Ell reginavel della Flora

romancio

Eduard Muoth Ell reginavel della Flora Intestazione 30 ottobre 2015 25% Da definire

Ell reginavel della Flora


El reginavel della Flora.
Da EDUARD MUOTH.
HL
Til festiv.

               II retg dils Forestals
               En miez de ses vasals
1
En legher, viv rudi
Badugna vegn saltond,
Tut porta oz tschupi,
Tut seglia selegrond.
2
Tschupladas de mattettas,
Cun verds cavels curcladas,
Accordan lur vuschettas
Per intonar cantadas.
3
Sil plaun numnaus Ruvriu,
Cun verd val! surtratgs,
En natiral vestgiu
Sestendan si ils artgs.
4.
Tut vul oz salidar
Il retg dils Forestals,
Solemn beneventar,
Cü'l vegn cun ses vasals.
5
La tiara de saver
Uss fâ cun sin stremblir,
Ch'il retg sei gia datier
E stopi prest vegnir.
6.
Tut ei attent e quescha,
Tut vul mirar. udir;
Il cant uss s'intonescha,
Adatg, per el capir!
7.
„Lai resonar, o Musa,
Avon nies niebel retg
Canzun sonor', pompusa,
Davêr, quei ei endretg!
8.
Denter tuts ils pievels
Ord schlatta dils Arbusts
Negin retg ei pii niebels,
Negin aschi robusts.
— 70 —
Il pievel della Rezia
Ha en sin vegl lungatg
A ti dau num Fermezia;
Cont bein ha el quei fatg!
10.
El numna tei ge Rüver,1')
Ruvriu la residenza;
Tgi stat a per al Ruver?
'L ei vêra eminenza!
11.
Ctt Roma stortigliava
Tschupi als valerus,
Tier ruver ella mava
En üsit pietus.
12.
Athen mar' el ruvriu
Scö en in tempel sogn,
Tadlava spel.burniu
Sin siu orachel sogn.
13.
II ruver fuv' il Forum
Dils vegls cumins germans,
Che han sin quei grond Forum
Battiu ils ferms Romans.
14.
Negin astgav' alzar
Tagliont encunter ruver,
Solet il Diu Donar
'Stgav' camigiar Sil ruver.
15.
Mà lü ha il cametg
Din auter retg tunau,
Von quel ha er nies retg,
11 ruver tgau sbassau.
') Quercna Robar, L., rflver, Eiche.
16.
Sut ils arviuls dils tempels,
Dils tempels oristians,
De ruvra vers exempels
Sesprunan scö titans.
17.
Eis storschan lur schuvials
Scö sabis inschiniers
Cun forza sut tetgals,
Ei tegn per milliners!
18.
II retg suprem admira
Quels umens de fermezia.
El ha perquei la mira
D'alzar eis en noblezia.
19.
Cu. pievels forestals
Damondan cau cun cruna,
Decida suis rivals
La sort dil tschiel, la buna.
20.
Denter ils rivals
Sefultscha er Satan,
Mâ lü ils Forestals
Han cugliunau Vulcan.
21.
Remettan decisiun
Eis mauns dil retg dil tschiel;
Quel tschenta condiziun,
II mèss ei staus pigniel.
22.
„Bein sapi aspirar
Pluto cunter Ruver,
Md 'von giu stopi dar
Tutta feglia ruver."
— 71 —
23.
Sin quei il ruver mal
Inventa nova tactica,
El betta siu rival •
Cun ina simpla practica.
24.
In' arma leva drova:
Tegn ferm intonta feglia
E catscha feglia nova,
Per lü lai dar la veglia.
25.
Vegnend lü cun speronza
11 Pluto vegl, buriu,
Survegn el la pleronza,
Riend 'gl entir ruvriu!
26.
En sia grêtta sgreffa
La stoda feglia ruver,
Nudada dalla grefla
Da lü ei feglia ruver.
27.
Scö nodas dil tal sgrêffel
La porta sias crennas
AI ruver ha gliez rêffel
D'honur mess si enzennas..
28.
Vend rapportau victoria
Sur Pluto infernal,
Vâ in tschupi de gloria
Tschinclond siu frunt regal.
29.
Perquei cun vuschs unidas
In Vival a nies retg!
Solemnas beinvegnidas"
AI Ruver, niebel retg!
30.
AI retg della vigur,
AI retg dils Forestals,
AI Ruver dei honur!
El seigi immortals !"
31.
Scö tscharna sin cumin,
In spèss uaul de bratscha,
En in gigantie rinn
Sesaulza e secatscha;
32.
Senoda e ballontscha.
Senz' esser balucconta,
De biars la ferma tschontscha,
Bandiera sgolatschonta;
33.
De l'aura populara
La soleglionta fatscha,
D'honurs, che fan uiara,
La passionada catscha:
34.
Aschi ils Forestals
La bratscha lur tschallattan,
Lur maiestus tschupials
Scö in arviul rebattan;
35.
Rebattan dagl acclom,
II ferm de tuts vasals,
Che han sin mintga rom
Tschentau ils lur castials.
36.
Cheu dat enzenn' il retg,
Spèrt tuorna il ruaus;
Tut mira mo Sil retg,
Quel di suenter paus:
72 —
37.
„L'honur che deis a mi,
Quell' auda er a vus,
II laud che deis a mi,
Repetel jeu per vus.
38.
Tgei pò persuis in retg,
Er lü, sehe el ei ferms?
