Dalg fatt da Deis

Questo testo è incompleto.

Annotaziun. Il manuscrit, chi appartegna alla biblioteca cantonala e ch'eu publichesch quia, deriva d'autur incontschaint, forsa, sco cha Rev. A. Mohr suppona (Ann. XVI, 149), dal minister Jachen Martin Tütschet da Zernez. Sainza dubi füt el scrit da persuna, chi vivet dal temp della guerra da Baldirun, in rapport alla quala el ans porta divers detagls interessants, chi sulets fingià güstificheschan la publicaziun nellas Annalas.

Cur cha la biblioteca fet acquist del manuscrit, eiran ils fögls liats e cusits confusamaing, in möd cha Rev. A. Mohr crajaiva, chi concuorran quia duos differeutas cronicas, l'üna da contenuto biblic e l'otra da contenuto profan. Aviand pero Prof. Candreia lovà ils fögls regolarmaing, as manifestet, cha que ais be ün manuscrit, dal qual manca ün fögl. Abstracziun fatta da quaist defet, ais il manuscrit bain mantgnü e bain legibel. Be la 16. pagina ais inascrida e fnal legibla.

L'ortografia del original ais mantgnüda in quaista publicaziun complettamaing. Be l'interpuncziun guit complettada, inua chi fet da bsögn.

A. Vital.

1 In nomm da Deis völg cumantzar,
Dalg fatt da Deis völg raschunnar.
0 cristiaun, indrett timpaissa inpaa,
Co Deis fa taunt dall bain a chi lg saa graa.
5 Nos Deis ad Abraham our da ladolatria lg ha clama,
Our d urz et in canen mana.
Deis ünna lia cun Abraham ha fatt,
Lg ha dat ün filg cun nom Isagk,
Ha imprumis zuond fig dalg benedir,
— 80 —
10 Rais e grond pövels dad ell dess gnir.
Schi, cun üna impromisiun,
Chia Abraham des star fidel via dad el cun uratzchiun
Abraham s'ha cun cretta fidel salva,
Ün bap dals crattaivels vain nomna.
15 Nos Deis eir fsermamaing lg ha prua,
Seis chier figl da ufferar sül munt da moria.
Qua lial cun ferma cretta vuglü far,
Elg aungial lg ha stuüü ustar.
Que ha a Deis zuond bain plaschü,
20 Chia Abraham cun ferma cretta ha obedi.
Hoatz indi vain el ün bapp dala cretta mansuna;
Nos Deis lg ha in parauis zuond odt inquruna.
Da Isagk Jacob et Esau sun gnüdts,
Da Esau 22 Fürsts sun parschandüdts,
25 Da Jacob es 12 filg gnidt nann,
Lass 12 schlattas da els sun desendü naun.
Joseph Ig plü pruss dals seis frars eirra,
Et els p livilgia lg sbütteivan
Elg haun in Egipta gü vandü,
30 Pissiondt, chel me nuls gnis avaunt els plü.
Siond el gni in grond aproamaint
Da sia patrunna, chi veiua via ad el inamuramaint;
Mo s'haviond el prus e fidel daporta,
Schi es el inotzaint zainza cuolpa in prasun bütta.
35 Passa 2 ons ha stü in prasun star;
Mo ell in vratzchiun e fidel parsavarar.
Leya listorgia, schi chattasch tü,
Co Deis lg ha in lg aproamaint surcuri.
Lg rai pharoa, s'haviond sömgia,
40 Da taunt sabis nun s'ha ingün chatta,
Chi haya alg rai savü da dir,
Co la zieva vegniva agnir.
Qua es Joseph our d'prasun clama
Et avaunt lg rai pharo manna.
45 Tras lg spiert da Deis ha savü dir naun,
Daco chia in 14 ons vegniva als yr amaun.
Ons 7 gronda abudauntz vegnia agnir
E 7 ons chialastria, chia lg pòvel gies a reisi a prir.
Qua Ig ha lg rai zuond figk adutza,
— 81 —
50 Cbel saia lg prüm zieva lg rai schanta.
Guarda, in quauntta dingnitad et hunur,
Chia Deis lg ha adutza tin grond singur!
Siond Joseph ün tgnin singur schanta,
Ngiond seis frars gio da Canan Ig haun zuond fig hundra.
55 Nun lg haun eir brick cuntschü,
Eir zuond brick crett, chel vivess plü.
El ha eir tuot lg pövel da Legipta spisanta,
Eir tuot las chiasaadas da seis frars sustanta.
Siond seis bap e frars cun lur braieda in Egipta gnüds,
(iO Schi ls'ha Joseph cun spaisa cufundüts,
Els ha dats lg melgiar lö da giudair,
Gosen, lg plii bun da Legipta, chis pudes vair.
0 Christiaun, guarda quaunt dal bain deis faa
Tras tina prussa persuna a milliera e taunta quantita.
65 Que des eir a nuo ottars ans muanttar,
Da tmair Deis e nun pachiar.
Zieva la mort da Joseph siond lg pövel fig adampchia,
Ngivan dalg rai fig parsaquita.
Ün ferm cumondamaint ls ha vlü dar,
70 Tuots ls uffauns masckials dals far matzar.
Siond Mose in quel temp naschü,
Seis bap lg ha stti büttar in loua e brichia salvar plü.
Mera, cko Deis ha bain ordina,
Chia la figlia dal rai par seis uffauntt lg ha sü piglia.
75 Sia dretta mamma lg lia, payond, lattanta e trat sü;
Par lg abitedi dalg rai gnif el cuntschü.
Haviond el Lagipta bauduna.
Ant in Midian es el müscha.
