Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/748

740 Gion Antoni Bühler

dils divers dialects rhäto - romonschs (inclusiv il dialect dell’Engiadina) vegnir riguardai en la grammatica et orthographia romonscha, ils quals stattan il pli da maneivel al latin.

Reglas e formas della orthographia veglia e della orthographia nova, las qualas correspondan a quels principis gienerals, restan intactas.

II.

Reglas specialas per la realisaziun de quels principis gienerals.

Igl Alphabet.

1. Igl alphabet romonsch ei il medem, sco il latin. Il k, y, ch, ph, th, che derivan dal grec et w, che vegn dal tudesc, ein de dovrar sco en la lingua latina et en la tudesca.

2. Las literas inizialas ein de scriver grond ne pintg sco en la lingua latina.

3. Vocals.

a) Vocals dubels unii, sco ae (ä), oe (ö), ü, ha la lingua romonscha negins.

b) Il diphtong „au“ei de dovrar da pertut, nua che la derivonza dil latin garegia. Ins scriva pia: maun, saung, tgaun etc. e buca: meun, seun tgeun.

c) Il diphtong ou croda naven e dal diphtong eu dovei ins far pintg diever. Ils adverbs, che la bibla scriva cun: cou, tschou, lou, nou etc. e l’orthographia moderna cun: cheu, tscheu, leu, neu, doveien vegnir dovrai sco en ils dialects della Partsut: qua, tscha, là, nà etc. Pér en seconda linea vegn l’orthographia moderna; [p. 106] cheu, tscheu etc. proponida. — Per pronom personal della emprima persuna vegn ei proponiu: jeu (ne: eu); jou dovei buca vegnir dovraus.

d) Il diphtong „iu“ei de preferir en las finiziuns participialas et en ils pronoms possessivs etc. als diphtongs „ieu“et „eu“. Ins 30 scriva pia: viu, priu, temiu; miu, tiu, siu etc. e buca, vieu, prieu, temieu; … mieu, tieu, sieu etc. Ils plaids: vieu — vieua, tieu — tieua, dovei ins scriver: veu — veua, teu — teua. Ils plaids: lieunga u leunga u liunga scrivi ins: lingua; ils plaids: liung — liungezia scrivi ins: long — longezia etc.

e) Diphtongs disviai dad in simpel vocal latin ein buca de tolerar; ins scriva pia: terra e buca tiarra ne tiara; urs e na uors; bella e na bialla ne biala; terz e buca tierz; vulp e na uolp ne vuolp; mess e na miass. Milsanavon scrivi ins bear (bea), beara e buca biar (bia), biara.