Per lü sei ferm endretg,
Sch'el ei il retg dils ferms.
39.
Mirei! miu frètg, il glogn!
Schi pigns, ch'ei ridiculs!
Fuss buca gronds il plogn,
Sehe glogn fuss in persuls?
40.
Vus essas mes vasals,
Mâ veis la libertat,
Nus essan aduals
Entras fraternitat.
41..
Er vus veis perdavonts
Che portan las arbagias,
Tier ils schabetgs pii gronds
Han eis fitgau las stagias.
42.
11 tat de nies bi Fav,1)
Artist cun ferma rampa.
Ha d'inventar gidau
La renomada slampa.
43.
Onns ò ha el luvrau
Cun meister Guttenberg,
Merets ha'l conquistau
In quolm — scö Guttenberg.
') Fagus s., L fnu, Bacho; Betula
L., ischf, Borg-Ahorn.
44.
In' auter denter vus
Ha er tschurvi eil' urna;
Senz' el ^— quei ha num Vus —
Ei san buc far la purla!
45.
Stö el duvrar la possa?
Stö el mussar il pugn?
Mo dar la veglia ossa!
Neve — cumpar Baclugn?*)
46.
II bab de nies Ischi3)
Ha viu Yemprema ligia;
Tier el ein eis vegni
Ils Gvischs — per far la ligia.
47.
Aschi en ina spigia
Vus treis veis madirau,
Uniu en ina ligia
11 grond ch'ei daventau.
48.
AI ferm e sabi dau
Veis biala unitat,
Ed omisdus alzau
Entras la libertat. —
49.
Mà nus, ils Forestals,
Tessein cun quater pass,
E scö industrials
Fagein in pau fracass.
50.
En biars mistregns ed arts
E roms de industria
Nus vein bia bunas parts,
Anflejn pertut la via.
alba, L., bailngn, Birke; *) Acer Pseudoplatanus
— 73 —
51.
Vus essas costumai
Per embellir nies til,
Veis giu in gust scö mai,
In uorden fetg habil.
52.
La fraisna losch marschava,1)
Purtond las veglias lontschas,
E cun vigur cantava
Nossas canzuns romontschas.
53.
Stiondavan ils Normans,
Purtond il fraisen sogn,
Gidai dals vegls Germans,
Persuls dond strusch domogn.
54.
Ses duatschien onns purtond,
Basat e nestor Fraisen
Vegn era zoppigiond,
Fagend siu frar d'araisen.*)
55.
Vegnius ual sin viseta
Ord tiaras pii tumprivas,
Mussond ch'el sei en veta,
Aunc marcadont d'olivas.
56.
E l'auter frar, il miedi,
Sa er smanar la canna,
Tegn bia sin siu remiedi,
Ch' ha num scö el — il manna.
57.
Scö catschatuts dils fraisens
Bargend vâ fraisen treust;
Vend rut tuts ses araisens,
Tut pènda vid siu best.
58.
Igl ei la tresta sort
Cun quai' nanins barbuns
Han vindicau la mort
Ded in de lur babuns. —
59.
Dil til nies forestal
Centrum, biala cruna,
En tut original,
Formava la badugna.
60.
Vegneva scadenond
Brigada cun schlusêls,
Sgolava manevrond
Schvadrona sin s-chisels.
61.
Badugn, lur general,
El Nord ha fatg la scola,
In ver Septentrional,
Ha ina dira mola!
62.
Da saung in progressist,
En tiara de Nordlanda
Ha fatg scö colonist
Fritgeivla Propaganda.
63.
El ha aviert las vias
A nies progress cun stentas,
Fundau bia colonias
E quellas fatg flurentas.
64.
Clin el ein leu vegnidas
Speronzas las empremas,
Adina ein lü idas
Sur sias verdas tschemas.
') Fraiinus excolsior, L., fraisen. gora. Esche. Olea europaea, >L., ollvier, Oelbaum.
Fraxinus Omas, Mannn — Esche. F. pendula, fraisen trost, Trauor-Esche. Araisen, Spreize
am Korngorüst.
65.
Badugn ei daventaus
Minister de cultura,
En tut ei semussaus
Igl um della premura.
66.
En scadin entiert
Dil pii pign vischin
Sa el purtar confiert
Entras siu grond inschin.
67.
Gizzond el ils giudecis,
Ei novs savens siu frêtg.
Ge mar de benefecis
Leusi ha'l discuvrêtg.
68.
Leusi perquei undraus
Scö in Josef d'Egypta,
Tier nus scö emblidaus
En ina stgira cripta.
69.
Leusi la giuventetgna
Bronzina e sampugna,
Cd verda vegn fadetgna
El tempel de Badugna.
70.
En quel beneventada
Vegn giuvna Primavera
E cul Badugn spusada,
Lur ligia fà mai sera. —
71.
Sin fiasta Sognilcrist
Badugna vegn postada
Per far 'von Jesus Christ
Guardia e parada.
74 —
72.
Grenadiers vestgi
En verd — o bi malètg!
Eis vegnan benedi
Dal maun' dil Segnerretg.
73.
Er eis san benedir
Cun forza e cun frêtg,
Anètg fan gnir madir,
Cft'ls unschan cun lur êtg!
74.
Aschia eis davèras
Famus ein pedagogs,
E senza bia canèras
Fan star sidretg ils gobs.
75.
Aschi ei lur bandiêra
Ligiada vid victoria,
Ed ella maina miêra
La lur vertit e gloria.
