Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/695


Literatura grisuna vædrae nova 687

Il skriptur sto en sæia lavur semper haver bun’atenziun sils suns de literas, selbas, e plaids, ed oravon sin l’akuratæzia de sæs [f. 101] sentimens. La verdat æi gl obiekt principal, k’ in skrivent dovæss adina haver avon il oegls. Noss sens, e nossa rafinada rashuneivladat, la quale ha pær dershader il giudizi, daten la verdat ente maun.

Senuspien de nonpærfætgas — — ne faulsas sensualadas — — — se pærtgireien ded enganus giudizis — e faulsadats prægiudikaivles. Shaien bóka quorrer en nossa plema dubiusadats, senza dar d’entelir ællas — d’il ræst skrivien: gæ gæ — na na.

Il skripturist ha pær maus de duas sorts Literas: grondas, e pintgas. Las grondas vegnen dovradas en titulaturas, ent ils nomens de proprietat, e de shlateinas — de pærsunas, e kaussas de gronda destinkziun — de Mars — de Tiarras — Quolms — Vals — Markaus„ — Vitgs — Burgs — Kastæls — Klaustras„ — Regenavels — fluss — d’entshata de la skretira, e suenter shadin’ enzenna de la definiziun„

La negligenzia de la nonakurata ekspræssiun vokale kashuna dubis de skriver enten la davos selba; æ kashuna la petshna diferenzia de cærts konsonants, e la quortadat de las selbas diværsas dubiusadats ent il quors de skriver. Lein æ prævegnir a quællas.

B, p — d, t — v, f — j, ç — g, k — g, g — ş, s — pon kashunar dubiusadats enten las selbas finalas. En tal kas dei il skribent far reflekziun sin [p. 102] las derivazius radikales d’ils plaids, e sin la kreshientsha, e disminuiziun e simiglontadat de quæls. Pær eksempel: iou hai dubi de skriver: bab — tat — basat — urat — bræv — mej — peç — ùg — log — mæs — tæs — logs — liug — smak & e pærquæi, reflektont, hai iou enflau, k’ in ditgi: babuns — tata — basata — urata — brævier — mejer — peçar — ùga — loga — mæss — mæza — tæza — logar — smakar & &

Igl — ss — advært’ins il davos, e d’igl — ş — sai iou bók eksempels: Dænter en vegn æl æ kapius.

La simiglonta difikultat han las selbas finales quortas de skriver. Quælla difikultat eksiste ordinariamein mo dænter: a — ed: e. Gl æi de saver, k’ ils participis enten la moda de plidar aktive de generaziun fæminina hagien: e — p. ek: potente — potentes — sapiente — sapientes & & ed ils participis de la moda de plidar passiva de la medæma generaziun hagien: a — p. ek: pusada — smakada, lavadas — legidas — retenidas — ordidas.

Ils Adjektivs, ke han avon: l — ne — v — prænden onz igl: e — k’ igl: a. Maneivle — maneivele — migeivle — reteneivle &

Quæls verbs, ke han enten la moda indefinita: ar — han enten la