 |
Questa pagina è ancora da trascrivere o è incompleta. | |
Ils dialects raetoromonschs 763 Sin fundament de talas restanzas el caracter raetoromontsch vegn milsanavont constatau, ch' ils pievels, ils quals habitavan avon il VIII. e IX. secul els 3 Cantuns primitivs della Svizzera, a Luzern e Zug, en ina part dil Turitg, Appenzell, Glaruna, S. Gagl, en ina part della Turgovia, … el Valleis superiur etc. seigien stai Raetoromans, ils quals seigien 5 pér pli tard vegni giermanisai tras colonias tudescas sin la medema maniera, p. e. sco pli tard duront il XIII. secul el Grischun la populaziun romontscha de Tavau e Vall - Rein. La giermanisaziun de tuts quels differents enclavs raetoromans ei denton mai stada violenta u sforzada, onz adina voluntaria. Negliu 10 ei da lezs temps tras decrets administrativs la populaziun romontscha vegnida sforzada, d' emprender tudesc e de suprimer siu dialect matern: Mo la preponderonza dil tudesc, representada tras ilg imperi tudesc, la conversaziun … cul pievel tudesc dominont, ha èra moralmein insinuau als Romontschs la necessitat d' emprender quest lungatg, ed en la concurrenza 15 cun ils dialects d' in lungatg grond, propagau e pussent han ils dialects romontschs spargliai e senza sustegn politic pleun a pleun piars lur importonza … e valur, ein primariamein vegni neglighi ed allura emblidai e svanî. Sin quella maniera ein gl' emprem ed oravontut ils dialects romontschs … sparî sil territori dell' anteriura Alamannia e Bavaria. 20 Ina empau pli favoreivla sort han ils dialects raetoromontschs giu enteifer ils vegls territoris dils uestgius de Cuera, de Bozen e Brixen. Quellas contradas fuvan duront la gronda invasiun giermana buca stadas conquistadas cullas armas dals Alamanns, Bajuvars e Langobards; 25 solettamein ils Ostrogots havevan cheu dominau in pêr decennis, mo senza far violenza visavî al pievel roman. Il fundatur de lur regienavel en l' Italia e la Raezia etc., Theodoric (Dietrich de Verona,) haveva anzi dapertut conservau las veglias relaziuns politicas e sozialas, risguardau ton sco posseivel las restanzas dil vegl imperi occidental, restabiliu en differents 30 logens, denter auter èra en la Raezia de Cuera igl anteriur organismus civil et empruau de fusionar ils novs colonists ostrogots cula anteriura populaziun … romana, per far ord ils dus pievels ina soletta naziun sin fundament … dellas veglias relaziuns. Sut las medemas favoreivlas condiziuns per ils Raetoromans ein quellas contradas vegnidas 536 sut il regiment dils 35 Francs, e quels han aunc cira 300 onns midau nuot lundervi, de maniera ch' ils Raetoromans han cheu podiu serecuvrar e sesvilupar libramein. Bein ha èra cheu duront questa perioda (400 — 1000) la colonisaziun giermana … fatg in continuau progress; mo quella invasiun ei succedida plaun a plaun, succesivamein e sin maniera pacifica tras acquisiziun privata, 40 cumbra baratt, jerta, infeudaziun. Quest caracter pacific ha l' immigraziun tudesca èra pli tard adina conservau, fin a nos temps. Colonists tudescs en vitgs romontschs ein
