Entgins manuscripts de poesias popularas

Balth Vieli

Entgins manuscripts de poesias popularas Intestazione 25 ottobre 2015 25% Da definire

Entgins manuscripts de poesias popularas :

(Referat tenius ella Societad Rhaetoromonscha ils 15 d'Avril 1886)


Entgius nianuscripls de poesias popularas.

(Referat tenius ella Societad Rheeto-romonscha ils 15 d'Avril 1886.)

Motto: Multum adliuc restat operis, multmnque restabit; nee ulli praecludetur occasio aliquid adliuc adjiciendi. Senec.

Fideivols agl emprem intent de nossa societat rhseto-romonscha: Collecziun e conservaziun dils monumcns dil lungatg romonsch, vein nus sper la cultivaziun de quel e, ton sco pusseivel, uniun de ses dialects oravon er' il duer de rimnar e eon¬ servar ils fragmens de nossa litteratura, che schaian eunc vi e neu ella tiarra. Sur tut vein nus de fixar nossa mira, sco gia discuriu e delueidau el programm de nossa redunonza predeliberonta, sils meunserets ne manuscripts, seigi en archiva publics ne en casas privatas, per far la collecziun de quels. Bia ei gia fatg de quellas varts — e per nossa vergogna schizun ded jasters — mo bia eunc resta de far e mintgia produet litterar, sch'el fuss eunc aschi miniin ed eunc aschi fragmentau, ei nuotatonmeins de colleczionar e sin quell' uisa mitschentar, avon ch' el svanesch' egl exteriur ne crod' ella mar dell' emblidonza. —

Per tals motivs e per ir' avon cun in exempel vein nus pia surpriu de metter alla glisch e referir sur de zaconts manu¬ scripts, che nus vein enflau denter las scartiras de nos perdavons, contenents in triep poesias, q. v. d. peroraziuns e canzuns, veglias popularas el lungatg della Surselva ne Cadi. En scadin cass ei quei mo ina pintgia part de quellas, che vivevan de siu temps ella bocca dil pievel ed eis ei insumma de con¬ siderar per fetg pauc quei, che vegn pursehiu cheu; mo sehe nus reussein de fixar quei ton, sehe havein nus gartiau niess intent de covservar in monumen linguistic e cun quei e tras quei forsa era contribuir zitgei alla cultivaziun ed uniun de niess Rhseto-romonsch. — 62 - Ils questioneivels manuscripts Originals, dils quals nus vein fatg ina copia, essent ch'cls ein per part vegls e defects ne mallegeivels, contegnan las sequentas matergias poeticas popu¬ laras, dellas qualas ils auturs ein a nus per la pli part nunenconischents, numnadamein:

1. differents schi numnai plaids de fratgia ed auguris

de nozzas,

2. diversas canzuns d' ainur, humoristicas ne satiricas

e patrioticas,

3. enzaconts ligns, denter auter in logogriph c finalmein
4. ina canzun de scheiver e pliras rimas socialas e

politicas.

Lein pia considerar quellas 4 matergias separadamein cun ina relativa cuorta prefaziun, suondont igl uorden sura gia indicau.

A. Plaids de fratgia ed auguris de nozzas.

Danunder vegn quei plaid „fratgia"? Tenor l' etymologia de Sgr. Prof. Muoth (en sia lavur „Ucber bündn. Volksfeste") deriva quest' expressiun da frangere, via fracta, essent che suenter ina vegl' isonza ils mats retenevan il spus e la spusa — rumpevan la via — avon che schar enzinar en eis. Gl' ei enconiscbent, ch' ei vigneva pli de vegl el Grischun dalla compagnia (corporaziun) dils mats d' ina vischneunea, sco sur della moralitad ed il sedeportar sil territori de quella en general, era manau ina tscherta polizia e survigilonza sur las nozzas e maridagiias ed ordinau relativs castitgs, seh' ei mava bucca en regia (encuuter il „codex dils mats") de quellas varts. En conecziun cun quei statan bein era las mantinadas, dertgiras nauschas, bagordas etc. Da cheu: il far cun stgellas (pluntanadas) ne cavals, cura che p. ex. la femna fugeva digl um, ne la spusa maridava ord sia vischnaunca natala etc. En auters loghens eran en tals cass usitadas las schinumnadas „fratgias", e zvar tochen en il temps pli recent. Aschia seregorda Sgr. Prof. Bühler, che la giuventetgna a Glion teneva si il spus e la spusa cun ina latta, silla quala eran tschupials e fazelets, avon ch' eis entravan en baselgia tiella copulaziun, e si Surmir deian eunc ussa tscheu e leu exister semigliontas isonzas. Mo en general han ellas cul temps persesez pli e pli piars lur sen original e lur fuorina primitiva ed ein finalmein vegnidas extendidas sin tuttas

— 63 — nozzas, seh' ei han liu exister vinavon. Ella Cadi vegn de ditg cnneu bucca pli reteniu ils spus avon la copulaziun e consistan las reminiscenzas de fratgia sulettamein eis plaids dils mats alla societad de nozzas per obtener ina contribuziun. GT ei nagin castitg ne zanur, il contrari, e la voluntaria contribuziun, vin ne daners etc. ei in present dil spus e della spusa per la honur prestada dals mats cun publicamein gratular tiellas nozzas. Quei ein ils „plaids de fratgia ne de nozzas." Ils mats, resp. in ne plirs ded eis sco lur representants (il capitani ne ina commissiun) serendan suenter la copulaziun tiel spus e tiella spusa, q. v. d. tiella compagnia de nozzas; gl' oratur dils mats plaid' en lur nom e selamenta, ch' il spus seigi ruts egl jert de lur flurs, rosas e gelgias, q. v. d. de lur matteuns, e hagi fatg in gron donn cun rumper e prender ina de quellas; mo el selai paeificar e euntentar zun gleiti, seh' il spus vul pagar ina comensurada bonifieaziun ne contribuziun per suenter. Quel (il spus) ne zitgi auter en siu num sedefenda, engrazia pella honur fatgia ad el ed alla sia spusa ed empermetta de pagar la desiderada contribuziun. Ils mats engrazian lu er' eunc de lur vart e van e seconsoleschan dil „nunremediabel donn" de lur flur cun il vin etc., ch' ei dal spus ad eis vegnius schenghiaus.