El s'ha eir zuond iig hümmilia,
SO Da perchürar la bescha s'ha cuntanta.
Siond ün di sülg munt chel parchürava,
Hal vis ün bösck ardont chi sten sflamiava.
Qua ha lg segner our dal bösck tschantscha
Et ha eir faerm a Mose cuinanda.
85 Chel dess gio in Lagipta gnii*
Et a seis pövel da Israel surcurir,
Cun cumond, chel vöglia las isainnas far
Avant lg rai pharo, sco chel vain al cumondar.
Qua hal als Aegiptei-s grondas pheias dat,
t;
— 82 —
90 Et als Israleliters tuot in favur es statt.
El ls ha dats gronda sckürdüm e las ouas vout iu saung,
Parfin matza ls prüms naschaunts.
El ha fat zuond figk tampastar,
Et ls salips tuott lur serbas sü magliar.
95 Eir ls hal dat bla_rs pluoilgs e raunas grond-mantuns
E sün la lgieud üffladüms e bla^rs bügnuns.
Tuot quellas pleyas liaun als Aegiptars sten sckouschü
Et als Israelitar zuond brick nuschü.
Als Aegipters haun gü zuond grond timmur,
100 Als Israelitters da gnir davent impedids inglur.
Parfin lgs ha lg segnar schkapantads.
Cur chi sun tras Ig mar cotschan chiaminads.
Ray Pharo ctin seis pövel haun giü pissa,
Chia quela strada seia eir par els pina.
105 Mo Deis ha atuot quel pöval giü fat prir,
Haun tuots aint in lg mar cotschan stü murir.
40 Ons ls ha Deis aint in Ig dasiert spisantads
Als Israelittars zaintza lavurar ne chia.
Deis aint in la ntivla ls eira da strusch
110 Et ls feiva udir la sia vusch.
Cun mana e quaqras Is ha Deis spisanta
E zuond ingiün maungial me lascha*
Deis parfin oua our dün crap ls da,
Ttuot quel grond pöval e muvailgia bavrauntta.
115 Deis ha müravglitiravgliusamaingk par els guaria
Tras maun dal grond capitauni Josua.
Ngond el cun lg pöval auaunnt lg Jordan,
Ne barchias ne 'punts nun eira da pudair passar naun;
Schi ha Deis quel grond flüm farma,
120 Chia lova es lonsch inavo squffla,
Chia tuot quel pöval haun pudü passar via
Apee süt zaintza in giüna fadia.
Ngiond auaund Jerico la ferma citta,
Ses dvds giond intuorn cun las trumetas suna. ¦> O
125 Alg setlaf dy ngiond 7 voutass in tuorn sunond,
Schi ais las mürailgias datas gio tzuond,
Et haun tut aint quella ferma citta
E tuot lg pöval chi eira laint matza,
Guarda, co Deis ha mürafglusamaingk guaria
— 83 —
130 Par quels cbi lg liaun in agiüd clama.
Ha viond fat pasch cun lgs Israelitters
Cun ls Gibioniters,
S'haun 5 rais dals Amoniters in sembel raspads,
Contar ls Gibioniters zuond sten förgiads.
135 Haviond quels da Gibion trar Josua trammis alg dir,
Ruuond, chel praist in agüt als vöglia gnir.
Siond Josua cun ls Israeliters riua,
Hal Deis da cour in agüd clama.
Deis ha dasort fat tampastar,
140 Gronda crappa tauntar las tampeistas massdar;
Blers plüs dals Amonitars ha la crappa cuppa,
Co la spada dals Israeliters haya matza.
Qua ha Josua auaund tuot lg pövals via Deis clamma,
Chia lg sulaj svbglia farmmar inpa;
145 Qua s'ha lg sulai a msetz lg tscha.1 farmma
E Josua via da seis inamis sten vandichia.
Dalg praincipi dalg muond inauu nun s'ha vdi,
Chia Deis heya la vusch dün hom vsche obedi.
Guarda co quel grond Deis mürfglus guarya
150 Par quels chi lg clamman in agüd elg cr'ayan.
0 grondamaing es das mürafgliar,
Co Deis taunt dal bain par quel pöval ha pudü far.
Josua ha tuots quels tsching rais clappa
E sün ün bösck fatts pichiar ls haa.
155 Tuots ls rays chia Josua cun ls Israelitars ha matza,
Trentün dad els vain inombra.
Et ha tuots quels riginams tudt aint
E seet pövals raschya oura chi chiasauan laint.
Gideon, quel grond barun e bunn suda,
160 Cun 300 Israeliters ha bhera milliera d'Midianitars matza.
Raj Dauidt ün grond barun ais stat.
Syond el juvan e parchüraua las nuorsas da seis bap,
Schi hal lg lyun elg uorss matza
E las nuorssas our dlur buochias sckiapanta.
165 Amo üna mser barunya ha Dauit fatt,
Cura chel cun la slingia matze quel grond Goliatt.
Ell ha zuond blaer guaria
Et a seis inammiss figk padimma.
Que bal tuot in nomm dalg stegner fatt;
— 84 —
170 Deis lg ha zaimpar vittorgia datt.
Deis tras Dauit ha ordina,
Chya Salamon es raj in seis pee schanta.
Deis lg ha taunta sabgentscha dat,
Chia sco ell nun ais ingün stat.
175 El ha seis raginam in pasch retschü;
Contar el ingün rai nnn scha dasckia aluar sü.
Ell ha quel bel taimpel in Jerusalem fat far,
Vsche coschlimaing fat fabrichiar.
