscher, cha tuottas littas sun discutablas; o almain accepta el con calma eir üna sentenza, ch’el craja ingüsta, basta ch’el haja la satisfaziun interna, d’avair fat seis dovair: el fa la pel düra, sco chi ’s soula dir, e que ais l’unica chosa, chi ’l salva. Tuot otramaing get que con nos Pallioppi: invece da ’s quietar e da’ s pradar col ir dels ans, dvantet el saimper plü agità e plü sensibel, e mincha process pers eira ün veritabel martiri per el ed üna paina per quels, chi eiran intuorn el.

In quaist möd dimena as retret Pallioppi vieplü na be dalla vita publica, ma eir dal exercizi da sia vocaziun. La satisfacziun, ch’el tscherchet in van in sia vocaziun, chattet el tant plü richamaing in seis stüdis filologics; e ch’el podess vair il früt, chi ais creschü da sia semenza, schi füss el sgür eir plü containt col success da seis operar in favur della lingua romantscha, co que ch’el podaiva esser, cur cha la mort inexorabla il sdrappet davent da sia lavur.