Tals plaids de fratgia tuttavia poetics c populars, la vera e na¬ tural' expressiun dil character dil pievel unitamein cun ina tscherta dedieaziun religiusa, dat ei eunc biars ed era denter ils allegai manuscripts plirs, che nus lein pia cheu comunicar. In per ein suttascrets de G. B. e Giusep Modest Baselgia de Sumvitg, ils scribents dils auters ein buc enconischents.

Beinduras vignevan cun quella chischun ne schiglioc tier las nozzas fatgs ils respectivs auguris ne gratulaziuns en rimas; mo quei par' esser stau dil temps pli reeent e meins populär, sco suond'ord ina tala poesia („auguris de nozzas"),'che nua vein mademamein enflau denter ils pli nomnai manuscripts de no-s vegls. GT autur de quella canzun ei era bucca sufficientamein constataus.

I. Plaid de fratgia.

Ault honorau, sabi e prüden, de tutta honur e bein meriteivel Sur spus!

Aulta de prodienscha exemplara, de pli tetels bein meri— 64 — teivla Sura spusa, cun tutta questa honorada compagnia e rimnada de nozzas!

Ei san zun bein, che nus figessen bucca avunda nossa obligaziun, sehe nus manchentassen de dar agli ault honoratissim Sur spus laud e honur ed autras las nossas lamentischuns portassen bucc' avon e figessen entalir igl grondissim donn ehe nus vein pigliau per caschun digl ault honorau Sur spus, cun vegnir privai ded ina aschi amurcivla flur la quala era la biallezia dil curtin, ina flur la quala era il leghermen della giuventetgna, gie, digel jeu, ina flur giud la quala il nies fluriu curtin veva leghermen e letezia. Ussa aber per chischun ch' igl ault honorau Sur spus ha privau il fluriu curtin de quella flur, che en tuts quels legherments era prida naven, duess quei bucca moventar a nus tristezias? Bein, jeu sai de dir sigiramein, che tuts nies compogns seigen era della madema compissiun sco jeu; mo il proverbi di: „ina caussa vargada ei bein cussigliada", aschia pia bucca remiedi, sehe lein nus sevolver tiegl altissim Diu cun rugar che quel vegli eis mantener en buna sanadat e prosperitad cun ina s. paisch, ina buna fin, cara carezia e fideivla amieizia sin alla fin de lur vetta e Iura conceder il ruaus perpetten. Nus aber per tuttas nossas tristezias lein far ina cumina damonda e vein speronza ch' il honoratissim Sur spus vegni bucc'a snagar, sunder dar de coramein 9 ne 10 zachins e lu lessan nus star legher tuts finadin e retscheiver cun ina vera carezia e far la nossa profondissima reverenzia. —

II. Auter plaid de fratgia.

Jeu hai T honur d' agurar la buna sera, plianavon vai jeu entelletg ch' il Signur spus hagi oz cun tutta presumsiun caschunau in nun remediabel donn, cun ir enten il curtin della giuventetgna, nua eh' ei crescha de tuttas sorts de rosas e gelgias, e d1 ina de quellas essen nus privai, ina bialla e preziusa flur, la quala flureva sil pli bi. Per quella fin ei questa hono¬ rada compagnia de mats cheu seredunada ensemen cun gronda tristezia e combriaziun e rogh' il Signur spus per la lubicnscha de purtar avon in cuort plaid. Ault honorau e bein vengonz Signur spus de tutta honur, cun la vossa carissima e beinvengonza Signura spusa de tutta honur, e tutta questa honorada parentella seigi da mei in c mintgin salidai e titulai suenter il lur bein meriteivel stand de nobladat u de sabienscha.

— 65 — Essend ch' igl ault honorau spus, il niess vidavon ca.issim confrar, cun la sia carissima e bein meriteivla Signura spusa, senza dubi entras spezialla ordinaziun de Diu, ein oz (suenter igl uorden e tschentamen della sointga mumma baselgia) ligiai cnzemen cul ligiom dil s. Sa"i*amen de leitg, sehe ha questa undreivla compagnia de mats buca voliu ne saviu far cun meins che comparer cheu suenter nossa veglia isonza cun agurar tut bien spiritual e temporal, ch'ei necessari per far questas nozzas veramein sin tuts graus ventireivlas. Nus agurein, che Dieus vegli a vus assister e benedir cun il legreivel vin della s. paisch e carezia, sco el ha benediu las nozzas de Canna e Galileja, cun ina bialla e spessa figlialonza, sco el ha benediu il Patriarch Jacob, finalmein sco Jsac ha agurau a siu fegl la rugada dil tschiel ed il grass della tiarra. Ed aschia agurein nus era che la rauba ded in e de lauter vegni tottalmein cherschentada, che vus e tutta vossa familia pudeigias enten tutta abuldonta richezia ventireivlamein viver cheu sin quest mund schi ditg sco Dieus ha ordinau e suenter questas ventireivlas temporalas legreivlas nozzas arrivar tier las nozzas eelestialas. Questas treis aschi nieblas vertits agurein nus a vus cun gron leghermen dil nies cor, zun affeezionai de vera fraterna carezia eneunter vus, sinaquei che viess leghermen de nozzas seigi compleins.

(Sign.) Giuscp Modest Baselgia.

III. Encnnter-plaid (pil spus),

Jeu sto scschmcrvigliar co ei han giu de plidar e de lamentar, ch' il Sur spus cun buns dretgs seigi ius ent' il curtin della giuventetgna e hagi priu per siu pliseher ina flur e leu tras fatg in tal notabel donn, che maretta ina tala contribuziun sco Eis han dumondau per ricompossa dil donn. Ina ludeivla compagnia de mats vegn bucca cun rischun a mi puder conterdir, ch' il Signur spus hagi bucca giu la libertad, e ch' el enten tuttas oecurrenzas hagi adina corispondiu d'in ver e fideivel amitg eneunter la ludeivla compagnia de mats.

Consequentamein ha el era enten questa chischun giu adatg de offender ne de far donn a ses compogns, essend ch' il Signur spus ha cun tutta temma e cun pign scarpetsch -de ses compogns priu quella flur per schaniar las pli preziusas e las pli delicatas gelgias per ses camerats; e per conclusiun, e la 5 — 66 — pli ferma rischun, ei ch' ei gliei stau la veglia de Diu, la quala po nagin conterdir.

