Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/538

528 Rudolf A. Gianzun

increscher della patria. E scha nu l’as vess lascho increscher allura nun füss el dvanto poet; in mincha cas na poet rumauntsch! El forsa nun füss turno in patria; e scha ’l füss turno, allura füss el turno reras voutas e melgugent. E in patria as vess el lascho increscher dell’ester e füss ieu bain bod. E nell’ester vess el imprains a preferir las linguas estras, il franzes, l’italiaun; el vess smancho noss pled ladin . . . . E scha ’l vess vulieu scriver ün’ouvra d’arte, vess el stuvieu la scriver in linguas estras. E per nus oters füss que sto ün hom pers, e que füss sto üna trista chosa.

Uschea invece l’Engiadina al vaiva impress sieu segn a bun’ura. A bun’ura, nossa val al vaiva fatt Engiadinais, al vaiva modellô Engiadinais. Ella al vaiva impress il „character indelebilis “d’Engiadinais. E cur cha ’l partitt per l’ester, a quindesch anns, allura eira ’l Engiadinais dalla verdscha del cho alla plaunta dels peis, Engiadinais d’ideas, da sentimaints, Engiadinais e ünguotta oter in vita e mort. El amaiva sieu pajais cun ogni fibra del cour; el eira persuas cha l’Engiadina saia unica nel muond; e üngün oter pajais nun al pudaiva plaschair scu chi ’l plaschaiva l’Engiadina. Quista fidel’amur della patria eira sa arma, s-chüd e corazza. Uschea nell’ester pudaiva ’l ir inua cha ’l vulaiva, in citeds famusas tres lur bellezza — l’amur della patria me nun ais gnieu al main, saimper ais ieu craschind. E saimper eira viva l’increschantüna; il cour del poet suspiraiva zieva la patria. E eau craj cha que ais quist’increschantüna chi l’ho do in maun la penna. La penna in maun Giovannes Mathis nell’ester smanchaiva cha l’eira dalöntsch da Schlarigna; la penna in maun evochaiva ’l imegnas da sieu pajais, lös, persunas, avvenimaints. E scrivand rumauntsch e s’impissand alla patria spattaiva ’l paziaintamaing l’ura da turner in patria.

Ma turnain a pigler sü il fil del requint.

Nel 1835, Giovannes Mathis vzett partir per l’ester sieu frer Peter. El ho quinto da quista partenza nella Dumengia Saira 1895, p. 70, nella lavuretta chi porta il titel: Avaunt 50 anns. Lò il poet disch da sieu frer:

„El (Peter) avaiva 13 anns a mez, cur cha nel mais Meg 1835 Maschel Chasper Frizzoni dumandet a mieus genituors, sch’els volessan lascher ir mieu frer a Berlin sco giarsun nel negozi da pastizeria e caffè, situo nella „Jägerstrasse“, cun la ditta: „Frizzoni - Steheli (Stail) e Stoppani.“

Mieus genituors acconsentittan a sia dumanda, e digià alla fin Meg mieu frer get a Madolain a fer fer sieu passaport aunch’uossa avaunt maun, e chi ais signo; „Joh. Jos. Gilly, Comissari. Gegeben zu Madolain den 25 May 1835. Der Kanzleidirector N. Planta.“Nell’otra pagina ais il passaport viso da 12 differents commissariats con lur sagels e l’ultim sto: „Stadt Pegau. Nach Berlin. Pegau, am 3. VII. 35.“