76.
Quei tut e bia dapli
Badugna ha prestau,
Ed en maletg fetg bi
El til ha presentau.
77.
En quel scö architects
Figura nossa faua;
Eis ein er navifects
E negan mai eil' aua!
78.
La faua ei simbolica;
Ell' ha ge planisau
La maiestusa gotica,
In fau cristallisau.
— 75 —
79.
Vend ils pagauns germans
Mei Ruver venerau,
Han eis scö cristians
Nies fau harmonisau.
80.
Quel ha ge frastgas goticas,
E quellas bein accorda,
Cun sias artgas goticas
Intuna „Sursum cordau.
81.
Nies til vev'aunc reserva,
In rosch Confederai,
Marschavan cun Minerva,
Cun nus ein parentai.
82.
Enqual nies bien amitg
Pö buca star a Lucus,
Vâ pii bugen a vitg,
Scö nies doctor Sambucus. *)
83.
Selai tudi pladir
Scö miedi cirquital,
Sai buc cö'l pö surfrir,
Essend pagaus schi mal!
84.
Sehe nus vegnin a frida
In di cun nies congress,
Questiun fuss gia finida,
Tgi presidiar stovess.
85.
Mirei! cö'l secomblida
II retg dils Forestals!
Quel ferm e stagn salida
Ses valerus vasals!"
86.
In hurrah resonescha
Sil retg dils Forestals
E quel lü cavalchescha
Pii lunsch cun ses vasals.

  • *

87.
„Callei de quorer, Cöllera!2)
L'armada ei vargada;
Vus essas ge mo böllera!
Gleutetta s'entardada!"
88.
„Eis forsa ti pii gronds?
Ti gnâgner din Curnal!3)
Ti fuvas strusch on Cons,
Cü nus ödem Runcal!
89.
Safermust! tgei gnefs!
Auters che nus gnagners!
Ei less d'anflar buns grefs,
Per dèrscher tals patagners.
90.
Denton sun sefultschius
En miez quels umenèris,
Fuss gleiti staus stenschius
E sun vegnius tut stèris.
91.
In ha teniu in plaid
E tuts han lü cantau,
Jeu hai capiu câ plaid,
Schege che hai tadlau.
92.
Ei ius lü silla buora
II sez retg forestal,
Ha fatg terment sin buora,
Tschintschau scö in mistral.
¦) Corylus Avellana, L., coller, Haselstrauch. ') Sambucus nigra, L., suitg, Holländer.
') Oornus sanguinea, I... curnàl, Judenkirsche.
— 76
93.
Mâ el duvrava mal
Tont ludar siu glogn!
Ne tgei dis ti, Curnal,
Temas ti quei mogn?
94.
En proporziun nus dus
Nuotzun stein anavos,
Nus vein ge omisdus
Buns fretgs cun cries e cros'.
95.
Ti portas sin tarschölas
Tschareschas de Gedius,
Jeu vendel en nitscholas
Fetg delicats bulius!"
96.
„Ge, ge, ti has raschun,
Jeu tegnel ferm cun tei;
Tiu lenn dat bien carschun
A quels de mala fei.
97.
El unscha quei che tgiulla,
E fâ tgiullar ciVl unscha;
El fâ er quei che tugna
Anetg cantar cü'l punscha!
98.
In arsenal spir armas
Ei ina caglia coller,
Sai spèrt fontauna Larmas
Anflar cun in fest coller.
99.
In' auter arsenal
Cun armas de itschal,
En tut da bien metal,
Ha num sco jeu — Curnal.
100.
Curna. ei ge schi dirs
Ch'ei vul temps biennal
Siu catsch per far madirs,
Insumma ei — curnal.
101.
II fundatur de Roma
La lontscha ha fitgau
Scö tierm de sia Roma
E tgei ei daventau?
102.
Catschau e verdegau
Ha lontscha dil grond Romulus,
Da lü curnal ha 'i dau,
Vul dir -il tgiern de Romulus."
103.
„Eis staus 'gl unviern a scola,
Che sas schi bein l'historia!
Quei vâ scö ina mola.
Sehe rumpa buc memoria!
104.
Ge, ge, ti has in tgau,
Ch'ei fatgs schi dir ord jes,
Ch'ei vegn dus onns sittau,
Per siglientar il cries!
105.
Mà uss — lai raquintar
Sa tgei? da quels signurs?
— Quels san uss mo vargar —
Nus stein uss denter nus.
106.
Nus essan oz currf,
Jeu tratgel, detgavunda,
Igl ei vargau miezdi,
Vein fatg per oz la runda.
— 77
107.
Lein star en noss' umbriva.
E raquintar duas praulas,
Fors' vegnan er en stiva
Las nossas bunas diaulas.
108.
Savessen bein duvrar
— Nus essan paupers mats —
Zatgei per far gentar,
Nus essan camerats.
109.
Adatg! jeu uss entscheivel
In tec a cupidar;
A ti dun il legreivel
Uffeci de vegliar.
110.
Fai buna attenziun!
Jeu hai pinau la rida!
Jeu fetschel notaziun,
Schege miu êgl cupida.
111.
Sesprovel de semiar
Co en carrotscha loma
Si'd alp serebitschar
Davos in curter gromma.
112.
Lais ti vegnir la sien,
Sefà miu siemi buc,
Lü vas ti, per far bien,
Si'd alp per fermentuc.
113.