Tucont la damonda fatgia dil donn, sun jeu sigeraus, ch' il Signur spus vigness a ver per in plischer, sch'el fuss en stand de corrisponder cun igl affect alla Lur damonda. Aber essend, sco gliei a' tuts enconischent, che quests onns han las truppas engulau ils daners ord la casa e sblundergiau tier autras mallas, ch' ei gliei stau, ed aschia hai jeu buna speronza per ina dueivla comiseraziun suenter il siu stand. Jeu sai ch'jeu sun pleins de muncaments ed aschia roghel jeu ina ludeivla compagnia de mats e camarats, ch' ei vegnien a rasar ora ils mes fellers.

Essend ch' il personal ei schuas e la mia lieunga malplidonta per saver plidar suenter ils voss marets ed aschia laschel jeu per recomondau alla lur protccziun d' ina lud. comp, de mats e jeu restel cun far mia humieivlissima reverenzia

IT. In auter cunter-plaid (dil spus sez). Ault honorai Sgrs. deputai d'ina lud. comp, de mats!

StimatissimB amitgs!

Sentiments zun consoleivels penetreschan miu cor, vesend ch' ina undreivla comp, de mats ein cun buna sanadat, ge en buna harmonia questa sera serimnai ensemen, fan a mi ed a mia honoratissima compagnia la zvar da mia vart zun bucca meritada honur e curtesia cun schar tras vus a nus agurar ventira, e honoreschan nus tras vossa ambassada. Veramein en in grond ambrogl s' af'flel jeu muort munconza de plaidä per ofhiar mes engrazieivels sentiments e vicendeivlamein corresponder a tonta cortesia. Jeu engraziel pia oravon grondameiu per voss bials e nobels auguris, jeu vegn de mia vart c-lamar tiel tutpussent remuneratur, nies Diu, ch' el vegli complanir a vus ed a mi voss auguris cun render il tschiendubel, cun dar cheu tutta ventira e benedicziun, schibein dil tgierp sco dell' olma, ed era Iura ina gada a nus tuts suenter questa veta il perpeten leghermen ent' il s. parvis.

Dil rest manegel jeu, che jeu astgi plidar pli en confidonza. Bein ch'ei fuss eneunter natira d'interpretar il patertgar, sehe mi para tonaton, che las expressiuns fatgias seigien mo stgisas en biallas semeglias e pli formalitats che realitats. Ver eis ei, nuot ei pli deletgeivel, che de ver en in bi ornau iert

— 67 — u curtin denter autras bellezias era las alvas biallas gelgias, che schon de lunsch han lur emperneivel fried legrond il cor dil cristgeun, refrestgienten la malenconia, e gronda fuss T ingiuria de quel, che vess la gagliardia de sdrapar giu talas flurs senza risguard — nuotatonmeins eis ei era bucca de metter ora en malapart, seh' in giuven il quäl ei sc' in figl balont dil luft malstateivel — vesend abundonza de quellas flurs, selai vitier, ge seprend' en dil bi gust, rumpa giu ina fluretta per siu divertimen — eunzun cur ch' el vesa, che la seif ei schon rutta en, nagin fa ton adatg — pertgei ch' in vesa proend novas plontas, verdegond novas, verdas e frestgas enfiarlas en quei madem iert. Jeu hai pia forma speronza, eh' ina lud. comp, de mats prendi bucca si en malapart, che era jeu sun staus schi ortgs cun ir en quei empemeivel bi curtin della giuventetgna, nua che nondombreivlas plontas floreschan eul bi tschupi dil purschaladi e cun la verdura de bialla speronza ed era hai priu ora ina fluretta a mi plischeivla. Jeu quentel cheutras de ver fatg nagina ingiuria ad ina lud. comp, de mats, pertgei la seif de quei bi curtin era quels onns vargai zun grobamein rutta, biars era han rutt giu suenter lur plischer gelgias, aschia sun jeu suondau ils auters alla buna fei. Duess en verdat la tristezia d' ina comp, de mats esser muort quella perdita de lur curtin schi gronda — sehe mettei naven il flor della malacurada ed uardei en quei viess iert, il quäl jeu a vus totalmein cedel — leu pruian si frestgias e biallas olivas — che creschan si sco bial zeder e leu agurel jeu, ch' era vus tuts podeies tscharner ora a viess plischer e Iura emblidar via vossa malenconia cun quella bellezia.

Dil rest sai jeu sincerar, che quei ei zun bucca daventau per malaveglia ni disguost eneunter ina lud. comp, de mats, la quala jeu adina hai vencrau e presentamein venereschel, sonder ei quei sulettamein de scriver tier a mia einfeltiadat; duess jeu ina ne T autra gada haver disgustau ina lud. comp, de mats, sehe mi roghel de perdonar. D' in' autra vart hai jeu era indicis de crer, che la damonda d'ina lud. comp, de mats seigi bucca schi grevamein manegiada, sco ella ei vegnida proponida, sonder quei sei mo ina formalitad usitada. Sefidont pia della generusadat d' ina lud. comp, de mats e particularmein dad Eis, Sgrs. deputai! roghel jeu de refleetar mias circumstanzias e rischuns, sehe vegnan Eis ad enflar, e Lur giustia sezza dictescha, che

— 68 — Lur damonda sei surprida ed aschia era far in considerabel ribass. Fuss jeu el cass de suenter mia pussonza poder corrisponder a tonta curtesia e mussar cun ina bagatella mia affeeziun eneunter ina lud. comp, de mats, s die vegn jeu bucc' a muncantar. Denton replichesclT jeu miu engraziamen alla lud. comp, de mats e laschel adina per haver recomondau en lur aulta proteeziun. Eis aber, Sgrs. gasts, engraziel jeu era semigliontamein della honur, roghel de compatir il schlief traetamen, recamondel e fetschel mias reverenzas.

T. Engraziamen dils mats.

Dapi ch' igl ault honorau Sur spus ha nus conteivlamein contentau, zvar bucca suenter ils noss merets, sunder per spira carezia, ch' el portava con la honorada compagnia de mats, e creigel sigiramein bucc' auter che per far ver, ch' el seigi staus il niess fideivel amitg entochen la fin, seh' eis ei era Tobligaziun, che nus rendeien tutta honur e respect cun rugar il tutpussent Diu, ch'el vegli star tier sin quest mund e sin T auter ed engraziar della honur fatgia alla honorada compagnia de mats cun porscher il promptissim survetsch e schein adina per recomondau.