El ha seis raginam figk richanta,
180 Chia lg argient gniua zuond pogk schma.
Ell ha seis cour zuond figk inclina vy dlas dunnauns,
E lg haun manna in puchads taunts.
El ha eir blser ottar fat fabrichar,
Seis cour e apetit a cuntantai'.
185 Samson tras Deis eir grondas barunyas fa,
Chel ha ün faerm lyun matza;
El ha cun ls Filistinars fat gronda guerra,
Cun ünna gianoscha d'asan hal 1000 matza e mis a taeraDeis
ün grond benefici lg fa,
190 Ed ün groiid miraqual Ig es dvanta.
Siond el stangual e lass da la bataglia
E stueiua gnir in maun da quella chianaglia,
Schi Ig es lg saegner praist surcuri,
Chia oua our dün masler da la gianoscha es gni,
195 Chia el ha pudü baiuar et s'afrasckar
E sia vita darchia arturnantar.
0 gronda pusauntza e mürauagha,
Chia quel grond Deis fa per sia famaglia.
Samsou siond in la citta Gasa loscha,
200 Schi a metza nott hal tudt las portas da la citta,
Cun las chiassas e chiatnatschs tudt sü giuae
E sün ün muot purtadas e inplantadas bee.
0 christiaun, taidla bain in che furtüna el es cruda,
Hauiond seis cour massa via da la duona ranta.
205 Quela Ig ha cun lgischs, bells pleds fat dir,
Co ell par sia forsa pudes gnir.
Ell ha gl sacret da sia farmetza palanta,
Co Deis heya quella in seis chiauels schanta.
Delilü, sia duonna, praist lg tussett,
— 85 —
210 E sia fortza zuond dschuantett.
Ls Filistiners lg haun bain bodt lya
Et in la citta da Gasa prasun mana,
Elg haun lya taunt strett chel nun spudeiua mouü.r
Et seis duos ölgs lg haun chiatscha oura.
215 In praschun stueif el mollar qua.
Auaunt Deis s'hal figk homülia,
E via alg stegner da cour vra, d'schond:
0 stngnar, num gnir bandunond.
Sseis chiauels sun darchio crasüds
220 E gronda fortza in el ais gnüdt.
lls fürsts dals Filistiners sdiaun raspads,
A lur fos deis Dagon grond vfferta far.
Qua eira masckial e femna tuot curi
Et in la chia sün quel palatzi gni.
225 Ils fürsts haun Samson fat aqua manar,
Pas chi possan cun el hauair spas v. bafunnar.
Samson ha alg buob chil manaua gü rua,
Chel lg maina pro las culöngias dimetz, chi tegnia sü la chia,
Par chel s'possa inpo putzar
230 E seis Deis in agüdt clammaiv
Qua s'hal cun tuota fortza inclina
E trat las culöngas our d'suot la chia.
Qua ais la chiasa datta gio
E matza pitschen e grond chi laint fuo,
235 Chia blsers plüs sun cun ell matzads,
Co quels chel ha viuaunt cuppads.
Guarda, che alg inamuramaint fa
A quels, chi haun lur cours via dlas dunnauns ranta;
Chia Sanison s'ha stü laschar ls öls chiauar oura
240 E sia vitta cun ils Filistiners moura.
Salamon ha eir gti seis cour via dlas dunnauns ranta
Et es cruda in sgrischus grond pchia,
Sco eir lg rai Davit cun Bersaba surpasset
Et aseis prus mari Vrias matzar lg fet.
245 Par grond exaimpal dessans quaist tgnair
E nos Deis bain auant ölgs havair.
Da cour lg dessens suvent ruyar,
Chel da tuot mal ans völgia vstar.
Huosa taidla bain, co chi va amaun
— 86 —
250 A quels, chi via Deis lur spauntza haun.
Asa, siond rai sur la schlata da Juda e Bengiamin,
Schi eir el gni a grond tapin.
Serah, lg ra}r dals Mors, *guera manett,
Milli voutas milli sudads e 300 chiara chel manet.
255 Rai Asa eir el in cuntar cun sia armada va
Cun tsching tschient voutas milli da Bengiamin e Juda.
Siond in la val Zephata spera Maressa,
Schi hal Ig sasgnar in agüd clainma,
Dschond: o sasgnar, atai es chönsch da far,
260 A pogs vitorgia contar blsers a dar.
Aint in teis nom eschans infina aqui rivads
Contar taunta gronda quantitad.
Taidla, co alg sa_gnar ha par els güstra,
Chials mors tuots ala mütscha haun piglia.
265 Rai Asa cun seis pöual es dauo curi,
Et haun als mors a mòrt battü,
Dasort chi haun tuot quela gronda armada matza
E zuond ingüns brich schiapula.
Mera, co Deis güstra e grondas barunias fa
270 Par quels chi lg clamman in agüd e chi lg saun gra.
0 christiaun, taidla, ün ottra barunia d'völg quintarr
Co quel grond Deis vsche murafglusamaing sa far.
Seuaherib, siond rai in la Siria gni,
Schi shal zuond figk ingrondi
275 Et ha üna gronda armada muanta
E tudt aint tuot lg pajais da la Judeia.
El s'ha zuondt figk adutza,
Chel es auaunt Jerusalem riua.
Rabsakes, capitauni dal rai Senaherib,
280 Quel ha tschantscha fig stolsamaing da gritt,
E grondas imnatschas chia el fa
Conttar lg pövel et eir la citta.
Qua ha Ig prus rai Ezechias
Et lg soink proffett Jesaias,
285 Insembal cun lg pövel da la citta,
Haun da cour cun vratzchun via Deis clamma.