Adatg! uss vegn la praula
Che fâ per tagliarins;
Ti fas denton la diaula
E painas biscutins.
114.
Ei fuva — anno Tubac —
Cun ina dunna goba
Jeu vom, purtond miu sac,
Encunter tiara schuoba.
115.
Leu stoiel pertgirar
E far igl enlagog,
Beinduras sullarar
En num dil pedagog.
116.
In di — ei fuv' il Matg —
Sefà udir massèra:
„Vus puschas, dei brav latg!
Oz fetschel jeu vitgêrà."
117.
Jeu clom: „Jeu vegn cun vus!
Vi far il vischender!"
„Mo vâ, ti Paunpalus!
Mo jeu oz fetsch vitger!
118.
Oz drovel mia torta,
Per tei ei buc carschida,
Ell' ei buc caglia morta,
Na, sontga, benedida!
119.
II bien suitg e ruver,
En ligia cul badugn,
Quels (reis fan ö miu bügher!
Treis sogns hai entapugn.
120.
Cun quels sai benedir
Las püschas mias, tancas,
Che tras miu benedir
Daventan schi pesancas!
— 78 —
121.
Las vaccas stattan saunas,
Sefan scö dis dil Matg,
Mai schigian las fontaunas
Las alvas — dil bien latg..."
122.
„Adatg! cheu ei spir siarps!
Nus essan sut badugns!
Hai! cö quei dat scarps!
II tun dat giu sils grugns!


1.
0 Musa, conta in laud
Als vegls amitgs della casa!
Cun cor, che sä nin fraud,
Salida eis silla sava!
2.
Er eis il til celebreschan,
II til dil temps primavaun,
Festiv lur tuns resoneschan
Tral clar de giuvna damaun.
3.
L'emprema schaumna cantonta
Cun sia spusa Regina
Spèrt anlla, mond spiunonta,
Tscharscher che tilla bronzina.
123.
Fvugi! vi sut ils fraisens!
Quels ge seglientan siarps!
II tun e ses araisens
." Sut fraisens ston en scarps!"
124.
Aschi en semiada
Furiescha il Curnal;
II Coller fâ risada
E cloma: „o Curnal!
4.
L'emprema bronzina d'ivör
Dedesta ord sien sias soras;
Uss tuccan ensemen en chor
Las vuschs de argent, schi
sonoras.
5.
Bufatg anavos secaveglia
La viva neiv dellas teilas,
Revelond a nossa marveglia
In firmament spir Stellas.
(i.
Ge, steilas en miriadas
Din tschiel cun flurs stelius,
Fan, sil tscharscher scurladas,
En alv el surcusius.
125.
Jeu sun aunc buc si'd alp
E ti vegliau has buc!
Perquei vas uss si'd alp
Per gromm' e fermentuc !ci
D.
Amitgs e miedis de casa,
Salid a vus silla sava!
— 79
7.
Davent' in ürmament.
Stelius cun alvas rosas
Ch'han êgl schi innocent,
Ch'ein castas scö mimosas.
8.
Zennets sut verds plumagls
Muentan ils stamins
Scö tonts bufatgs battagls
üed aur, cun tuns carins.
¦ ' 9.
Perquei la giuvna schaumna,
Udend la melodia
Gia dapi in' jamna,
Oz anfla tschunsch Ja via.
10.
Sisum igl alv tschupi
Ein nossas Vestalinas
Raspadas en rudi.
Sin lampas cristallinas.
11.
Tiel vegl e bien« amitg,
Che porta puspei matg
Vegnidas ein a vitg,
11 vegl ligiom ha tratg.
12.
Ad el fan seranada,
El porscha in vinadi
Numerusa a raspada
Semessa sin viadi.
13.
Scadina part augura
A Fautra biala fiasta;
Per omisduas all' ura
Ventira fetschi tiasta!
14.
Survientas della Vesta
Fan aunc in paus el tempel,
Dond lü cun buna testa
De buns sgolonts 'gl exempel.
15.
Vâ era sgolatschond
ßandiera cun las alvas,
11 Sefir vâ catschond
Las sias nuorsas alvas.
16.
Suenter bandierer,
En biala galleria
Malègia il tscharscher
La sia genealogia.
17.
Lucullus, il Roman,
Consul' dellas cuschinas,
Daventa hortulan
E plonta cerasinas
18.
A Kerasos, Mar Nêra,
Ha'l quellas acquistau
E lunch encunter sêra
Lü quellas enfarlau.
19.
A Roma educadas,
Pii tard ein lü las feglias
En Rezia emigradas,
Salvond las vertits veglias.
20.
En tschien roms prögressadas
Riguard colur e mur,
Mâ vegnan concentradas
Sin dus riguard savur.
— 80
21.
Quels dus, ils babs de tschèp,
Han num — il pign — Viezler,1)
Ilgrond, ch'ei dultschs detschèp,
Ei battegiaus Tscharscher.
22.
Eis van, il grond e pign,
Tschareschas ellas nialas,
Fagend mintgin siu ghign,
Smanond las canistrallas.
23.
II pign stö ir en bratsch
Cun sia Tschêraascha,
Siu frar, ch'ei buc in cratsch,
Ei dultschs, mii siua rascha!
24.
Lur pass ei malsegirs.
Scö 'i fussen tschaberlins;
Fors' han schigiau tiels sirs
Duas qualitats da vins!
25.
