Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/139


Reglas de polizia d' Uors 131

Er da marcau anvi dei quella regla exactameng vangir observada. Cur ei ven aber ilg tems, ca quels dilg Urscheu a l’Alp dadens lain ir ansemel, scha dein tuts treis starlers aver quittau, ca tut la biesca da quellas duas alps seig iña ga l’ema rimnada, parca mintg’in sapig dar quint dilg seu.

Ilg gi della cargada dein ils zinguns da mintg’alp vangir detschertameng admoni da far far ils pasturs da lur alp lur duer conscienziusameng, figiend els lur duer, a sa cattond euncalur anqual biesc malgargeivel, scha dei ilg pastur par in tal thier, sch’el fa schilgioc seu puder, buc vangir talgiaus, mo ilg patrun dilg thier, sch’in tal duess esser tgisaus dad aver cusascheu seu thier elgs frigs, constrigs quei thier da metter navend a plianavont da vangir talgiaus; avend aber da quellas varts nagins motivs, schi dei quei pur euncalur esser constrigs da prestar a lgi pastur tut agid par puder taner quei thier en regla.

26. Duess ei vangir faig don vid ils frigs d’ilg particolar sin ils culms, aschi c’ei porta giu la peina da far stumar; schi eis quei pur auctorisaus da far stumar tras dus sgrrs. giraus par ilg prici a lgi faig don cun la paga dils stumadurs vitiers. Havend buc veu sez da qual alp ils thiers seigien, ca han faig don, schi sto in tal oravont andriescher suenter da qual’alp quels thiers seian, nua ca quel’alp lura senza contradictiun seig obligada da pagar quei c’ei stumau, nun ella pudess cun raschun far ver, c’ei fuss eunc stau biesca d’in autr’alp latiers; en lgez cass aber er leza alp stuess purtar giu sia quota a proportziun dils thiers bufatgiameng.

[p. 140] Quei duess er vangir traitg giu della pagailgia, u pia c’ei plaschess a la caschada, avend par ilg reminent cuntentienscha da la fumelgia, seza da pagar.

Duess ei daventar ca, suenter esser preu ils frigs d’ils culms l’in alp ner l’autra schaessen vangir giu las vaccas ner er biesca schitgia considereivlameng a paschentar si ilg pasc dilg attun; schi seig ilg Vaschinadi buc mai auctorisaus, mo constrigs da talgiar par Martini entras ilg Oberkeit ils cautegias, cun regress ancunter las caschadas a culpeivels.

27. Ilg gi suenter la cargada dei ilg pindre pindrar tutta biesca darmantiv elgs culms; ils porcs, tschuts ad anseuls aber ilg gi suenter massiras.

La biesca darmativ ner porcs dad alp, ca sa cattassen en Ladral, Spinatsch a Canischeuna inclusiv, eis ilg pindre obligaus da catschar en l’alp a scha pusseivel ei metter a meuns a lgi pastur, a scha quei savess buc esser, scha catschar tiers ilg muvel a far a saver ad in dils auters fumelgs ca quei thier seig pindraus a nua el seig catschaus, sut peina da perder la pindradira. Quella biesca darmativ a porcs dad alp aber, ca

9*