Anno 1810 ils 9 de December
scret da mei G. B. (aselgia?) de Surrein.
VI. Auguris de nozzas.
Bialla spusa ch' en richezia
De vertits, de duns splendur,
Vargas sco er' en biallezia
Sez la diua dell' amur.
Xus urein a Vus ventira,
Nus urein er'al viess spus,
Quei ei nossa gesta niira
De gratular a douiisdus.
II tschiel detti la rugada,
E zvar detti rechamein,
E la tiarra eultivada
II grass abuldontamein.
Gl' eunghel della pasch las alas
Stendi ora sur de Vus
E pertgiri de far talas
Disconvignienschas a domadus.
— 69 —
Hymenaeus benadeschi
Vossa laetg ed il viess brüst,
Vus lubius plischers urbeschi,
Nina sventira ne disgust.
Seigi bialla flglialonza
Fretg dils vos cors scaldai,
Quests auguris vein speronza
Vegnien guir verificai.
In miez tozel mats lcgreivels
E niateuns ver tschun ne sis
Passar fetschien consoleivels
Ils vos onus ed ils vos gis!
Las mateuus sco mumma biallas,
Ils mats tafers ual sco bab:
In bi iert de flurs niallas,
In de biallas rosas stah.
Mai nin mal, nina sventira
Vus turbeschi viess ruaus,
Gialoschia malmadira
Cun suspect sei bandischaus.
Cun in plaid tutta ventira
Lein nus tuts a Vus urar,
E de tut mal ch' el Vus pertgira,
Niess Diu uss nus lein rugar! —
B Diversas canzuns d'amur. lmmoristicas ne
satiricas e patriotica

Ils auturs sco gl' origin de quellas ein completamein nunenconischents.

Gliei veras poesias popularas, canzuns che vignevan senza dubi cantadas dil pievel. Ellas carschevan sco ina flur ord il sein de nossa patria e tunavan ord ils cors de tuts, senza ch'enzitgi vess saviu dir: danunder ellas derivassan. De quellas dev'ei en scadin cass biaras, ge fetg biaras eil' entira Surselva dapli la fin dil davos tschentaner e l’ entschatta dil present. In pievel liber, nuncorrompius, social c Spiritus, cordial e sensibel, en ina sein bialla tiarra romantica, eil' aria alpina e seuna stueva schon de natir' esser portaus per quella sort de poesias per exprimer ses sentiments sehibein morals e religrius, sco era erotics, humoristies, satirics e patriotics. Eunc oz il di existan ina part ella bocca dil pievel, ina part ein era scrittas si, mo la pli part — 70 — ein svanidas e piarsas per adina. Ton pli eis ei noss' obligaziun de colleczionar quei, ch' exista, e eonservar alla posteritad.

Las 7 canzuns che vegnan cheu porschidas ein segiraraein bucca las meglras ne dil pli ault spirt poetic ed enthusiasmus, ch'existevàn ne existan eunc oz; mo ellas ein tonaton interessantas: canzunettas evidentamein per part fetg veglias e fideivlas al typus nazional, cun in sen pur, original, seun e profond, en in tun per part serius e per part grad leu puspei d'ina migeivla ironia, ch' ei characteristic' a nossa poesia nazionala ed in mussamen, che niess pievel veva bucca mo canzuns asceticas c religiusas. Ellas sedestingueschan tras in lungatg populär, clar, natural ed arrondiu e per part era tras ina leva ed emperneivla versifieaziun. La fuorm'ei sco per ordinari: strophas cun 4, 6 ne 8 vers, cun simplas ne dublas rimas e cun 2 tochen 4 alzadas, sco suond' ord ils sequents tocs, che nus dein cheu, cun pintgias excepziuns, tales qualcs sco nus vein enflau eis per mantener lur complein' originalitad.

I. La matta dellas letgias.

(Canzun.)

Stiarsas sera senza frau — ei a mi passau pil tgau D' ina giufna il demanar — che bugien less maridar: L' ha sigir (per crei a mi) — melli meinis mainin gi, Quei ch' oz plai, plai huc dameun — oz Paris dameun Mileun.

Bialla giufna teidl' in plaid — jeu vi guess nnot dir de leid: Tia fatscha adoraturs — ha ch'en giunchers, lia cli'en purs, Ha ch'en rechs, ch'en er plidons — ha ch'en bials, ch'en lins e grous, Denter tons, ed auters biars — mi gi po quäl ei pli cliars.

Fenn, jeu sai, ei questa misch — pos la romper sezza strusch: Barba oz plai, dameun barbis — oz plai in dameun piain plis. Qual ti seigi il pli char — sas ti sezza strusch lignar, Quel ch' a jer plischeu zun bein — plai oz buc sigiramein. Von paucs gis plischev' in bi — quel sulet lii levas ti; A schon vevas patertgiau — de cun quel far il marcau; Varga strusch in gi ne dus — che quel ei schon buc pli prus, Seh' in damonda la rischun — sas ti dar nagina zun.

Meini has midan denton — us vuls ti nagin de gron:

Quel manegias sei per tei — mo s' endriclas prest puspei: Autras miras has catau — lais in auter gnir eigl tgiau, Volvas ils tês egls sin in — zun honzeli e charin.

— 71 — Us eis ei tut gartigiau - quel vi jeu ed inid' cha tgiau, Fussi giunchers, ner banuis — jeu vi quel, quel ha buns diuis: Quel vi jeu ed mid'che pli — sin quei vom jeu a durnii: Buna notg a dormi bein — quel vi jeu sinceramein.

Tgi pudess sin quei liein crer — che avon ch' ils egls claus ver, Nossa bialla semidass — vid in auter patertgiass:

Ad ei tonaton sco jeu dig — quel vul ella bucca pli gig: In pli rech vul ella ver — quel sulets gli fa plischer. Sin quei dorm' eil' ussa vi — nuot pertratgia d' auters pli, Mo la sieingnia tutta noitg — sil pli pauc de siat ne oitg: Gleiti cloin' ella per num — quel che stat il pli sisum; Mo ent' il sedestadar — il rech, gi' la, quel vi salvar. Lai quel gni sco jeu nianeg — a ritscheiver in pign schangeg: Novo giufna quel ti plai — meini midas ti pli mai: Salva il tiu rech per tei — a nin auter dai pli fei: Quella ga ei sarau giu — e per auters niass nigliu. —