Deis ha ün aungial praist tramis
Aint Ig chiamp da Senaherib,
Ilg qual ha aint in la nott matza
— 87 —
290 Dals Siriers, chi eiran raspads ala,
Tschient e ottatmte tsching milli
Et ha sguara tuot lur consilli.
Senaherib quel es mtitscha
In seis pagais darchio turnna,
295 E fond vratzchun aint lg taimpal da Nisroh,
Seis duos filgs lg haun matza bain bott.
Zieua que s'heya d'chiapa,
Chia Ig prus rai Ezehias s'ha amalatta,
Elg ssegner ha ad Jeseia fatt dir,
300 Chialg rai cumonda sia chia, chel sto murir
E brich plü löngk in lg muond rastar.
Sia fatscha hal vout contar la parai et a crida,
Dschond: o ssegner, tü sasch, co eau ne chiamiua
Aint in prudenscha e ryalta.
305 Eau nay fat Ig plaschamaint teis;
Cuntuot am volf vya tai, o ssegner meis!
El ha zuond figk crida
Et vratzchun da cour vya Deis fa.
Syond Jesaias dauent dal rai stat yd,
310 Neauut oura metz la citta stat gni,
Schi es lg plsed dalg ssegnar tar alg prophet d'vanta,
Chia el es tiers lg rai darchio turnna.
Quaist d'fa alg stegnar dir,
Chel ha teis suspsers e larmmas vys;
315 El ha tia vratzchun eir exudi,
Chia tü iiniuo plti löng viuasch aqui.
Voul qttindasch ons tia vitta langunar;
Seis plaschamaint tü vöglias far.
Lg tsers dy tii poschas gnir
320 Aint lg taimpal sya ledscha ad vdir.
Rai Ezehias tiers lg prophet ha ditt:
Qual es linsaina, chia nun heya dubitt
Chia Ig saegner vöglia mia vitta langunar
E aint lg tsers di in lg taimpal sia ledscha tadlar?
325 Lg prophet dis: alg sa?gner ha dit et imprum/s
E vain que a saluar zuond s'gür e fiss.
Alg prophet ha dit alg raj darchio:
Qual voust, chia lg sulai par 10 schialins tuorna inavo
Oder chel veya plü praist aunck
— 88 —
330 Par 10 schialins plü inauaunt?
Lg rai par letta ha giavüscha,
Chia lg sulai vegniva inavo turnanta.
Alg prophet sha voutt vya Deis in vratzchun.
Lg ais tuott pussont e bunn,
335 Lg ha la vusch dal prophet tadla
Elg sulai par 10 schialins tmnanta.
0 gronda pussaunsa e mürauaglia,
Chia lg sasgnar fa par sia famaglia,
La vusch dad tin hom vsche tadlar
340 Elg sulai inavo a schasantar.
Ahasveros, ün dals gronds rais
— — — tschient e vaing e seet pagais,
390 Nun pos aqui brick tuot quintar naun,
Co tuota stad Is es yds amaun.
Infina ad 8. diss sutembar ha que dtira;
Lura ha Titum tut aint la citta,
Cun tgnin inguoscha e spondar saung
395 Nun s'legia in ingüna historgia taunt.
Flüms saung per taerra vya curriua,
Quel chi vargaivan fina la snuoglia gniua.
Blters bels jufnals ha Titum a Roma tramis,
Par chials Romauns triumf e algretzchia fü's.
400 Daschset milli haune tramis gio in Egipta afar hiuurar,
Trenta parsunas par ün custaauns pudeiua ün cumpra/'.
Mo syond cha Titum cun seis chiamp
Aint lg pelegerung continuau aunck,
Schi sune dala fam v. dala spada matzads
405 Intuorn vndasch tschient milli inombrads,
Dasort chi sun sdrüts e dasipads zuond
E ruiuads infina Ig fuond.
Guarda, co Deis ha sgrissvsamaing chastia
Lg pöuel, chel haueiva par seis artauals sü piglia,
410 Syond cha in obedyentia nun haun vlü star
E zaintza meldramaint continuar.
Que es degk plaias da quaist muond.
0 cristiaun, timpaisa da quels chia Deis büta in ifern zuont,
Co quels ston ardar, vstrir et eir ürlar,
— 89 —
415 Ne me gnir largs, mo asaimpar aqua stuair star.
La paina dal iffiern fin me nun ha,
E zaintza glüm et ingüna sprauntza hauair plü qua,
Mo asaimpar e saimpar prir
E me brick lgivrar dmurir.
420 Quaist par ün exaimpal ne mis auaunt,
Chia nuo indret ans inpaissan, co nos Deis pussaunt
Da tuots temps lg puchia ha chastia,
Baingia chel ha bain löng spetta..
0 lyas, Ingadina e Sarnetz,
425 Scba nuo ans inpissesan bain indret,
Scha nos Deis aseis artauals nun ha parduna,
Schi che desse duantar cun nuo, chi vain sco els falla?
Nuo gniu da Adam et ünpart da Cain naun,
Ed vsche pogk bön pigliains amaun.
430 In nos cours es varetza, superfgia e malvuglentscha,
E regna trauntar nuo da tuotas sorts sturpgenscha.
Che es auaunt alchüns ons dvanta
Par livilgia, varetza e superfgia?
Siond chial bülg da Fraunscha eira massa stret
435 Et alg ngnif dad imnichün nun gniua dret,
Schi s'ha alchüns vlü inschingiar,
Alg rai da Spongia da tatlar,
Dasort chin las Lyass ha duos factiuns regna
Et haun strofgrichts in peis dritza,
440 Haun fat ad alchüns eir zuond bandir
Ed our dalas lyas fats fügir.
