Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/675


Priedis 667

2. Mo ei dat inn’autra sort da puccaus, meinz racunaschi, ma bucca meinz priglus a pernicius tras lur conseguenzias: iou manegia ils puccaus enten ils partrachiaments.

Buach! antraqua iou partrachia inna caussa mai cu mamez, a fuss ella er maldischenta a nauscha; antroqua iou fetsch nagin mal ad auters: co dei quei esser puccau? co aver nauschas consequenzias? Aschia plaidan, ner partrachian s’igl meinz bears en sasez; ad en quella opiniun fan ei pauc adaig agl puccau enten partrachiaments. Povers ignorants! [p. 7] Vaseits bucca co enten la natira externa minchia plonta a minchia creatira viventa ei d’antschatta in pitschen sem ariva ma a pauc a pauc tier sia grondezia a forza natirala? Igl nuschèr schischeva in gi zuppaus enten ina crosa da nuschs, ad igl pli grond ruver, enten in gloign. Aschia eis ei cun ils beins a cun ils mals da l’olma, cun ils puccaus a cun las vartits d’igl carstiaun. Ei antscheiven en ping, än d’antschatta strusch vaseivels; mo creschan da maun en maun, pli a pli, a sa manifesteschan enten frigs corrispondents a lur natira — en ovras salideivlas, ner en ovras perniciusas,

a. la garmaschia ner loschezia p. e., ei ella bucca da quella natira? Ei ella bucca caussa d’igl cor, d’igl sentiment? Antscheiva ella bucca egl pinch, strusch vaseivla, a va ella bucca carschind a sa fortificond en maniera, ca nagin ei capavels da ver or avant tier chiei stuornadads, chei malgistias, chiei ruiña par igl chierp a par l’olma ella manar igl carstiaun ad ir a finir. Ella ei schi priglusa, ca schon igl sabi Salomon gi dad ella, a milli experienzias igl compravan, ca ella va avant ella ruiña,

b. La scuvidonza, schabein nun vaseivla a mai enten ils partrachiaments, enten igl cor: [p. 8] daventa bucca er ella savenz iña fantauna da gronds a grevs mals? Stond agl cumandament da Deus duvessen nus nus lagrar cun quels ca sa legran, a bargir cun quels ca bragian. A la scuvidonza nus surmeina tiers grad igl cuntrari: da nus lagrar d’igl mal dad auters, a da nus cumbrear da lur vantira. Ella nus surmeina tiers gritta, hass, malangraziament a calumnias parfin ancunter quels ca vulten nies bien, ad igl promoven suenter tutt lur saver a puder. Giè, la scuvidanza ha schon savenz surmanau bears, tont da las classas pli aultas sco dallas pli bassas, tier schnueivlas malgistias a viole[n]zias, da privar da rauba a da vitta er ils pli gronds benefacturs. Jou vus dumonda pia, ei bucca er ella ina gronda zanur ad ina trista ruiña da la glieut? A tonatont ei ella originariamein mai puccau d’igl cor, ca antscheiva en ping a daventa schi sgarscheivels mai culg ir d’igl temps

c. Faulsadad, glisnaregn, simulaziun, hipocrisia, ner co ca vus leits numnar la munglonza da sinceritad, ei bein er caussa d’igl cor, d’ils partrachiaments?