II. Canzun della Eosina.
O i'hara, o bialla,
0 dulscha llosiua,
Jeu tegiicl tei pli char
Che tuttts finadina.
Cur che jeu tei vesel,
Paras a mi ina steilla;
Ti terlischas ed anlas
Sc' ina clara candeilla.
Ti vul naven ira
A mei bandunar,
Jeu paupra llosiua,
Tgei dei po mai far.
Jeu sto ira schuldau,
Sei oz ne dameun,
0 chara Eosiua,
A mi porscha il tiu nieun.
Ti spetgias zun vesi
De mei bandunar
E che ti vomies alla mort,
Sto bein jeu tertgiar.
Ü chara Eosina,
Jeu sentel gron mal,
Min cor sto serumper,
Seh' el fuss de itschal,
— 72 —
Ti vegnas bein era
A dar a mi cumiau,
Mo stas alla sera
Cun mei lu in pau.
0 chara Kosina,
Jeu pos buc vignir;
Muort gronda tristezia
Stovess jeu murir.
Che ti hagies tristezia,
Fas bein ti parer;
Mo gleiti emblidas,
Quei sai jeu de dir.
Neu tschcu, mia chara,
Neu tscheu bein dabot,
A ti vi jeu dar
II davos pietigot.
Ach tscheu, mia chara,
Jeu dundel miu cor,
A quel en, vi, chara,
Ch' el possi buc or.
Ach seigies salidada,
Scazi dil miu cor,
Ti eis mai emblidada,
Quei digiel jeu or.
Sehe ti vens l’ autra gada,
Che jeu fussel morta,
Sehe va ora ed ura
A bragia sur fossa.
Tgci tresta spartgida
De tei stner dar si,
Pudess jeu en hratscha tiu
Grad ussa morir.
Jen sai buc auter far
Che Dieus per tei roga,
Cli' el laschi tornar
Tier tei eunc ina ga.
111. Canzun ord igl iester.
Jeu confessel, chara bialla,
Che jeu hagi linnga urjalla,
Senza cun tei poder star,
Pos jeu buc emblidar
Ils plischers che jeu gudevel,
Cur che jeu cun tei star pudevel.
— 73 —
Ils dulschs plaids de tia bucca
Senta la mia olina tuta.
„Mia chara," jeu ti schevel
Ed in salit de tei retschavevel,
II delezi delT amur
Nus legrava a siu tur.
L' amur era nies confiert,
Che nus gudevan de quei iert,
II bieii fried de permavera,
Mo seh' ei mai fuss vigniu sera;
La dulschezia era cun nus
Et il cor batteva discus.
Ussa sundel jeu naven,
Ti vegnas eunc adina endamen.
Della lavur hai jeu quittau,
Perquei sto jeu far il schuldau,
Senza speronza de cheudenvi
Tei, mia chara, uss ver pli.
Chara, haies buc per mal,
Jeu hai sagir er zun gron mal
De buc poder miu gargiamen:
Viver cun tei senza quittau,
Perquei sto jeu en Fronscha star,
Mia patria bandunar.
Che ti possies meglier che jeu enflar,
De tut cor vi agurar,
In bi giuven zun legreivel,
II quäl seigi eraperneivel:
Ins a l’ auter unfri si
II dulsch seazi tschupi.
La niur ei in lesti utschi,
Veigies adatg mintgia di,
II cor quel affla larga via
A mai stat a casa sia,
Sco in aviul sin mintgia flur
Sgola per tschitschar la niur.
In utschi ei in tier legreivel,
De pigliar ei mal maneivel,
La übertat ha quel bugien
A vul mai esser serraus en,
Schei pia quel sgular sulet
A salvar schuber il caset.
- 74 —
IT. Canzun cura ch'in va daven.
Miu cor e min conflert!
Misergias el dosiert,
De ir en tiaras jastras,
E conversar cugls jasters;
Ach tgei dei jeu mai far,
Seh'jeu sto tut bandunar
Miu cor se scufla si,
Igl flat, quel va che pli:
Dolors e gravezias,
Anguoschas e tristezias;
Ach tgei dei jeu mai far,
Cli'jeu tei davos sto schar.
Sehe jeu hai tei stridau,
Po lai quei ord igl tgau;
Cuvieri vi mes fehler»,
Essent ch'jeu eral legers,
E roghi Diu per mei,
Ch'jeu possi eunc pli ver tei.
Pren si igl miu Kalif,
Digl tiu pli bien ainitg,
Che ei cheu sin tiara
E semper per tei hragia,
E tut per tia amur
E muort mia dolur.
Cur che ti veguies sisiu,
Che jeu sei clomaus de Diu,
Sehe va giu tier mia fossa
Ed uri sper mia ossa,
Sehe a ti vi jeu dar in avis,
Seh'jeu gaudi igl soign Parvis.
V. Canzun pil temps de nieder.
Biaras farclas tiuiau,
Spigias crodan giu,
Legers giuvens suuaii:
Tra —la —la —uhu!
Tuttas farclas taglian,
Sco in bien eunti,
Mats cun vaffens saglian
Per flnir de gi.
Cun marenda vegnan
Las dunueuns en schos;
Buobs et uinens tegnan
A mistregu ils hos.
— 75 —
En migliacs uss seglia
Tut, tut per migliar;
Fan cun buna veglia
Tausa dil luvrar.
Schvidan frestg la honta
Van per plês leusi,
Tgi eh' ei ginven conta:
Tra — la — la — ihi!
VI. Canzun de spaz. *)
Jeu less bugien tgientari,
Sehe vus mi leis tadlari,
De duas purschallas naras:
Tgi quellas seigien stadas.
Ei ein feglias dil Gion Gieri,
Gion Gieri della Turtè,
A tutta quella sera
La stiva hau schubergiau,
A tutta quella sera
Nagin murons ei stau.
Las mavan giu sin eseh,
Miravan seh' el vigness,
Siglievan sin tigniastra,
Tadlavau seh' el pitgiass.
Vonzei eis el vigiiius
Sin combra eis el ins;
Mo cur' ch' ellas hau saviu,
Ch' ei sei il littineu,
Sehe rassas cun cordas
Targievan ellas en,
In schos de pressiana
Han ellas giu cumprau,
Giu Cuera han las cumprau,
Cun fava han ei pagau.
Ils quater pezs dil muoder
Vevan ellas surò!
Las vevan ils ealeogns uius
E las cunterbleigias suttò.
La ser' avon scheiver grou
Cara piertg han ei cumprau,
Ordins della Giadina,
Cusrin dil Gion Tschupiua,
Carn piertg hau ei cumprau.

