Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/546

536 Rudolf A. Gianzun

stüdis e poesia. Bain löng, Mathis nun pudaiva dedicher grand temp alla lectura. Uschea a Bruxelles: lò ho ’l pudieu ler fich poch. Que müdett poi nel cuors dels anns, a Toulon; lò noss poet ho pudieu ler bger; lò el ho lett traunter oter las ouvras da Sue, da Dumas, da Victor Hugo; e cun plaschair speciel quellas da Lamartine. Dal 64 al 69, in Engiadina, ho ’l poi stüdgio specielmaing las ouvras da Schiller e Gœthe; durante que soggiorno ho el eir compost diversas poesias, da sas prümas, p. ex. quella intituleda „Sül Languard“, etc. A Genova finelmaing Mathis ho savieu chatter temp a möd da cultiver la poesia. Ma eir lò in prüma lingia stuvaiva gnir fatta la lavur. Mathis lavuraiva in „Fossetel“. E cur cha la lavur al laschaiva ün mumaint liber, as mattaiva ’l alla scrivanda. Compatriots chi gnivan a ’l visiter l’haun chatto lò in Fossetel componind sas ouvras!

Sas ouvras sun fich numerusas.

(Vair register i. f.!)

Üna part ais aunch uossa inedita, p. ex. las Memoiras d’infanzia e giuventüna. Nun dubitains cha las ouvras ineditas gnaron publichedas bain bod.

Que chi ais stampo, as chatta nel Fögl d’Engiadina, nella benemerita Dumengia Saira ed in nossas Annalas. Qualchosa eir nell’Helvetia. —

Per que chi risguarda la natüra da sas ouvras, Mathis and ho scritt dramaticas, liricas ed epicas,

Ouvras dramaticas sun in prüma lingia l’Orfna da Segl, u l’Innozainta, ün frütt da sieu soggiorno engiadinais zieva il 1890. Quist’ouvra fütt rappreschenteda tres la societed dramatica da Samedan, nel 1897, cun bellischem success.

Otras ouvras dramaticas sun:

La predgia da Giunfr’Annetta.

Ils Grischuns s-chatschos da Vnescha, e vair cour cristiaun, etc.

Fich considerabla ais poi la producziun lirica da Mathis.

In medema pudains distinguer 2 categorias: las poesias d’occasiun, e las otras. Las ultimas sun suvenz vairamaing distintas tres la bellezza e nöblia d’ideas e da fuormas. Ch’ün legia p. ex. la bell’ouvra chi porta il titul: L’ovel della Bernina ed il cuors della vita umauna. (Dumengia Saira 1897, p. 349). Quist’ouvra ais steda curuneda al concuors internaziunel dels dialects e dellas linguas ladinas, a Montpellier nel 1878. Unuraunza bain meriteda.

Traunter sas poesias d’occasiun ais que bain vaira ch’ün ho vulieu criticher l’üna u l’otra; ün ho observo cha l’üna u l’otra eira fatta ün po alla schvelta. Ma co la resposta ais fich simpla. Ch’ün s’impaissa be ün po cu cha similas poesias d’occasiun vegnen fattas e stöglan