Viezler il gnef retila,
Scö'l vess buiu ischiu,
Sbarbutta e savila,
E volv' anö buriu.
26.
Tscharscher, de buna veglia,
Cun pasler pign patiarla:
„Uiar' cun vermanêglia
Has fatg per mi' en Carla.
27.
Perquei sin niias tschemas
Sepaina tut discüs,
Jeu dundel las cmpremas
Tschareschas a ti prus!"
') Prunus cerasus, viezler, Woichselb.
Birnb. Prunus, primer, Pflaumenb.
28.
Mâ uss adatg! dei plaz!
Cheu vegn igl aug Maler,
Fagend terments sbargazs,
Er el vegn ord tschaler!
29.
Schege daditg mat vegl,
Va'l oz schi losch cun matg,
Mirond cun giuven êgl
Ils dis, ils bials dil Matg.
30.
El ei pütost Silvester
Cun arver las schalusas,
Vul buc gnir el cavèster
Cun auras prigulusas.
31.
El buca vul riscar
D'haver 'gl atun mauns vits,
Cü'ls vegnan a rogar
Quels petschens, cars e schits.
32.
Perquei el ordavon
Fà ir pirer. .primer,2)
Ch'el sapi star denton
In pau davos igl èr.
33.
Mà cü el seresolva
De arver la stizun,
Davêras lü revolva
L'entira ambiziun.
34.
Stizun tut elegida,
En quai' el rasa ora
La teila surcusida
Tier firma dell' Aurora.
'. avium, tscharscher, Sttsskirschenb. ") Pirus pirorr
81 —
35.
Tontas fatschas pintgas,
Duradas e cotschnidas
Che ein cun verdas rintgas
Ornadas e vestgidas.
36.
Las fan da sestuschar
Per contemplar solegl,
Per sia glisch lladar,
Sesarvan da marvegl.
37.
En ellas aug Maler
Bien solver lü cavèglia
Pils pigns digl ualèr
Che vegnan ord la trègla.
38.
El dersch' a mintga dèll
Zatgei en il bubriêl;
Ord quel litgar lai mèl
11 statisch ed il tersiêl.1)
39.
Ed alla convischina,
Che pö en siu hunior
Sper el cantar adina,
Di el cun siu bien cor:
42.
El stenda sia bratscha
Sur casa e sur il tètg,
Protêgia cun la fatscha
La casa dal camètg.
43.
Tissunza ord maniêra,
Fâ'l crescher spèrt la teila,
Attents scö la clutschiêra,
Per pertgirar la meila.
44.
Cun forza sesburêtscha
Encunter buobanaglia
E mètta si capêtscha
A nauscha scroccanaglia.
45.
Van era verduas plemas,
Cun ses inschins sedosta,
Lai nodas e duas stremas
AI lader ch'ell' encosta.
46.
'Gl atun igl aug pö rir
E van las tschêras trêstas,
Cü'l vesa secotschnir,
A ses affons las vêstas.
40.
„Merlotscha cun nèr peil,
Ti buna cantadura,
A ti dun 'gl emprem meil
Che nescha stad futura."
41.
Maler ei protegius
Von tun ed il camètg,
Cheutras ei promovius
Scö protectur dil tètg.
') 1. und 2. Nachtschwarm.
47.
Cü ils affons de casa
Lü vegnan cuchigiond,
11 legherment el rasa
Giun plaun, il tgau scurlond.
48.
Igl aug ha er uffêci,
Uffeci dil civil
Cedess per buc in prèzi
Siu sentiment viril.
82 —
49.
El meina il register
Cun pala e padêl,
El ha scö bien minister
Quitau per mintga dèll.
50.
El tegn serrau siu cudisch
Eis bests de siu curtgin,
Adina alias dudiscb
Exact — ei en curtgin!
51.
Cü in burgheis arriva
In di cun la cicogna,
Cantond pulit en stiva
Scö paster de montogna:
52.
Lü vegn dagl aug plantada
Enfiarla en curtgin
E l'ura celebrada
Cun gromma e cun vin.
53.
AI giuven confirmand
Vegn aug porschend in matg,
AI niev communicant
Dat el puspei in matg.
54.
A spus la primavèra
El dat 1'emprema ffur
E cü igl onn fâ sêra
El dat in meil d'amur.
55.
Mâ cü la mètta d'ossa
Spluntond vegn vid la porta,
Er aug lai ir la possa,
Survegn la frastga morta.
56.
Tgi vess pomai sigir,
Sigir aschi erud eivia,
Ch'el lessi far morir
Amur schi buntadeivla!
57.
Stovess buc mintga frida
Tuccar nies agen cor?
Tunass buc mintga frida
Scö pala tratsch sidor?
58.
Perquei el til festiv
Verdus beinpatertgonts
Han senn memorativ
Dils gronds lur perdavonts.
59.
Merettan er memoria.
Memoria spaziusa,
Pertgei la lur història
Davêras ei famusa.
60.
Egl jert dil paradis
Havev' in hortulan,
Vegnius dal sez parvis,
Malers plantau cun plan.
61.
La meila terlischonta
En sort originala
Fuv' er simbolisonta
La libertat fatala.
62.
Carstgaun stö obedir,
En quei stat grond merèt,
Ca nun stö el bargir,
Per battigiar smerêt.
— 83 —
63.
Mureivla ei la meila,
Gustada cun prudientscha,
Vegn infernal' musteila,
Cü vâ la obedientscha.
64.