Que ha vsche inpo düra,
Et ls bandits vleiuan darchio gnir achia.
Ltinna factiun als vleiua mnar,
445 Et lottra factiun uuls leiua laschar.
Qua amas duos factiuns zuond sten förgiadas,
Chi gniuan dal mal spiert flitzadas,
Amas parts sun cuu las armas sü aluads
Et s'haun insembal fig schlaffads.
450 Üna vouta a Valandos e lottra in lg plaun da Tusaun,
La terza gio suot- Cuoira es yd ad alchüns mal amaun,
La quarta a porta zura sckiaramütscha
E blers prasun aint lg ckoufhuss mana.
Bler temp sun stats parchürads cun guargias ala,
— 90 —
455 Infina chi s'ha darchio parlamenta.
Guarda, che prapchias e superfgia dritza
Et lg diaual cko quel flitza,
Chia lg saramaint, chia las lyas haun güra,
Vain ruot e spargüra.
460 0 exaimpal dessan tuots tour
E vya deis vrar da cour,
Chel ans völgia da varetzchia e maluulgentscha vstar,
Tuot nos puchiads ans pardunar.
Huossa tadla indret, che payalgia chins füs gni,
465 Scha Deis cun sia gratzchia nuns füs stat surcuri.
Cur Ig hertzi düchia Leopold es da que gni asauair,
Schi hal tramis lg coronel Valdirun palguair
Lg qual es gni cun sia armada Ano 1621
In vall da Mtistair cun fö e spada,
470 Ha quella tut aint e tuot sbundria,
Lur robas, in ls sacrets mis, tuot sü chaua;
Eir ls Salspurgars passa Müstair a Crusch riuads
Et s'haun ala fig schansiads.
Lg Valdirun üna gronda fortetza ha fat far,
475 Dadaint la baselgia da Santamaria fat schantar.
Scha sudada fenmas haun podü dar dmaun,
In la fortetza las mnadas haun.
Qua haune ad ellas suarguongia
E lur giavüsch cun ellas cuntanta.
480 Haun in las chiasas chiatscha fö
Et eir lur robas dassipa cun gö.
Blsera lgieut da la Val sun in Ingadina gnids
Et in las lyas et in Switz partuot fügids.
0 timpaisa, clie furtüna cbils es gni,
485 Cun che inguoscha stuair mütschar iminchiadi.
Lg Valdirun naun tras Chiaunsegk nun s'hal fida,
Chia nuo hauain gü tras dun da Deis bain schansya.
In Chauntsegk eschans bler temp stats cun l'arma in maun,
A Deis avains da cour rua, chial fadif nun possa gnir naun.
490 Siond chia lg Valdirun qua naun nus ha fida,
Schi hal cap: Carnütz sur la fortetza dla Val schanta,
Cun üna ferma guaigia laint,
Et ls ha dats tin ferm cumandamaint,
E la sia armada our dala Val niana.
— 91 —
495 Es ala voutta da Ingiadina zuond marscha;
Ha eir quela zuond tut aint
Cun bleras larmmas e spondar saungk;
Ha plü co 127 parsunas fat prasun;
Aint lg chiastse da Landeg sarads aint sun.
500 Quaint löng liaun stuü star,
Grond frai e fam haun stü indürar.
Haun annio plüs d'val zuot dats d'maun
E gio dasper d'Susch matzads chils haun.
Ala sun lur corps sutarads,
505 Passa da tschient e vaing in sü nombrads.
Sün in Sarnetz es gni lg Valdirun
Et ha a nos pöval fat gürar subgetziun.
Lg Land Fürst ha eir commissaris tramis ans far gtirar,
E la tsertza vouta hauins que stü far;
510 Hauains eir tuot nossas armas stuuü dar
Et aint lg chiastto da Tarasp e da Dunudar las laschar mnar.
Capuciners sun eir ngnids in Ingadina
Ed ins haun mis blerra ruinna;
Hauains par forsa lur messas stü tadlar
515 Oder ans laschar dauent prasun mnar.
E chi nun leiua alur confessiun yr,
Haun stü lur morts aint in sers et ls örts sapulir
Ed in stmteri zuond brich laschar mettaf.
0 cristiaun, tinpaisa. co nuo hauain gü düras letas.
520 Parfin hauains la spaisa gio d'buochia a nos vffaunts stü trar
Et ala sudada par forsa e par inguota dar.
Haun eir chatscha fö in Ingadina zuot
E ars ls vyds da partuot.
Susch zaintza ardar haun lascha,
525 Par chi haian lur quatier ala.
Guarda, in che furtünas e puuerta.
Chia nossa superfgia e discorgia ans ha mna:
Apussaivalmaing vessans amuo plü marytta.
Lg Valdirun ha üna guargia in Ingiadina lascha
530 Et a Cuoira e a Zitzars e marscha.
Qua hal figk fat schantziar,
Scha Switzars e Frances ngnissan, das pudair vstar.
Intaunt hauains via Deis da cour vra
E sur noss puehiads figk suspira,
— 92 —
535 Cun bleras larmmas e grond suspürs,
Chia Deis ans völgia darchio gnir in agüdt.
Nos Deis taunt misericorgaival es stat,
Chel ha Switzars e Frances muantad.
Quels sun in las Lyas gnids
540 Et haun ils Kaisars zuond davent battüds,
Haun tudt lg Valdirun
Et in Cuoira fat praschun.
Qua s'hal auaunt Ig pövel stü s'insnuolgiar
E cun mauns in crusch gratzchia e quatier ruar.
545 Quatier lg haun dat e fat gürar,
Chel contar las Lyas nun vòlgia plü turnar.