    • •} N1J. Sgr. advocat A. Balctta maqegia, che questa canzun seigi de Sgr. Landrichter

1" A. Latour do Prell, - 76 --

Curontaquater pettas
Hau ellas bein giu fatg,
Cun groma han las turschau
E quater han migliau.
Matteuns sehe vus savessas,
Tgei' ls mats de vus schessau,
Salvassas vossas pettas
E calassas de termetter
Vossas pettas salin,
Tarmetter cun mintgin,
A vossas pettas segel
Taruietter cun mintgia migliader,
Vossas pettas carnun
Tarmetter cun mintgia eugliuu.
Ad uss che nus dein cha pli,
Sehe bargis Vus tudy.
Vll. Canzun digl ischi.
A nus 6 plai quei gron ischi, valaridaridum,
Sigl quäl nus pigns rusehnavan si; „ „
Sur nus cantavan ils ntschals, — —
Sut nus pastgiavan ils cavals. „ „
De leu veseven nus chistials, „ „
En quels fugavan grons tyranns, „ „
Grad quels raffavan nos vadials, — —
Migliavan quela sco tons utsehals. „ „
Giud quei nos habs ein sesnui, „ „
Vesent lur feglias pridas vi, „ n
Sut. questa plont' en serinmai — —
Da nos Signurs bein cussigliai. „ „
Lur mauns han ei cheu tier alzau, n „
Ein seuni ed engirau, n „
De sedefender stai uni, — —
De rech ni pauper schar piti. „ „
Ils praepotens en uss svani, „
Ed er lur niaisa prida vi, „
Culs alliai pli ferm uni, — —
Dormin pli bein sut quei ischi. „
Lein legier ora buns signurs „ „
Che hagien compassiun cun nus, „ „
A nus coneedien bien maus — —
E Diaus sei semper bein lndaus! „ „
Nus engraziein, vus cars Signurs, - „
Diaus seigi la pagaglia a Vus, „
In bien viadi agurein
E nus uss la fin ligiein. „ „

- 77 — C. Enzazonts ligns, denter auter in logogriph. Era cheu fuss de metter „il meun vid la fleua" e eulti¬ var quei fritgeivel camp della poesia populara, neua che gia noss babuns han giu plantau la semenza, della quala duess silmeins vignir conservau la racolta. Ligns, ual sco proverbis, en rimas ha ei adina dau ed eis han, sco insumma tuttas expres¬ siuns ne sentenzas en fuorma poetica e fignrativa, sepropagau ton pli tgunsch, ch' eis ein cuorts e levs de tener en memoria. Eunc uss' existan senza dubi biars de quels denter il pievel intelligent; mo ina massa ein is a piarder e vegnan er'eunc ad ir, aschinavon ch'cls vegnan bucca screts e fixai. Gi ge Göthe: „La litteratura ei il fragmen dils fragmens, la minima part de quei, ch' ei daventau c plidau, ei vigniu scret e la minima part de quei, ch'ei vigniu scret, ei restau." — Per quei eis ei er en quei risguard de colleczionar e eonservar quei, ch'ei eunc de eonservar.

Ils pra-sents ligns, che schaian cheu avon nus, ein nudai si o screts dil meun de Landrieht. Ludvic Vieli p. m., de siu temps conredactur dil „Grischun Romonsch". Schebein quels ein sia lavur originala ne mo collecziun, schein nus nundeeidiu. II scribent dil logogriph ei buc enconischent. —

I. La nav.

Tgiau e tgil, 1110 bucca combas ha,
Per tut il nuind sil venter va,
Ei crescha sin tiarra
E viva sill' aua.
II. II tgiet.
Loschs e bials sco in sultan el spassegia,
Bia ded esser el sigir nianegia;
Ge bein tilre, sehe vin buc beiba,
Era biaras dnnnas el ritscheiva,
El savila, cur ch' ins el vilenta,
E protegia quellas, ch' el turmenta.
III. Spada-Ienn.
Miu einprem quel vegn diwraus bia eil' ujarra,
Ei savens la mort, savens il schierm dil schuldau,
Miu seeund, quel crescha gron ed ault ord tiarra,
Vegn de nossas feimias en cnschiiia duvrau.
Gl' entir survesch' als affons
Per plischer eis giuvens onus. —
— 78 —
IV. Logogriph
nificont la littera: a.)
Sch' ei vê tgi legna quei,
Ch' in cheu dat de legnià,
II pli fasierli sei:
Tuts droran paue ne bia:
Aluscha tonaton
Paucs san declara,
Senza ch' in gigi avon,
Sin tgei a co quei va.
En tschiel eis ei mai stau,
Adina sei en tiarra,
En paiseh vegn ei duvrau,
Pli spess eunc ell'ujaira;
El sulegl leu eis ei mai,
Bein aber ella glina,
II tgiet ha bucca quei,
Bein aber la gaglina.
In drov' en tuts purgazs,
Er sei en inadischiua,
Ei glei per tuts ils platzs,
Adina en carplina,
Vid mintgia petta sei,
El zucher sei doch mai,
Mateuns, sch'in di de quei
Lubein guess rien ei.
Ei cuora euls cavrès
Perfin sin mintgia tumnia,
Gl' ei vid nagins puminès,
Bein sei en tutta puiiniia;
Ei seglia mai si diess,
Bein aber el davon,
In sa perfin cun iess
Quei fa pli pign ne gron.
Gl' ei niiot zitgei de sogn,
Gl' ei era buc pneeau,
Ei va er mai el bogn,
Mo ei perfin el miau;
Ils mats han denter eis,
Er' en fratgias de mussa,
Glis mateuns sei vid cavèls,
Ellas rosas è d' enflii.
— 79 —
Tuts paders han de quei,
Cuiizun quels ch'ein barbai,
En mintgia fatscba sei,
A niiez il nas, seh' ei plai;
Gl' ei vida mintgia crap,
Sehnet' en mintgia mal,
Ei va cun mintgia lap,
Schizun fetg ei el pal.
Ei gliei sin tuts igls aults,
Stat er' en tuts ils bass,
Setegn ò si egls uauls
A cuora cun fracass.
Ussa po ins bein calla,
Gl' ei ualfi ad en plat :
La tata ilubel à
Ad enaniicz il tat.
Quei ei mussan eun def,
Seh' entgin eunc uss buc sa,
Sehe lnza per rispect,
In Strien sa quel legnid;
Gl' ei aber er' endretg,
Legnia ston quels ehe san,
Gl' ei bucc' egl entelletg,
Bein aber el ferstau.
Pernei igl a, b, c,
Sehe vus anfleis ea leu,
Lu valla viess savê
In Schuber per eumiau;
Pertgei che niintg'affon
Leu senza patertgiil,
Ch' ei staus a scol' uon,
Cun detg vus sa niussä. —

