Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VII.djvu/50

36 Alchiünas Bellas et Nüzaivlas Histoargias

da Alexander il grand eirans gnieus sün il preschaint discuors. Mo per turner darchio sün Alexander, quel eira filg da Philippo, Rag dalla Macedonia; sa mamma vaiva nom Olympia. Eis naschieu giüst sün que di, chia que miravglius et custaivel taimpel da Dianae in Epheso, chi gniva tgnieu per il tschinchievel miraquel dal muond, siand chi’el eira grandischem, fabrichio d’spür marmel, alf sco la naif, eis gnieu ars et ardüt in tschendra. [f. 15b] In sa giuventüna ho l’hagieu per magister Aristoteles, que famus philosoph. Zieva la moart da seis bab eis el succedieu in l’ariginam in l’eted da 20 ans. Dalungia ’s ho l’piglio avaunt da fer guerra als Persers et da schdrür lur monarchia et da la trer a si, que chi eis eir iscuntro. Da sieu temp regnaiva sur ils Persers et Meders Darius Codomannus, cun ilquel Alexander vulaiva havair da fer et il piglier sa curunna et sieu reginam. Darius gniv’incunter ad Alexandro cun 600000 homens, et perchie chi’el ’s laschaiva memma sün sa foarza, schi tramtaiva el ad Alexandro ün sag d’sem, cun dir, chi’el des inumbrer quels sems, scha el pudes, perchie be taunt sudos mnes el, Darius, cun se. Alexander rumpet sü ün da quels sems, l’savuret et dschet: Qui eis bain ün grand mantum, mo pochia virtüd et foarza. Et dimena tramtet el inavous à Dario ün sachiet plain d’paiver et dschet: Ve, qui eis ün pitschen mantum, mo la virtüd et foarza da quels paivers eis bgier melgdra, et scha tü ls segiast, schi vainst a chiatter, chia ün sulet paiver eis melgder, co 1000 da teis sems. Usche sun eir ils sudos, [f. 16a] chi’eau main cun me. Bod sün que haune els hagieu üna bataglia insemmel, in laquela Darius eis gnieu vit, et sa duonna Sisigambe et sa figlia Barcenene sun gnidas pigliedas preschun da Alexandro; mo el paro las tgnaiva in grand respett et reverenzchia. Darius fugit, et bain bod zieva respet el insemel sudeda et il declaret darchio üna otra bataglia, laquela chia el perdet darchio, fugit, mo füt clapo da Besso et mazo, sco d eis dit peravaunt. Et eis uschea Alexander dvanto ün Monarch dalla Persia, ho fat sepulir il chiüerp da Dary pumpusamaing. Quella gieda ho Alexander in la suletta citted da Susa chiatto in or battieu 140 tonnas, ’s inclegia in la chiambra dals Thesoris da Dary, quel chi’el havaiva vit, sainza la vaschella d’or, d’argient, la purpura et las peidras pretiusas, chi’el chiattet alo, chi eiran in granda quantited. Bain indret per aque pudaiva Darius dir à que sudo, chi l’mazet, zieva chia el l’havet do ün po d’ova ascra da baiver per la granda said, chi’el havaiva: Vo et di ad Alexandro, tieu Rag, chia Darius, chi lascha davous taunt or et argient, co chia ls chiavals et elephants da Dary paun purter, nun ho huossa hagieu taunt da t’pajer quist süch d’ova. [f. 16b] zieva quista granda vitoargia giet el vers las Indias, inua chi’el havet grandas bataglias cun Poro, l’Arag