II bien daventa tissi,
Sch'ins fâ cun el abus,
Morir puspei stö tissi,
Sch'il bien renesch' en nus.
65.
Igl ei negin delirium,
Endretg sestill' la teila,
Cü nus el sez Elysium
Vesein a magliond meila.
66.
Als herox vegn porschida
La meila la pii biala,
De sort tut benedida.
Cü vegnan en Walhalla.
67.
Quella sontga spisa
Fa giuvens ils mortals,
Cun prender quella disa
Daventan immortals.
68.
Sin tiara biars combats
11 nies Maler ha fatg,
Per via de ses mats
Igl ei vegnin sestratg.
69.
Retg Peleus e Thetis,
Deessa della mar,
Tont el scö sia Thetis
Han giu cul meil de far.
70.
Eis vevan emblidau
Per 'mur della concordia
E da bugen inpau,
De invidar Discordia.
71.
II cor della scuida
Semetta a cuar,
11 meil ella endrida,
Quel stö vendetga far.
72.
Fiera meil scö bomba
Sin tabla nupziala,
Ed el daventa tromba
D'uiara — la Trojana. —
73.
In meil original
Davêras ei er Staus
11 meil imperial,
El ei zun renomaus.
74.
Pii grond retg Alexander
El ei vegnius culaus
Ord aur, cü Alexander
Vegnius ei coronaus.
75.
En jerta vâ meil d'aur
Sin Caspar, retg de Saba,
Scö ina rucla d'aur,
Schi grond scö ina raba.
76.
A Bethlehem, retg nêr
Unfrescha lü meil d'aur
AI retg divin e ver;
Cò va'i cul meil ded aur
— 84 —
77.
Tenend 'gl affon igl aur,
Ei quel curdaus en tschèndra;
Per el fuv' aur mo paur,
De tuttas parts la mèndra.
78.
Aunc vegn il Teil, sittur,
Siu mat cul meil sin tgau;
Cun artg de catschadur
A catscha vâ '1 inpau. —
79.
In Herz amitg arriva
E passa sur la sava,
Ei beinvegnius en stiva,
El ei tier nus da casa.
80.
Da origin in Perser,
Vegnius lü eil' Europa;
El ei liun din Perser,
A nus ha dau la toppa.
81.
El ha scavau la tauna
Maneivel de câ nossa,
Tras el vegn l'aria sauiia,
Tut tema sia possa.
82.
El têgn igl ègl aviert,
El mira da liun,
Lai buca far matgiert
Cun siu sjgnur patrun.
83.
Laghegia sin canaglia
Che vul mo far dagrèttas,
El scarpa tut en paglia,
Sch'el pö vitier las schêttas.
') Juglans regia, L., nughòr, Nussb.
84.
La toppa si' ei forza,
Siu dent ei ferma spada,
Stuess el er schar la scorza,
El gida la casada.
85.
Von el stö ceder razza,
La nauscha de malsognas,
Pertgei el sfracca, mazza
De quellas scö carlognas.
86.
Sas, cö el ha num
Nies valerus liun?
Nugher — quel ei nies um!1)
Per casa sogn patrun!
87.
El vegn savens en casa,
Ei in dils megliers miedis;
Sin meisa ora rasa
Entir fagot remiedis.
88.
Ha cheu en grond scarnuz
Inpau de sia fêglia —
Las scroffas van scö'l huz,
Ils viarms sefan ord bêglia!
89. •
Cheu muoss' el en buttèglia
II suc palletschas nusch —
E spòrt bein secavèglia
Culiez ch'ha gronda crusch.
90.
Siglienta las „palletschas"
Las nauschas. tras las sias
Che sêttan cun cartètschas
Ed arvan spèrt las vias.
91.
Uss arv' el ina scatla
Ch'ei pleina cun pial nusch
Sport ina fà la catla,
Magun survegn la vusch.
92.
Aunc vegn in verd „licör"
En flacon senza flad —
Ei buns en in „malör,
Ne er la sera'tard.
93.
Final vegn stgir glasin,
Cun quel sä far striêgn:
Sil tgau fà ir mulin!
Sas ti lignar quei lêgn?
94.
Cü la cadisch dil tgau
Ha piars l'emprema flur,
Sa el cun lavatgau
Far returnar colur.
95.
Aunc bia savess mussar,
Vul schar per quella gâ;
EI vul ge returnar,
Per oz vul ir a câ.
96.
Encunter igl atun
El tuorni lü cun sac;
Speronza ch'il patrun
Buc hagi fatg il pac.
97.
Sehe sgagias e stgirats
Vomien buc cun tut,
El vegni cun ses mats,
II plaid el rumpi buc.
98.
El laschi fors' inpau
Vargar vi sogn Michèl,
Ma franc da Sogniclau
Termetti siu Fidel.
99.
El di, prendend fagot,
„Stei bein e Dieus pertgiri!1'
„Stei, stei! buc schi dabot!"
„Stei bein e Dieus pertgiri!"
100.
— *En quella aur' estiva,
— Marmugna tat Flurin —
Tgi pö cheu star en stiva?
Lein sêser on curtgin!"
101.
Sil sèssel ord fest coller,
Sut tètg de vit selvadia!
Finet vegn er, il boller,
E Nescha, la beadia.
102.
Cont bein fâ'l verd agl 6gl!
L'aria ei baisam;
Enquort cupid' il vegl
E di cul tgau: „Salam!"
103.
