Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/314

304 Florian Grand

da lod. Las prümas chanzuns spirituelas eiran già 1530 fluidas dalla penna da Chasper Champell. Duos decennis pü tard sortit sco prüm cudesch stampo il catechisem da Giachem Biveroni, alla comparsa della quel’ouvra ils Engiadinais füttan, al dir d’Aporta, uschè stupefats scu ils Israelits nel desert a l’aspet della manna, e nel 1560 comparit si’ ouvra principela e da pü granda porteda, il „N. Testamaint.“Incorragieu tres il success da Biveroni e persvas dalla granda importanza della chanzun d’ baselgià per il culto divin e per la refuorma laschet eir Duri Champell 1562 „ngyr a ’lgüm traas la stampa insembel con sieu catechisem (scrit 1550), il „Cudesch da Psalms“e sias „Chiantzuns spiritualas“chi in manuscript circulaivan per parte già da divers anns inno nel public. Eir quaist’ouvra fet üna tela sensaziun, cha Gallizius la resguardaiva per ün vair miracul. „Huossa, haa Deis eir a la nossa terra fatt ella gratzgia“ scriv’el, haa Deis muuantad sü lg huneist, alatrad ed in la scrittüra sainchia bain affundad Sar Duri Champell chi haa miss in Ladin quell bel cudesch dals Psalms cun taunta ssientza, taunt beaus plaeds taunt adastretza e gratzgia, ch’ün stoua s’ mürawlgar.“

Uschè ans vain incunter in quaista perioda da nossa literatura üna vivacited, activited e productivited admirabla. Ma scha d’üna vart avains tuotta radschun da’ ns allegrer lossupra, schi stovains tuottüna da l’otra vart complaundscher cha la literatura pigliet üna direcziun tuottafat disfavorabla per la cultivaziun della chanzun populera. Que eira natürel, cha’ l sen del umaun tres la refuorma concentro vi e pü sün las questiuns religiusas della baselgia, chi penetraivan ed occupaivan in ot gro la populaziun s’ volvet uossa interamaing alla chanzun spirituela, chi non faiva be part del culto divin, ma gniva con predilecziun chanteda eir our d’ baselgia, taunt nella quaida chambretta, cu sülla tumultuanta plazza.


Per la conservaziun dellas chanzuns populeras già existentas non gnit neir fat ünguotta. Nus vzains al contrari cu cha Champell compuona alchünas da sias chanzuns a bella posta per chanter our d’ baselgia „in loech da las uaunas sturpgiusas chiantzuns mundaunas“, sperand „chia uschè ngand chiantzuns da Deis intaunter i’ lg pövel impraisas uenngan las chiantzuns chi sunn incuntra Deis ed infidelas imblidas è laschadas dawoa: schkoa sun las chiantzuns mundaunas, schbarlaffadas, pittanaischkias, sturpgiusas, — da la quala soart chiantzuns sa soula lg pustüt chiantar sün ’ls conuiuis è par las uias, cur la lgieut ais aivra“.

Sch’ün, güdichand seguond quaista rigorusa sentenza da Champell voless suppuoner cha las chanzuns ch’el condanna sajan stedas prodots da rozzezza e d’ün contenuto indecaint ed obscön, schi gess ün in errur: la castited ais üna particularited speziela dellas chanzuns ladinas. Que eira