Ma seis saramaint hal mal salua,
Chel es in Ig pagais darchio bot turna.
Las desch dratüras hall eir tut aint
550 In Vall d'Partens fat lg sumgaunt.
Haun eir lur armas stüuü dar
E las laschar davent manar.
Siond chia ls Partensars armas nun haun gü,
Schi baunc cun ls pals gialgiardamaing cumbattü,
555 Et s'haun zuond bain dapurtads
Et haun ls pals sco baruns dufrad,
Haun ls Kaisars our d'Partens chiatscha
Et haun cun ls pals zuond blers cuppa.
A duos capücinars haune eir mal trattads'
560 E zaintza armmas gio cuppads,
Dasort chingün capicinar nun s'ha fida
Da yr in Pa'rtens par star alaa.
Siond ls Kaisars otu' d'Partens schiatschads,
Infina in Susch ls haun s'curanttads,
565 E s'haun via sur loua ratrads
Et haun spalaunchi la pundt d Platz.
Quels sun a la voutta da Sarnetz gnids
E la guargia chi eira in Sarnetz cun els fügids.
Haun via tras Fuldera marscha
570 Ünna mala balandada ans haun lascha.
Hauu lg prüm in Rövan zura miss lg fö;
Que eira alg inami ün grond gö.
Quel s'ha partuot lg vy raschaa
Et ha las chiesas arsanta.
— 93 —
575 Deis par sya gratzchia e buntad
Ha las chiassas da Runatsch e Brail schania.
Quellas sun in taerras rumasas;
Las otras sun tuot a tschendra arsantadas.
La lgieut da Sarnetz eiran in ls goods mütschads
580 Par chi nun ngissan mnads dauent praschun v. amatzads.
0 chiars fidels, bain indrett ans dessans inpissar,
Quaunt chia nuo hauain gü da manar vya e da larmmar.
In Vutlina eira Is Spangous raschiads aint
E quela zuondt tudt aint:
585 A Buorm sun ls Papalins eir els tradt,
Ünna gronda fortetza chi haun fatt.
Lg S>" marches da Cceures cun sia armada es gni,
Frances e Switzars .chia ell ha gü,
Ha ls Spangous dauent schiatscha
590 E cun ls Papalins parlamenta.
Els haun la fortetza alg Sr marches dat aint a maun
E sun trats our d'Buorm plaun plaun.
Siond lg Spangous dchio in Yaltlina ngüdts,
Et a nos pövel auaunt Tiraun batüts,
595 Eir our d'Buorm stii dar lee
E brichia haun daschia spattar quel gce.
Ilg Fernamunt elg Gols cun gronda armada
Ngids in Yal da Müstair cun blera sudada,
Yaing milli bun sudads pruads
600 E dudasch milli lekais. famalg v. femnas nombrads.
Quels tuots pilgiauan paun da monitiun.
Que mha raschuna ün bun Grischun,
Chi staua eir ell als a saruir
Elg paun güdav ell oura cumpartir.
605 Ans viond nuo in Chiaunt segk massa flaivals chiatats,
Da star scuntar ataunta quantitadt,
Schi vainuo partuot las Lyas staffettas trammisas,
Par chia ellas in agüd aus ngissan.
Qua veiua alg inammi tramis sacretamaing
610 In alchtinas dratüras cun inproinisun e dar ardimaint,
Chi stettan fserms e nun aluar,
Chel vuls völgia ne mal ne leed als far.
Qua vains cun vratiun via Deis clamma,
Chel ans güdar vöglia sainparma.
— 94 —
615 Deis par sya gratzchia ans es surcuri,
Chia la transera in Chiaunsegk hauains mantgnü.
Ils d'Ingiadina zura promtainaing
Cun set tschient hommens snn tar nuo gnids aint.
Siond chia lass Lyas intardauan da rivar,
620 Schi leiva ün part cun Ig fadif parlamentar.
Ilg inammi ha eir prua da sfursar naun,
Cun dudasch tschient sudads ans chiatschar raaun;
Sun eir gio suot la chialckera dla Fdangöla passats
E cun ls falcunets als hauains tttjrnantads.
625 Qua vains via Deis da cour clamk'-
Et in vratiun persevera.
Sün que es alg inammi our da Santa Maiya yds
E sü Luuin tar ls Luinaschs sun ngids,
Par gnir tras Caschaunna in Ingadina
630 E far cun nuo noscha farinna.
Inque ha Deis par spüra gratzchia dritza,
Chia Hainrich düca da Rohan es in Zuoz riua
Cun Switzars e Frances insembal
Anuo par ans defendar.
635 Qua s'hal bain praist fat sü
Et cun sya armada in Luuin es gni.
Qua ls hal in nom da Deis mis niaun
E battü ls Kaisars brichia plaun.
Qua haune cumanza as ratirar,
640 Cun gronda psersa our d'Luuin marschar
E sun a Buorm tras chiaminads
E gio a Matz darchio chiampads.
Alg bun düca es yd ala voutta da Puslaf
Es yd a Matz inpressa par Is chiattar
645 Et Is ha in nom da Deis mis maun
E zuond blers sudats matza chi haun,
Our d'zur punt da Matz blers salgantads
Et aint in loua stansantads,
Dasort chia zieva la riua taunt morts eiran,
650 Chia lg flüm da lotra vart bütteiua.
Sco cur bler buoras vain in loua chiatscha,
Usche blers morts eira in las riuas farmma.
A saidesch tschient haunne fat prasun
Et in baselgia da Matz sarads aint sun.
— 95 —
655 Alchüns s'haun oblyads da saruir
Et alchüns a Sarnez praschun fats gnir.