Salam! respond' in hosp,
E smeina la capiala;
Daditg tegn el siu post
En quella stiva biala.
104.
El ei in vegl amitg,
In bien amitg de casa,
Ge, senza il —¦ suilg,')
Encrescher schass la casa!
') Sambucus nigra, I... suitg, Hollunder.
86 —
105.
El ha sfundrau ragisch
Profund e ferm sut grunda
E senza sia glisch
Vegness ei stgir avunda.
106.
La glisch ei envidada
Vegnida da carezia
E mai ei sestizzada,
Adina fâ clarezia.
107.'
Cun casa vitalêzi
Da giuven ha formau,
Cun casa spusalèzi
Scö vegl ha aunc serrau.
108.
Von el en tschien maluras
La mumma si lamènta,
Rogond de far migliuras
Cun sia paupra schènta.
109.
En sia apoteca
El an IIa sut scaffet,
E senza ir a Mecca,
Adin' in bien recept.
110.
Ragisch, la ffur, il schit,
La feglia, fretg, la scorza,
Tier el ha tut vertit
Ed ina gronda forza.
111.
Baul per mal ils êgls,
Baul per mal ils dents,
Ils pigns scö er ils vêgls
Stö el gidar savens.
112.
Callar fà da bargir
Ils pigns, cun sias coccas,
Ed er ils vegls fâ rir
Cun sias stodas sgnoccas.
113.
Cü'l vegn struclaus en bargia
Davent' el nauschs sc'in muz,
Fâ lü cun det tuargia
A tgi ch'igl ei in snuz! —
114.
Ed alla fin dil til
A tgi aud' ei dad ir?
Tgi ch'ha il dretg civil
De il davos flurir.
115.
Igl ei negina menda
Ded esser tard en ffur;
O cont ei nossa glienda')
Vengonza de honur!
116.
Da vegl artau, salvau
Per nus ha simpatia
E nus vein er formau
Cun ella harmonia.
117.
Dals vegls er' consecrada
A Frigga, che guverna
La quort e la casada
Cun spir amur materna.
118.
En quort da mesastad
Las sias tendas stenda;
Trei flad en libertat!
Vegni sut mia tenda!
') Tilia europea, L., glienda, Linde.
87 —
119.
Mirei! mes bardagliuns
Aunc ussa ein en ffur!
Mo lü resteis fargliuns
Sch'amur rest' en vigur.
120.
Aviuls, mes pigns amitgs,
Miu tetg bugen frequentan,
Eis prendan cheu dus sitgs,
Cun nectar sefrestgentan.
121.
Sur vus e vossa casa
Schei plover mias llurs,
Cun quellas en secasa
La sontga pasch cun vus.
122.
Aschi aunc ditg la glienda
Scö mumma admonescha;
Tgi suonda sia senda
Ventira buc fallescha.
123.
La glienda ditg ei Stada
Burgheisa de honur,
Savens a raiez postada
Sin plazzas de honur.
124.
Leu ins tenev' dertgira
E fiasta giuventila,
Leu er flurev' ventira
Per patria guerila.
125.
La mumma domandava
Recepts per ses malsauns,
La gliend' adina dava
Zatgei per far els.sauns.
') Crataegus monoiiynn, L., cagliastrètg, AV
126.
Ei denter doctoressas
Per lunsch ö buc la mèndra,
Ha spir delicatessas,
Perfin en sia tschèndra.
127.
Ed oz — nu' eis ti, glienda?
Eis forsa ti seccada?
Ti buna, biala glienda,
Pertgei eis schi scarsada?
128.
Poeta anziana,
Perdetga dils babuns —
Oz matta Indiana,
Che fui tut a sparuns!
129.
Possi el renèscher
Siegfried, il mazzadracs,
E possien puspei crèscher
Las gliendas — senza dracs

  • *

130.
„Vegni vus duas cun spinas,
Permuglia, Cagliaslrèlg !')
Schei ir vossas carplinas,
Mei uss in tec endrètg!
131.
Laschei dispetta veglia
Sur cruna dil Spindrader,
Spindrei la vossa feglia
Da vies spinatsch furader!
132.
Davor, quei stretg de spinas
Pudesses bein slargiar.
Pudesses quellas spinas
Sacü inpau runcar.
n. Prunus spinosu, L., permuglia, Schwarzdorn.
88 —
140.
II Persic mav' a per
Cun il signur de Mandel,2')
Quels vevan biala bèr'
Ed êgls scö zuchercandel!
141.
Curnal ha' detg a mi,
In hagi buns lamèzis,
Tschel vomi en vali,
Tut cun snueivels prêzis!
142.
Dunschalla Apricosa,s)
Vestgida da domengia,
Purtava alva rosa,
La vegni dall' Armenia.
143.
Cun ella mav' Cydonia*)
E veva coischna rosa;
La vegni ord Japönia,
Pii biala ch'Apricosa.
144.
E lü — tgi ei vegniu?
Cartei, igl ei buc flausa,
Tgi vess pomai cartiu?
Culeischen cun la Laussa!")
145.
Quei ch'appartegn Culeischen,
Tgei vul ded el ins dir?
Cü in sä far il leischen,
Ge lü san ins capir.
146.
Ma quei pupratsch Lausser
Vul esser in cusrin
De nies barun Tscharscher,
CiVl ei ge gnanc zavrin!