D. Canzun de scheiver e pliras rimas socialas ne politicas.

II poet de quellas, silmeins dellas treis empremas, ei Land¬ rieht. Dr. G. À. Vieli, gl' autur den" enconischenta canzun: „Senectus ipsa est morbus ne marsch viers la perpetnadat", suenter il miedi: „Si taffers schuldaus nus lein tilar", sco era della „Canzun sur las presentas fitschendas en Valtrina a Clavcnna, tschentadas si dad in patriot sin l’ entschatta digl onn 1789", ch'ei ha schau squitschar, essend ch'ei era staus pre¬ sident della syndicatura en Valtrina. Naschius a Cumbel en

— 80 — Luncza, er'el lü setratgs a Rhazen sco administratur dil Chisti. Per quei plaid' el ella „canzun de scheiver" della Luneza sco era dil Pleun. Sco „Patriot" eis el dil temps dils Franzos (1799) vignius deportaus ad Inspruck e Graz, ensemblamein cun Rev. Sur Plac. a Spescha e han eis de leu era scret en romonsch „Ä.gli pievel Grischun*' (vid. Catolog della bibliotheca cantonala pag. 39). Turnaus puspei ella patria, eis el daventaus commember della reghenza provisorica, Senator e suenter la Helvetica commember della commissiun per exequir la constituziun della mediaziun. Da cheu pia sia politica „Canzun sin Danief digl onn 1803". —

El ha fatg poesias vinavon toehen la fin de sia vitta de 85 onns, dellas qualas sesanflan denter ils pli allegai manu¬ scripts las sequentas, numnadamein las sura menzionadas e la „Canzun pils purs". Questas treis ein evidentamein scretas de siu agien meun, duront che la davosa („Canzun nova") para ded esser sereta e vegn probabel er'a derivar ded'in auter, mo nus schein tuttina suondar ella cheu, essend ch' oll' ei tuttafatg dil madem character social e politic.

I. Canzun de scheiver.

Er nus dil Ploun (Pleun) lein bein bugen

Cuils de Luneza far
Bi scheiver cun tut leghermen
E lein si legher star.
H inender ei, che las duneuns (onns)
Tier nus rin buc schi fetg,
Encuntercomi las mateuns (onus)
Bin bein als mats endretg.
Tschagegns vasein nus bein savens,
Mo bucca schi carins,
Las muossan bein savens ils dents
E fan bein biars schagrins.
Mo ussa eis ei tut niidau,
Uss va ei tut pli bein.
Las aulzan uss pli bein il tgian,
Pli legras feinnas vein.
Mintgina vegn cun ses schambuns,
Cun tuortas e distgiets;
Er nus cun ellas essan buns,
Strichein ed essan crets.
- 81 -
AI scheiver vein nus <!' engraziar,
Ch' igl ei schi bein midau.
Si pia, lein si legher star,
Als greschs lein dar cunigniaii.
Sco' ls de Lumneza bandischein
Partidas e facziuns.
Stein leghers tuts perinamein
E senza disiuiiuns.
Si femnas, uniens eun il glas,
Buein sin sanadad
De tgi cli' a bletsch ne schetg il nas.
E viva la libertad!
Aschia lein er uns dil Pleun
En hannouia star:
Metter las grettas dad in meun,
Bi scheiver lein nus far.
II. Canzun pils purs.
0 t.chocs e paupers purs,
Veis quets sco' ls grons Signurs,
Leis esser schi perderts
Sco' ls uinnieiis ils pli sperts.
Tut leis ver doctorau
E veis niiot studigiau:
Vus leis dil tut saver,
Sohigè nigin vul erer.
.Mistrals ed Oberkeits
Tugi vus critiseits:
Quels mai lascheits cun bien
Ed entellgis in Strien.
Aviras scheits a tuts,
Seien bein vistgi ne bluts,
Deis tucas a diuieuns,
Strichadas a mateuns.
Vus scheits gnanc en maus
Ni prers ni auters caus!
Teneis per vanadat
Perfin la sontgiadat.
Seh' ei ven bi scheiver faitg,
Seh' ha il nausch il eugn schon traitg,
Sehe troeas von giugau,
Seh' hu il giavel schon firan.
— 82 —
Seh' ti gis biar paternoss,
Seh' eis mo in fauls moloss.
Sehe ti aber gis nigins,
Seh' eis pir ch' ils giacobins.
Sehe co eis ei de far
Per grad bein gartigiar?
Co lein uns passar grad,
Untgir la nauschadad
In bien cussegl vi dar,
Sehe mei vuleits tedlar :
Sco jeu .er vus figei,
Pnplar la glieut laschei.
Gl' ei bucca de miliar,
Natira ven a star:
Tut vul ver criticau,
Sur tut ver mnnnignau.
Adin' endretg stos far
A pi si legher star.
E Iura lai schular,
Nigin adaitg stos dar.
III. Canzun sin danief digl onn 1803.
O tschocs e paupers purs,
II ging de certs Signurs,
Pupratschanaglia
Vus stanschan vi e neu,
Vus fieran tscheu e leu,
Seo ina panaglia.
Ei Vus hau dau de crer
Ed engirau pilver
De star sil veder.
Ed jeu vi cussigliar
Ed er racomondar
De star si legher.
Tgei hau ei mai vuliu,
Cou tras tgiei eneurin,
Forsa de reger?
Per mei surdun bugen
A tuts il regimen,
Mo seh' ei ven niegler.
Eis eran giud eavaigl
Ed han liu far in saigl
Per puspei reiver.
Schein reger tgi che po,
Ven bein ad ir zaco,
Per eun far scheiver.
— 83 —
Enstaigl de trer pensiuns
Han uss eontribuziuns
Per lur pagaglia.
Quei fuss il inender donn,
Mo seh' ei tnecass ca ton
Alla puraglia.
Per vus pli bein manar,
Vus hau fatg declarar,
C!he Pronscha quescha.
Uss aber veis vus vin,
Co Fronscha part ha priu
E il ging finescha.
Veseis in niediatur,
Che stat en grond' honur
Se metter denter
Per metter il hola,
Partidas far cala,
Fuss bnc il inender.
Sur nossa sort Paris
Ven gleiti dar gl' avis,
Speronza buna.
Lein star tuts en maus,
Fideivels sin tuts graus,
La flu enernna.
Seh' il resultat vus plai,
Lein esser consolai
En confldonza.
Seh' el aber fuss pli grefs,
Sehe lein el far pli lefs
Tras comportonza.
II inediatiir nus gi,
Che uns dein unfrir si
.Mintgia partida.
Prudienseha, nuot passiun,
Bein biar moderaziun
Dein far la frida.
Lein pia perdnnar,
Partidas far cessar,
Viver perina.
Lein esser resignai,
Ret.cheiver sco ei plai
A Diu adina.
Lein nina fei pli dar,
Lein tut considerar
Sco ton pelletschas.
II biar, che ven rischdau,
Ei fauls ed inventau
Tras hoccas bletschas.
— 84 —
IV. Canzun nova.
Melli otg tschien ed eunc trentin, viva la libertad!
Ei remarcabel per scadin, viva la libertad!
Tgi, che quei vul bucca crer,
Vegn ad expermentar stuer.
Viva, viva, viva la libertad!
Mein pia iinpau pil mun entuom,
Mirei co leu ei mass sil tuern,
Nunpartischon quei giudichei,
Sehe gnits In bein enflar co gl' ei.
(Refrain seo sura.)
Mein arniez igl onn vargau,
Ei schon bia caussas daventau.
En Fronseha, seo in po udi,
Ei euntenteza buc in di.
Holand, Belgien bucca meins
Han setinglau schon uss treis meins,
Mo vegnan gleiti denter en,
Quels che mettan schon a senn.
Uss ils Pulaxs han bess giu hast,
Mo bein survegnan il dretg gast:
Nicolaus vegn cun il schanghetg
E fa duvrar el franc perfetg.
Er' il Franz ha braf de far
Pils Untertoners sut far star,
Sto studiar ge gi c notg
Ed eunc quintar ils siat pils otg.
Ha l’ Italia en siu guvern,
Mo la spetgia sil modern
E meunca guess in petschen stausch,
Ch' ei vegn chitschau tut agli nausch.
Preissen, Paiern, Wirtenberg
Han lur seepter eunc uss verd,
Mo han de far lur peter piss,
Per far quescher e buc dar iss.
Bia fersts e retgs che fussan eun,
Ils quals jeu uss vi schar d' in meun,
Che dorman bucca senza quittau,
Seh' ei vultan ver il lur salvau.
Uss en la Svizzera lein vignir,
Lein bein mirar, seo leu po ir:
Ei vegn plidau de quest e tsehei,
Mo nin sa dir aschi stat ei.
— 85 —
Pertgei en ventgia (Ins cantuns
Dat bia penlers e bia narruiis:
En la dieta de Luzern,
Sco gl' ei avon er stau a Bern.
Neutralitad ein lur partratgs:
Las mantcncr en tuts ses fatgs,
Perquei studegian sco quei far,
Cheutras las spesas giu purtar.
Pertgei inetter si armada,
Ina truppa regulada,
Ei malmaneivel per uns tuts,
Sehe uns lein bucca vignir bluts.
.leu aflel quei sei buc gl' inscliin
Per nus seinantener scadin:
Neutrais, amitgs e mo in cor,
Ei bucca inender il frei ehor.
Quei vegn tut gleut, che hau surviu
U ch' ei de quels, ehe han dil siu,
E eurasehns sco giavels sezs,
Mo in ei megler ehe otg ehischlets
Avon cors e coutingens
Enietter en departeiuens,
Stuein seunir detschartainein
E Iura va ei guess pli bein.
E bucca far sco tsehels cantuns,
('h'ein pli bia schliats che seo gl'ei buns,
Purs, signurs ne sai jeu tgei,
Che vultan traso liief zitgei.
Mirci a Basel, co leu ei,
Surregen tut de lur persei,
Mn sai de dir, eh' ei vegn ealau
U ehe il'eiiquiiltgin cuost'il tgau.
Zun paucs cantuns eis ei pilver,
Che vultan lur maus haver,
Tgi per vusch, representanza,
Privilegis u la manscha.
Niess cantun, Dieus sei ludaus,
Gauda eunc il dulsch maus,
Ei bein euntens seo gl' ei partin
Ed eunc treis onus vegn quei gudiu.
Vi pia schar toch' en quei temps
E lu vegn auters sentimens,
Mo tonaton cun buna paisch
Prendein il dulsch er cun igl aisch.
La providienscha lein rugar,
Che uns pudeigen ruassar
Sin niess pei vegl, ch'ei deinoerat,
Tegni naven gl' aristoerat. —