Quels tuots v. pogk v. bler eiran playads,
Gia alchtins zuond mall tratads.
Als Kaisars fort marscha
660 Haun in Freill darchio spatta.
Quel tapfar barun, lg düca da Rohan,
Ha marscha dauo, mo bricliia plaun.
Lg bun düca ls ha darchio sagli
Et ha 'ls Kaisars zuond mal battü.
G65 Qua hal taunts blers matza
E zaintza sapulir lur corps lascha,
Sco lossa hotz indi spo vair:
Que es stat ün tridt tramelg paluair.
Quels chi haun pudü mütscbar vya,
670 Sun yds tras Santa Marya,
Haun raschuna da co chi ls es yds,
In nos pagais me plü sun gnids.
Quel bun cap. Bartli Kellar,
Capitauni dals redlis Apacellars
675 Ünna guargia aint in las alps da Müstair ha vlü schantar,
4
]\Io lg Si" ambaschadur da Londa nun ba vlü sgundiar.
Scha quel cusalg haues pudü valair,
Ingün Kaisar nun vess pudü mütschar paluair.
Quel tafar barun, lg düca da Rohan,
(3S0 Che s'hal cusglia e tudt a maun?
Duoss grondas fortetzas da far far,
Liinna suot Cuoira, lottra a Susch schanta;
Que tuot in s'güretza da las Lyas.
Mo bain racuschüd nun vainuo mya.
685 Hauioud nuo taunt bain dad ell ratschauü,
Che graa lg hauains par que sauü?
Coronel Gianatsch dadour munds üna prapchia fa
Et ha lg bun düca dauent chiatscha.
Cur lg pövel d'Ingiadina haun que sauü,
690 Tuot lg pövel grond leet e malla vitta haun gü.
Pero usche es la pegia dalg mal muond,
Chial bain saruir vain imblida zuond.
Tadla bain, amuo inpo stou eau dir naun,
Co chi es alg coronel Gianatsch yd amaun.
— 96 —
695 El ha vlü la Lya.da Spognia far.
A seis petit a contantar.
Cur chia el a Spagnia ha gü bain tatta
E sia buorsa bain inpli e sadula,
El s'tgneiua zuond grond e bun,
700 Chia ell vess doblas raspa ün grond mantun.
Deis bodt d'vantar ha eir lascha,
Chia ell es sco ün bouf grass cuppa.
Merra, quaunt pogk temp chel ha pudü giudair
E da syas doblas algretzchia hauair.
705 Quaist tuot par ün exaimpal ne vlü schantar,
Par chia noss uffauns possan chiattar,
Co chia nos Deis ha da tuot temps chiastia
Tuots quels chi parsavareschan aint lg puchia.
Baingia chia Deis fa lungia spetta,
710 Schi vain ell inzacura cun la vandetta.
EU es ün Deis da la güstya,
Chatiuergia e putrögnia nun lasch el passar vya.
Ell sta löng da s'grittantar,
Cun vratiuns da cour s' lasch el dchio bunyar:
715 E schia tü nun vousch esar chiastya,
Schi d'parchüra dal puchia.
Deis ha Ig prüm muond figk castia,
Cun loua dal dilui zuond peranta;
Pharo cun seis chiamp per lur puchads
720 Sun aint lg marr cotschan stansantads;
Corach, Datan e Abiran per lur grandaschia
Sun fundats gio ad iffiern vifs sco bischa.
Aint lg dasseit ha Deis peranta
Sestschient vouttas milli hommens d'armma.
725 Que es par lur pochia cretta,
Schi Is ha Deis fat quella vaudetta,
Arsalf Calep e Josua,
A quels duos ha lg Ssegniar schannia.
Quels sun stats crataivals e fidels
730 E Ig Ssegner es stat cun els.
Rai Dauit ha eir per sia superfgia gü pchia,
Chia ell seis pöval ha gü nombra.
Mera, in quaunt Deis ha
Seis raginam zuond fig parchia,
— 97 —
735 Chia in 3 dys morts oura sun
Sattaunta milli a Buryun.
Als Israelitars haun eir pachia
E stm in Babillon prasun mana.
Zieva settaunt' ons ls ha Deis turnantads
740 Our da Babilon et in lur pagiais manads.
Qua haune darchio ingün bön tudt a maun,
Infina cha Titum ls ha miss maun
E cun Vispesyanus Is ha ruuinads
E zuond oura raschyads.
745 T'inpaissa, quaunt cha nuo hauain nma vya,
Guerras, glondas, fam e malatya,
E par nos puchiads ans es quai dchiapa,
E hauessans amuo blser plü maritta.
Pero nos grond Deis, chi da vittorgia,
750 Ha cun nuo dufra gronda misericorgia.
Ün bun cusalg s'da quaist Grischun,
Chi ha tuot quaists fats trat a mantun.
Scha vuo ngi da cour alg taidlar
E zuaintar seis cusailg indret s'dapurtar,
755 Schi vain Deis in quaist miiond vantura ans dar
E zieva quaista vitta ain in parauis ans mnar.
Vuo superiuors indret s'wölgiat dapurtar
E voss subgiets brichia chialchiar.
Lg mal dessat cun güstia chiastiar,
760 Buna raschun e policia bain saluar.
In vos vffici seiad brick tardaunts
E laschad far Ig mal sco ls vffauus.
Superiuors geian auaunt cun bunn exaimpal,
Schi vain lg pövel eir zvaintar.
765 Lg pled da Deis eir dafendai
E sia baselgia sustantai,
Güda a scodün pro dret e raschun
Tört nun laschai far ad ingün.