') Sorbus aria, L., fignoclor, Mohlbeerb. ') Amygdalus Persica, persic. Pfirsichli. Amygdalus com¬
munis, niandoler, Mindoib. *) Prunus armeniaca. L., Apricosenb. ') Piras Cydonia, L., Quitte.
•) Surbus niicurnria. L., culeischen, Eberesche. Prunus Padus, L., laussor, Traubenkirsche.
133.
Perquei vus buc duvreis
Schar n èscher ils stellins,
Schiglioc vus lavagheis
Ils êgls cun vos larmins.
134.
Ti Cagliastretg, ti snêcla,
Neu tscheu e dai manutta
AU' onda, la Figndcla,')
E buca seies cucca.
135.
E ti, Permuglia brina,
Dai era maun all' onda,
Uss seies beinperina,
Tadlei sin vossa onda!
136.
Vus essas oz curridas
Avunda, per mirar
II til — e franc vegnidas
Fetg staunclas dal barhar.
137.
Raquenta, ti Permuglia,
De quei che ti has viu,
Has franc entira zuglia,
Ne forsa has dormiu?"
138.
„Na, na, hai bein mirau!
Ils egls a mi fan' mal;
Bi — gliez eis ei stau,
Sun ida cul Curnal.
139.
Sils nos hai gnanc mirau.
Quels ves' ins aunc avunda;
Mo jasters eis'ei stau,
Vegnida sun scö sturna!
89
147.
Cheu fussen jeu ed ella,
La Cagliastretg manêcla
Per lunsch avon a quella,
Neve, car' onda Gnêcla?"
148.
„Ge, ge, ti eis cusrina.
E vêra d'Apricosa,
Ed ella ei zavrina,
Purteis er alva rosa.
149.
Dil rest — has ti, Permuglia,
Ti stoda misterlessa,
Turschau pulit la buglia,
Ti desses Abbadessa!
150.
Ed uss, ti Cagliastretg,
Sas era enzatgei?
Ne forsa has schi stretg,
Che nuot pö ö da tei?"
151.
„Callei, callei- cun quei!
Adina cun vies stretg!
Jeu sai, jeu sai pertgei;
Vus sez veis en il stretg!
152.
Mâ jeu sai dar cussegl
A vus in bien recept;
Pernei el da marvegl,
Cü veis aunc bien concept!
153.
Recept ha inventau
La Viezla, doctoressa,
Savens quel applicau
Per beinenqual duchessa.
154.
Duvreis mo far buglir
In pugn ne dus fustitga,
Lü vegn dabot fugir
La vossa tuos malitga!"
155.
„Has ti udiu, Permuglia,
Co quella sä furar!
Ell' ha entira zuglia
De spinas el collar.
156.
Mâ uss vi raquintar
Er jeu satgei a vus,
Mâ vus stoveis magliar
Las coccas ch'ein per vus!
157.
Ei fuva notg Daniev,
In aunghel ei vegnius
Per salidar onn niev,
Che fuva ual naschius.
158.
Fâ sèser dus affons
Sper el 'von ina meisa,
Lü arva als affons
Duas truccas della meisa.
159.
En quellas truccasmeisa,
Tgei fuva ei lièn?
Zatgei de pintga peisa,
Sch'ins braunca viadèn.
160.
Deuten tenor las vuschs
Spir buobas dil nugher,
Grondas, bialas nuschs,
Scurladas dal nugher.
— 90
161.
Igl aunghel di carin:
„Mes cars affons, prendei
Mo ora nuschs perin
Ord truccas e smacchei!
162.
Ins auda eis smaccar,
Las nuschs van spert en tocs;
Ins auda exclamar:
Ti mira tscheu, tgei cocs!
163.
Mà lü ins auda dir:
0 cont tup, cont jertg!
Ge. ins podess bargir!
Tut ei cheu vit, caviertg!
164.
Las nuschs en trucc' sui-en
Las.fuvan tuttas vittas,
Las nuschs en trucc' suten
Tut plein de bunas chiccas!
165.
Igl aunghel, il caret,
Las alas uss tschallatta,
El aulza si in dèt,
La sia vusch rebatta:
166.
„Affons, dei pö adatg!
Las nuschs ein ils curstgauns,
II bien ei coc bufatg,
11 mal vâ en mulauns.
167.
Ils buns ein nuschs cun cocs,
Ils auters nuschs fallidas;
Schi ditg ch'ein buc en tocs,
Las paran distinguidas.
168.
Savens en trucc' suten
Vegnan nuschs ch'ein bunas,
Savens sil mund suren
Las levas cun lur tunas.
169.
In di denton quel vegn
Che arva truccameisa,
Stadèra fina tegn,
El drova gesta peisa.
170.
Cun siu marti Dertgira
El tuttas nuschs lü smacca —
Ventira '— slai entira,
Cà crosa rump' e stacca!"
171.
Aschia admonescha'
Igl aunghel e salida;
Anètg el lü svanescha —
Veis dau ad el udida?
172.
Jeu vesel che scheis pènder
Vies tgau — vus nuschs
smaccheis;
Stueis er ad uras fènder
Vies cor -
h't coc anfleis.
173.
El cor e tuts ses cams
11 bien stö madirar,
Quels ein ils megliers mams
Che nossas nuschs san dar.
174.
Er vus lü l'autra gada
Marscheis en miez il til,
Vegn esser mai vargada
La pompa de gliez til!
175.
Perquei, Permuglia cara.
Ti snêcla, Cagliastretg,
Mei uss pulit a casa,
Fagei adin' endretg!" \