- 86 — Seh' ei resta dubius, che quest' ulteriura poesia seigi dil madem autur, seh' existan ne existevan pereunter ded el aunc autras canzuns, che vignevan per part cantadas dal pievel, denter auter ina pli leunga eul titel: „Mundus vult deeipi" etc. Forsa che gl'ei a nus concediu de purtar ellas in' autra gada. Per oz lein nus far fin e serrar giu niess referat cun cuorts plaids. Sehe nus vein selubiu de referir quella simpla lavur en nossa societad Rhseto-romonscha, seh' eis ei daventau, sco gia dctg, egl intent tenor noss Statuts de eonservar in monumen linguistic, perschuadius ed anzi savent, ch' ina canzun populara della Surselva veami da noss commembers Giadinès ed ella Giadina seza sentida ual aschi bugen, sco ina della Giadina ella Surselva ne en autras valladas.

Ei quei buec' in' enzenn' ed in mussamen: che nus essan malgrad nossas diversitads in pievel, in lungatg, ina naziona¬ litad Ed in sogn dretg de mintgia nazionalitad eis ei bucca d' esser renconoschida sco tala?! — Mo per poder pretender quei, stuein era nus vignir suenter a nossas obligaziuns: tras carschentar ed augmentar nossa littcratura, q. v. d. nossa scartira. Pertgei in lungatg, ehe vegn bucca continuadamein alimentaus tras la scartira, sindebolcscha e svanescha pli e pli ord il sentimen de siu pievel. Lein pia bucca mo eonservar, sonder era publicar e propagar, eultivar e svilupar niess lungatg tenor megler saver e poder. Lein er' en tuts graus, ton sco adina pusseivel, eneurir la harmonia e l’ uniun, aluscha vegnan bucca mo niess lungatg, sonder era nossa nazionalitad e nossa cara patria ad esser salvai ed arrivar tier lur s^enerala destinaziun, tut cun suondar la devisa d' ina hymna nazionala: In guerra valoras, In pasch religius Con ditts e fatts; Usche onur rendain AI nom ehe nus portain: Libers ans conservain Seo' ls antenats. Balth. Vieli.