Saia a sgnours ricks. povers v. famalg,
770 Schi tgnai raschun tuots ad ingual.
Saungk inotzaint nun spondarai,
Forsa e tört ad ingtm fai.
S'algurda cha Deis ais
Un ssegner sur tuots sgnuors e rais
7
— 98 —
775 E po nus tuots ckönsch chiattar,
Chi vlain alg prossem pür chialchiar.
Eir vus, baps e manimas, s'algurdai,
A uos vffauns cun bun custüms mussai,
Pserchia bain a temp nun vögliat spargniar,
780 La temma dalg segner als amussar.
Que vain vffauns indret,
Chi vegnen naun dad ün bun tschep,
Sco als vffauns da Abraham,
Chi haun possudü la tserra da Canaan.
785 Eir vus vffatmts, obedientzchia vögliat far
E via Deis par benediciun ruar,
Schi s'vain Deis vantttra in quaist niuond s'dont
Et in parauis s'inquarunond
Cun beadentscha teternalla
790 Aint in la cuort ctelestyala.
Eir vuo, "patruns e patrunnas, indret s'daportai
Vers voss lauurains, chi's lauuran d'fai.
Eir vus saruiaints, fidelamaing lavura
Schi gniuo da Deis zuond bain paya.
795 Als povers vögliat cuffartar
In amur da Deis almousna als far.
Als amalads vögliad tscharchiar
In amur da Deis als cuffartar.
A uos prossem da cour dessad amar,
800 Alg sieu contar lg apussaival brich giavüschar.
Culpaunts eschad alg prossem dal saruir
Et lg sieu brich manuir.
Que chia vuo vlai chi s'vegnia fat,
Eir ad ün oter des gnir dat.
805 Scha vuo lai lg parauis tras Christ surfgnir,
Schi dessad alg prossem fidel saruir.
A Deis dessans adurar da cour,
Aint lg bsceng alg prossem güdar our.
Scha quai tuot indret saluain,
810 Schi vain alg Sa_gnar ans far dalg bain
Et aint in parauis ans mnar
E glörgia setternala ans far artar,
Tras Jesum Christ lg nos singur.
Ad ell vegnia dat tuot lodt e hunnur.
— 99 —
815 Quaist nai scrit par ün exaimpall;
Cragai paluaira, chia que nun mainta.
Schi 'ns para greif las plseias in quaist muond,
S'impissa quaunt plü greif ais iffiern zuond,
Inua orma e corp stovan ardar et vstrir
820 E me brich lgiurar d'murir.
Ardar asaimpar in gronda painna,
A quel fce me nun maunchia lainna.
Quaint me nun ais fin da plauntschar e cridar,
Sgritzchiar dals dains e saimper örllar.
825 Que ais in las scküretzas dadoura
Elg vserm dla consyentzia chi me nun moura.
Qua surleifgia chün me nun vain,
Ne me havair sprauntza da star bain,
Et havair ls sgrisvs dimunis in compagnia,
830 E stuair star saimper in lur lya.
Ls quals sun saimper grits e sten förgiads,
Sun taunt sgrischus e malpriuads,
Ls quals saimpar titzan e ston sbrügir
Par tuot lifiern chi sto stramblir.
835 Ad ün orma cundanada me vain dad
Neaunt cun ün guot d'oua rafraischiad.
Quaint ais scküretza, pützur e füm,
Asaimpar painar et essar zaintza Igüm,
Ingüna sprauntza me plü haun
840 Da gnir liberads dalg loe chi staun.
0 christiaun, que tha des bain muantar,
Da essar pruss e nun fallar,
Eir bain indret tha dèssas inpissar,
Scha tü stuessas ün daint dün maun inpo in foe saluar,
845 Tü gnissas figk a cridar et as bragir
E brich nietz vra a pudair sufrir.
Mo in iffiern fin me nun ha,
Onna e corp sainpar e sainpar gnir turmantà.
Qua me nun chialla lur sbragir,
850 Ne me ün guot d'oua pon surfgnir.
Cuutuot dessans da cour vya Deis clammar,
Chel ans vöglia da tal furtüna vstar.
E scha nuo cun vaira cretta lg ruuain,
Schi vain ell ans far eir quel dalg bain
— 100 —
855 Et aint in parauis ans mnar,
Pro seis soingks aungials a tryunfar,
In cumpangia da tuot beads tscharnüds,
Schi eschnuo vantüraiuals e bain naschüds.
0 chiar cristiaun, bain indrett dessas tour a cour
860 La gronda algretzchia, chia ingüna Iseungia nun po dir our.
Aint in la cuort coelestiala,
In tuotta beadenscha setternala,
In compangia dals soingks aungials,
In parattis me nun s'vain staungial
865 Pro tauntas beadas ormas:
Que ans des muantar, chia nuo nun dorman,
Mo ctin vaira cretta in vratzchiun persauerar,
Schi vain lg Ssegniar quella grond hierta ans dar,
Chia Jesu Christ ans ha surfgni,
870 Tras seis soingk saungk ans ha guri
Ens ha tud sü par seis artauals
Ens fa da taunta glörgia vaira parsnauals.
Cun tuot lg dessan a nos Deis da cour alg ingratzchiar,
Tras Jesum Christ nos Ssegniar chiar,
875 Insembal cun lg soingk spiertt, chins ha santifichia:
Que ais la soingchia trinitta. Amen.
Tia gratzchia, o ssegnar Jesu, tia chiaritad, o setternal bap
ccelestial, teis cuffortt, o soingchissem spiert; ün sulet setternal
tuott pussauntt Deis, saia cun nuo e reista aint in nos cours,
hoatz e sainpar in tuotta setternitad.
Amen. Amen.
c-Xj